به مناسبت 14 مرداد سالروز صدور فرمان مشروطیت با استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد به گفتگو نشستیم. وی در این گفتگو با مقایسه تطبیقی دو انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی در تاریخ معاصر ایران، گفت: هرچند انقلاب اسلامي هفتاد و دو سال پس از انقلاب مشروطیت در ایران بوقوع پیوست اما یک مطالعه تطبیقی بین آن دو ضمن مشخص کردن نقاط ضعف و قوت انقلاب مشروطه، چراغ راهی برای مسیر آینده انقلاب اسلامی خواهد بود.
وجه اختلاف و اشتراک انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی
وی با اشاره به اینکه انقلاب مشروطه دستاوردهای عظیمی برای ایران داشت که تجسم اصلی آن در شکل گیری انقلاب اسلامی در سال 1357 بودافزود: ولی در مقابل نهضت مشروطه که باید خواست های متعدد مردم را در دوران قاجار برآورده ساخته و معضل جامعه ی ایران را رفع می نمود، خود به دام انحراف افتاده و به مسیری اشتباه افتاد. هرچند برخی از موارد اشتراک میان انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی وجود دارد مانند آزادی خواهی، مبارزه با استبداد، مبارزه با استعمار و… ولی اختلافاتی نیز میان آنها مانند رهبری، اهداف، ایدئولوژی و… دیده می شوند.
نقاط قوت و ضعف انقلاب های بزرگ جهان
وی یکی از راههای شناخت نقاط ضعف و قوت انقلاب های بزرگ جهان را مقایسه آن با سایر انقلاب های بزرگ در سطح یک منطقه جغرافیایی معین یا در سطح جهانی دانست و ادامه داد: انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی دو نهضت بزرگی بودند که درفاصله زمانی نسبتا طولانی 70 ساله در منطقه جغرافیایی کشورایران بوقوع پیوسته و هریک بنوبه خود بنیان های سیاسی، اقتصادی،فرهنگی و مذهبی جامعه هم عصر خود را تحت الشعاع قرار داده و مسیر حرکت آنرا عوض نمودند.
دکتر میرحسینی تصریح کرد: مقایسه پدیده های اجتماعی ازجمله انقلاب ها بسیار مشکل است زیرا از یکسو هریک از این پدیدها درظرف زمانی و مکانی یکسانی رخ نمی دهند و از سوی دیگر افراد انسانی که بعنوان رهبران درهریک از این پدیده ها شرکت نمودند دارای اهداف و ارزش ها و عقاید متفاوتی بوده اند که کار تطبیق آنها با یکدیگر را با مشکل مواجه می سازد. با این حال از آنجا که بسیاری از پژوهشگران تاریخ معاصر ایران انقلاب مشروطیت را زمینه ساز انقلاب اسلامی و انقلاب اسلامی را اصلاح شده انقلاب مشروطیت می دانند لذا بررسی تطبیقی این دو حادثه تاریخی و مهم تاریخ معاصر ایران به این سوال اساسی جواب خواهد داد که چرا انقلاب مشروطیت از مسیر خود منحرف شد و به استبداد مجدد انجامید ولی در انقلاب اسلامی این روند پدیدار نگشت؟
تداوم موفقیت آمیز انقلاب اسلامی
وی جریاناتی که در انقلاب مشروطیت رخ داده و باعث انحراف این نهضت از مسیر اصلی خود گردیدند را درس عبرتی شایسته برای رهبران انقلاب اسلامی دانست و افزود: این موارد باعث گردیدند ما در روند وقوع و تداوم انقلاب اسلامی کمتر شاهد تکرار اشتباهات مشروطیت بوده و همین امر هم سبب تداوم موفقیت آمیز انقلاب اسلامی تاکنون گردیده است.
دکتر میرحسینی خاطرنشان ساخت: هرچند که بررسی تطبیقی انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی وجود تفاوت های اساسی را میان آندو بر ما عیان می کند اما اینگونه هم نیست که این دو رخداد با یکدیگر تشابهاتی در وقوع و تداوم نداشته باشند. در تأثیر تحولات خارجی بر دو انقلاب هرچند نمیتوان تأثیر تحولات محیط بیرونی کشور را در انقلاب اسلامی کلا نفی کرد ولی باید گفت که عوامل خارجی در انقلاب مشروطیت نقش بسیار اساسی و پررنگ داشتند ولیکن انقلاب اسلامی بیشتر دارای سرچشمه داخلی بوده و از بطن جامعه ایران نشأت می گرفت.
اهداف انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی
وی در خصوص اهداف این دو انقلاب گفت: هرچند هدف های مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی درهردو انقلاب مشابه و هدف اصلی و مشترک هستند ولیکن در رابطه با انقلاب اسلامی اهدافی با صبغه کاملا دینی و پیاده سازی حکومت دینی مطرح گردید که اساس تشکیل نظام جمهوری اسلامی بود.
نقش اساسی روحانیت در دو انقلاب
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه همچنین در رابطه با با نقش روحانیت در دو انقلاب نیز گفت: نهاد روحانیت در جریان هر دو رویداد نقشی اساسی داشته است اما این نقش در تداوم انقلاب مشروطیت کم رنگ شده و در نهایت نیز رنگ می بازد و این امر خود معلول اختلافاتی بود که میان علمای مشروطه خواه و مشروعه خواه رخ داده و نیروهای روشنفکر طرفدار غرب نیز از این امر سود جسته و موفق به حذف روحانیت شدند در صورتی که در انقلاب اسلامی وحدت فکری و عدم تشتت آرای روحانیت که عمده آن مدیون رهبری قاطع امام خمینی بود از تکرار تجربه تلخ انقلاب مشروطه جلوگیری کرد.
رهبری قاطع امام خمینی در انقلاب اسلامی
دکتر میرحسینی با بیان اینکه انقلاب مشروطیت بر خلاف انقلاب اسلامی از وجود یک رهبری بلامنازع محروم بود افزود: در مشروطیت دو جریان فکری مشروطه طلب غربگرا و روحانیون رهبری انقلاب را بر عهده داشتند که در نهایت اختلاف رهبران روحانی موجب پراکندگی قدرت رهبری در نهضت گردیده و بتدریج باعث کنار زده شدن روحانیت شد در صورتی که رهبری کاریزماتیک و قاطع امام خمینی در انقلاب اسلامی باعث طرد جریان های لیبرال و عدم تکرار حوادث مشروطیت گردید. در رابطه با بحران مشروعیت نیز هرچند استبداد داخلی در هر دو انقلاب مشترک بود ولیکن در دوران انقلاب اسلامی تقابلی عمیق در حوزه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و خصوصا دینی باعث مشروعیت زدایی از رژیم پهلوی دوم و وقوع انقلاب اسلامی گردید.
حضور پررنگ مردم در انقلاب اسلامی
وی در پایان در خصوص پارامتر حضور مردم در این دو انقلاب گفت: تفاوت اساسی میان انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی ملاحظه می شود بدین معنا که حضور و مشارکت مردم در انقلاب مشروطیت محدود به چند شهر مهم مثل تهران و تبریز بوده و دیگر شهرها مدت ها بعد خبر انقلاب را شنیدند در صورتی که در انقلاب اسلامی از همه اقشار و مشاغل و نیز همه طبقات اعم از روستایی و شهری مشارکت داشتند و این امر باعث شد تا حتی برخی از پژوهشگران در اطلاق کلمه "انقلاب" به نهضت مشروطیت هم با تردید مواجه شوند.
> مطلب این صفحه را به زبان دلخواه خود ترجمه کنید
این خبر را با دوستان خود به اشتراک بگذارید
|
|
|
|
|
|
|
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 19,آوریل,2024