یزدفردا"سرویس اجتماعی"خبرهای پلیس استان یزد: پس از اختراع دستگاه چاپ و انتشار انجیل در سال 1453 میلادی به عنوان نخستین فرآورده‌های این صنعت نوین در آن عصر، کتاب، تصویری از یک وسیله ارتباط جمعی به خود گرفت.
اولین وسیله کامل ارتباط جمعی، روزنامه بود که در سال 1665 میلادی، یعنی 212 سال پس از چاپ، اولین کتاب وارد زندگی اجتماعی بشر شد. 230 سال بعد، سینما اختراع شد و 32 سال بعد اولین فرستنده تلویزیونی تصاویر را به خانه‌ها برد. پس از 7 سال، تلویزیون کابلی و 4 سال بعد تلویزیون رنگی، 14 سال بعد ویدیو قابل حمل ساخته شد و 7 سال بعد پخش مستقیم برنامه‌های ماهوارهای آغاز گردید.
در طول این سالها، صفحه گرامافون، نوار و کاست ضبط صدا، و نوار ضبط ویدیو اختراع شده بود که صرفاً مکمل همان چند وسیله ارتباط جمعی قبلی است. امروزه ویدیو نهایتاً ویژگی تلویزیون را دارد و نوار کاست خصیصه رادیو را. روزنامه‌ای که از راه ماهواره به طور همزمان در ده نقطه جهان، زیر چاپ می‌رود نیز، همان خصایص روزنامه را دارد و پخش تلویزیون را داراست، لذا این اختراعات جدید فقط در توانمندی وسایل اصلی اثر گذاشته‌اند.
بنابراین، آنتن‌های بشقابی دریافت برنامه‌های تلویزیونی ماهوارهای یک وسیله ارتباط جمعی جدیدی نیست، زیرا وقتی یک برنامه تلویزیونی ماهوارهای تماشا می‌شود، فرد مقابل تلویزیون می‌نشیند و آنچه در آن لحظه وجود دارد ارتباط مستقیم و بی‌واسطه بیننده است و تلویزیون. در واقع ماهواره یعنی تلویزیون.
براساس جدولی که طی سالها بررسی تئوری ارتباط جمعی شده است خصایص 6 وسیله ارتباط جمعی را می‌توان از 17 زاویه (هرزاویه از چند طیف و در مجموع 56 طیف) تشکیل شد، مورد بررسی قرار داد و با یکدیگر مقایسه کرد. به این ترتیب، جدولی حاوی 952 سلول بدست می‌آید. نگاهی به این جدول نشان می‌دهد که تاکنون هر اختراع جدیدی که مرتبط با یکی از این وسایل به وجود آمده تنها توانسته است برخی از سلولها را مختصری جابجا کند ولی هنوز نتوانسته چنان تغییر اساسی بدهد که بتوان گفت یک وسیله ارتباط جمعی جدید اختراع شده است.
با این دیدگاه لازم است ابتدا تلویزیون را از 17 زاویه مذکور مورد بررسی قرار دهیم و سپس ببینیم اختراع پخش سیستم ماهوارهای چه تغییراتی را در بخشی از سلولهای طیف‌ها ایجاد کرده است.
1ـ تلویزیون تمامی 6 عنصر را دارد(نوشته، تصویری، حرکت، صدا، کلام و موسیقی).
2ـ ماندگاری پیام در تلویزیون بسیار کم است(برخلاف کتاب).
3ـ تأمین کننده نیازهای فوری است (درحالی که کتاب، تأمین کننده نیازهای مستمر است).
4ـ شکل دریافت پیام آن دیدنی، شنیدنی و خواندنی است.
5ـ از نظر توانایی انجام کاری دیگر، همزمان با دریافت پیام، در حدی میانه قرار دارد (رادیو زیاد و کتاب، روزنامه و مجله هیچ)
6ـ پیام‌آفرین آن معمولاً بیش از یک نفر است و محصولی است جمعی(کتاب معمولاً محصولی است فردی).
7ـ برای استفاده از آن، امکان استفاده جمعی کاملاً وجود دارد( در ایران معمولاً اعضای خانواده با هم تلویزیون نگاه می‌کنند.)
8ـ انتخاب زمان دریافت پیام با بیننده نیست( در حالی که زمان مطالعه قسمت خاصی از یک کتاب کاملاً با دارنده آن است).
9ـ وسعت انتشار آن زیاد است (کتاب بسیار کم است).
10ـ قالب عمده مورد انتظار، سرگرم کنندگی است(جزسینما، بقیه وسایل ارتباط جمعی قالب عمده مورد انتظار دیگری دارند. مثلاً قالب عمده انتظار روزنامه، آگاه‌کنندگی است)
11ـ برای دریافت پیامهای آن، قید حضور در مکانی خاص وجود دارد (این قید برای سینما زیاد و برای تلویزیون تا حدی است. کتاب، روزنامه و مجله هیچ قیدی ندارد و اختراع ترانزیستور، درجه این قید را برای رادیو تا اندازه‌ای کاهش داد).
12ـ برای تولید پیام آن به زمان نسبتاً زیادی نیاز است ( در حالی که برای تولید پیام رادیویی حتی تهیه یک نمایشنامه رادیویی به زمانی بسیار کمتر از تلویزیون نیاز است).
13ـ هزینه استفاده از پیام در مقایسه با اکثر وسایل دیگر کم است.
14ـ قدرت گزینش تمام پیام تا حدی است.
15ـ قابلیت بازنگری پیام کم است.
16ـ سرعت حرکت پیام زیاد است (در حالی که سرعت حرکت روزنامه هیچ است و برای جابجایی آن به نیروی خارج از درون روزنامه نیاز است).
17ـ قلمرو حرکت پیام آن تا حدی است (در حالی که رادیو بسیار زیاد و جهانی است).
اختراع دستگاه ویدیو، توانست برخی جابجائیها در سلولهای طیفی هفده گانه تلویزیون ایجاد کند. مهمترین آنها تغییر در درجه‌های طیف شماره 2 بود که ماندگاری پیام را افزایش داد؛ در نتیجه بر طیفهای شماره 3 و 8 و 15 نیز اثر گذاشت. اما با وجود این آثار، آنچه باقی ماند، بیننده بود و صفحه تلویزیون.
در مورد اختراع «سیستم دریافت مستقیم برنامه‌های تلویزیونی ماهوارهای بوسیله گیرنده‌های خانگی» نیز همین وضعیت حاکم است. این اختراع صرفاً توانسته است درجه‌های سلول هفدهمین خصیصه تلویزیون را جابجا کند؛ یعنی مسافت حرکت پیام را از «تاحدی» به «زیاد» ببرد. تا بیش از این اختراع، در طیف شماره 17 جدول یادشده، تنها وسیله‌ای که درجه زیاد را پر کرده بود، رادیو بود. ماهواره سبب شد که اگر امکانات فراهم شود، این درجه از طیف، به تلویزیون نیز داده شده شود.
پس اگر بخواهیم به مسأله آنتن ماهواره در یک کشور بیندیشیم، قطعاً باید ابتدا به تلویزیون در آن کشور و وضعیت و جایگاه تلویزیون در آن جامعه اندیشه کنیم.
گیرنده‌های تلویزیون در آسیا با رشدی دو برابر میانگین رشد جهانی تلویزیون، رو به توسعه است. نزدیک به یک میلیارد دستگاه گیرنده تلویزیون در سطح جهان وجود دارد که نسبت به سالهای گذشته 50 درصد افزایش یافته است. رشد دسترسی به گیرنده‌های تلویزیونی در سطح جهان، 5 درصد و در آسیا 10 درصد پیش‌بینی می‌شود. در جهان امروز برای هر 1000 نفر، 158 دستگاه تلویزیون وجود دارد. این نسبت در آسیا بیش از قاره آفریقا و کمتر از قاره آمریکا، اروپا و اقیانوسیه است(قاره آمریکا 407، قاره اروپا 402، قاره اقیانوسیه 371 و قاره آفریقا 37) در آسیا، ژاپن با 613 دستگاه برای هر هزار نفر بالاترین سهم و افغانستان با 3/8 دستگاه برای هر 1000 نفر، کمترین سهم را دارد. در حال حاضر، در 102 کشور جهان، تلویزیون مستقیماً توسط دولت کنترل می‌شود. «یونسکو» در این مورد می‌گوید: «حتی در دموکراتیک‌ترین کشورها، مقامهای سیاسی هرگز به طور کامل از نفوذ بر این صحنه کوچک دست نکشیده‌اند.
تا سال 1991 که هنوز شبکه (satell television asia region) star شروع به کار نکرده بود، به جز چند کشور، بقیه کشورهای آسیایی فقط دسترسی به تلویزیون محلی داشتند، اما پا به گشایش این شبکه و پوشش به 38 کشور آسیایی، وضعیت کاملاً تغییر کرد.
ده سال قبل از تأسیس شبکه star، اولین نفوذ امواج تلویزیونی بیگانه از راه ماهواره، در کره جنوبی اتفاق افتاد.
از سال 1981، تلویزیون nhk ژاپن به پخش مستقیم برنامه‌های ماهوارهای دست زد، طوری که این برنامه‌ها از راه آنتن‌های بشقابی در کره جنوبی کاملاً قابل دریافت بود.
دولت کره جنوبی ابتدا از ورود آنتن‌های بشقابی و ملزومات آن جلوگیری کرد، وقتی فشار آمریکا برای بازرگانی آزاد بر دولت کره افزایش یافت، ناچار پس از 8 سال، حذف این ممنوعیت نیز شکل گرفت و در 1989، استفاده از این وسیله آزاد اعلام شد؛ بنابراین دو سال پیش از آغاز بکار شبکه star، برخی از کشورها، بدون ممنوعیت، برنامه‌های تلویزیونی ماهوارهای بیگانگان را دریافت می‌کردند.
با اعلام مجاز بودن استفاده از آنتن‌های بشقابی ماهوارهای در کره جنوبی، تبلیغ برای استفاده از آن نیز آغاز شد. در این آگهی‌ها نوید ورود به «دهکده جهانی» به مردم داده می‌شد. نمونه یکی از این آگهی‌ها در روزنامه های سئول به این شرح است: «بشقابهای ماهوارهای، پخش برنامه‌های 24 ساعته و مدام تلویزیونی را برای شما به ارمغان می‌آورد. اخبار جهانی تا روند رویدادهای اقتصادی جهانی» ماهواره، دهکده‌های جهانی را شکل می‌دهد و مجموعه متنوعی از رویدادهای فرهنگی، همچون اپراها، برنامه‌های بالت، کنسرت، رویدادهای مهم ورزشی، فیلمهای سینمایی کلاسیک جهان و فیلمهای سینمایی ژاپنی را بدون سانسور نمایش می‌دهد.» اما با وجود اینگونه آگهی‌ها، در سال 1993، تعداد آنتن‌های ماهوارهای برای هر یک صدهزار نفر جمعیت، 43 دستگاه برآورد شد که از اردن، لبنان، تایلند، پاکستان و هند کمتر است.
یک سال قبل از گشایش شبکه star، وقوع جنگ خلیج فارس و حمله آمریکا و متحدانش به عراق سبب شد که روی آوردن به ماهواره ـ به ویژه در منطقه خلیج فارس و از همه بیشتر در عربستان سعودی ـ شکل گسترده‌ای بگیرد.
به این ترتیب، یک سال پیش از گشایش شبکه star، برخی از کشورهای آسیایی، مانند عربستان سعودی، سریلانکا و ... اولین تجربه را در دستیابی به اطلاعات دست اول و به ظاهر کنترل نشده از راه شبکه ماهوارهای تلویزیونی cnn به دست آوردند. (تعداد بینندگان شبکه ماهوارهای cnn از هنگام آغاز بحران خلیج فارس تقریباً دو برابر شد).
در خلال بحران اشغال کویت و مشارکت عربستان سعودی در آزادسازی کویت ازتهاجم عراق، توجه مردم آن کشور به تهیه بشقابهای آنتن‌ماهواره‌ای برای دریافت تصاویر خبری شبکه cnn، از آن چه در یک جنگ غیرمترقبه در حال اتفاق بودـ شکل گرفت. این آنتن‌ها ابتداء در هتلهای جده و به دنبال آن در منازل اشراف عربستان سعودی نصب شد. آنتن‌های قوی حتی این توانایی را برای آنتن‌های معمولی همسایگان فراهم می‌کرد که امواج صادر شده از نزدیک‌ترین آنتن بشقابی را دریافت کنند و متعاقباً ورود آنتن‌های ارزان قیمت به عربستان سعودی نیز آغاز شد، طوری که ظرف چندماه، قیمت آنتن بشقابی و ضمایم آن از 25 هزار ریال سعودی به 4 هزار ریال کاهش یافت و بعدها حتی فروش پستی آنتن‌ها به وسیله شرکتهای خارجی نیز آغاز شد. کاهش قیمت وسایل دریافت برنامه‌های ماهوارهای و خرید آن از سوی مردم تا 7 مارس 1994 که طبق فرمان شماره 128 شورای وزیران عربستان، استفاده از آنتن‌های ماهواره ممنوع اعلام شد، ادامه داشت.
همانگونه که گفته شد، تأسیس شبکه STAR، نقطه عطفی در تاریخ دریافت برنامه‌های تلویزیونی جوامع بیگانه در آسیا محسوب می‌شود.
شبکه STAR، زمانی آغاز بکار کرد که 14 سال از نخستین تجربه در پخش مستقیم برنامه‌های تلویزیونی از راه ماهواره گذشته بود و بسیاری از شبکه‌های تلویزیونی دیگر در اروپا و آمریکا از مدتها پیش سرگرم پخش برنامه بودند، مانند اینتل ست در آمریکا، سمفونی، آسترا، ایتال ست، تله کام و ... در اروپا، رادوگا، گوریز و در روسیه و غیره، اما در میان انواع و اقسام ماهواره‌های پخش مستقیم برنامه‌های تلویزیونی، ماهواره مورد استفاده شبکه STAR از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود.
اهمیت این ماهواره از آن رو بود که بیشترین سکنه زمین و پهناورترین قاره آن را زیر پوشش می‌گرفت. شبکه STAR یک شبکه خصوصی است که هزینه‌های آن باید از راه پخش آگهی تأمین شود و از این نظر نیز تاکنون موفق بوده است. شبکه یادشده در نخستین سال پخش برنامه‌های خود، 65 میلیون دلار آگهی دریافت کرد. نرخ آگهی در سال اول عملکرد آن، بین 1200 تا 1680 دلار برای هر ثانیه بود. ضمناً هرگاه آگهی‌دهنده‌ای که حداقل 2 میلیون دلار آگهی به شبکه STAR می‌پرداخت، ضمن آنکه از تخفیف ویژه‌ای برخوردار می‌شد، آگهی او در ساعات پربیننده‌تر پخش می‌گردید. به این ترتیب محاسبات نشان می‌دهد که شبکه STAR، در همان نخستین سال عملکرد خود 22 درصد از سرمایه‌گذاری اولیه را بازگردانده است و در واقع راه‌اندازی این شبکه برای سرمایه‌گذاری آن کاملاً سودآور بوده و قواعد مربوط به عرضه کالا و جلب مشتری در عملکرد آنها حاکم بوده است.
شبکه STAR، به طور شبانه‌روزی یک کانال برای سریالهای تلویزیونی، فیلمهای سینمایی و برنامه‌های سرگرم‌کننده (PLUS STAR)، یک کانال برای اخبار (B.B.C) یک کانال برای ورزش (Prime Sport) و یک کانال برای موسیقی غرب و شوهای تلویزیونی (V.T.V) و قبلاً (M.T.V) یک کانال دیگری به زبان هندی (Zee T.V.) و کانالهای دیگری به زبانهای چینی، برمه‌ای و پاکستانی پخش می‌کند. از 25 می 1994 (چهارم خرداد 1373) شبکه ORBIT نیز با پوشش تلویزیونی خود در آسیا به شبکه STAR پیوست و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را زیر پوشش خود قرار داد.
این شبکه، برنامه‌های تلویزیونی شبکه آمریکا را مستقیماً عرضه می‌کند. مخاطبان آن طبق اظهارگردانندگان ماهواره، طبقات بسیار مرفه خاورمیانه هستند و از خصایص مهم دیگر آن وجود پنج کانال به زبان عربی است.
مرکز این شبکه در رم ـ پایتخت ایتالیاـ است. تا مدت یکسال دریافت‌کنندگان می‌توانند این برنامه‌ها را رایگان تماشا نموده، اما از آن پس باید با پرداخت ده هزار دلار، یک دستگاه رمزخوان (Decoding Set) را از فرستنده خریداری و هر ماه نیز بین 30 تا 60 دلار به ازای هر کانال پرداخت کنند.
تحولات مربوط به ماهواره‌های پخش مستقیم برنامه‌های تلویزیونی در سطح آسیا آنچنان سریع است که همه، حتی محققان علوم ارتباطات را سردرگم کرده است. آقای "Carol Traznkoff" ، که یکی از متخصصان برنامه‌ریزی رسانه‌ها در شبکه آژانس خاورمیانه در لندن است، می‌گوید: «تحولات رسانه‌ها در خاورمیانه آنچنان سریع است که بصورت یک کابوس برای برنامه‌ریزان و پژوهشگران ارتباطات درآمده است. اما مجله پیام یونسکو موردی را مطرح می‌کند که قابل تعمق است. می‌نویسد: «همه ما در مواجه به تلویزیون ـ این جعبه اسرارآمیزـ که تنها چند دهه پیش از این، ناگهان ظهور کرد، راه خود را در هر دو سوی صفحه آن می‌یابیم. در یک سو تکنیک‌های مداخله و نفوذ، توسعه و افزایش می‌باشند و در سوی دیگر، بینندگان بتدریج یاد می‌گیرند تا دروغها را برملا سازند، شواهد دروغ تصویر را کشف کنند و در مقابل موانع ایجاد شده توسط تلویزیون که تاکنون مطیع و منقاد او بوده‌اندـ مقاومت کنند.
اما عکس‌العمل دولتها و جوامع آسیایی در برابر این پدیده نشان دهنده همان سردرگمی مورد بحث "Carol Traznkoff" است. این عکس‌العمل را می‌توان در دو دسته اصلی جای داد، «طرد» و «پذیرش» که سرانجام هیچ یک از آنها چندان روشن نیست. هر یک از این دو دیدگاه نیز پایگاه‌های دیرینه‌ای دارد. آثار این پایگاه‌های کهن را می‌توان در گفته مولوی، شاعر گرانقدر ایرانی و همچنین، مهاتماگاندی رهاکننده هندوستان از قید استعمار دید.
گاندی می‌گوید: «من دلم می‌خواهد که از پنجره خانه من، تمام فرهنگها، مانند نسیم به داخل خانه بوزد، ولی اگر آن نسیم به طوفانی تبدیل شود که بخواهد مرا جاکن کند، تمام پنجره‌ها را خواهم بست.»
جان نباشد جز خیر در آزمون هرکه را افزون خبر، جانش فزون
اقتضای جان، چوای دل،آگهی است هرکه آگهتر بود، جانش قویست
جان ما از جان حیوان بیشتر از چه رو، زان کو فزون دارد خبر
گردآوری: اداره آموزش و مشارکت عمومی ناجا استان یزد
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
چهارشنبه 24,آوریل,2024