میزگردی با عنوان تربیت معلم ریاضی و چالش‌های آن در ایران از برنامه‌های چهل و ششمین کنفرانس بین‌المللی ایران در دانشگاه یزد با حضور جمعی از دبیران ریاضی استان روز گذشته در تالار دکتر جلیل شاهی برگزار شد.
در ابتدا دکتر علی رجالی عضو انجمن ریاضی ایران که مسوول برگزاری این میزگرد بود با یادی از مرحوم دکتر منصور معتمدی استاد فقید دانشگاه شهید چمران اهواز و از ریاضیدانان برجسته کشور و همچنین مریم میرزاخوانی نخستین زن و ایرانی جایزه فیلدز در خصوص این میزگرد گفت: تلاش ما در انجمن ریاضی ایران خصوصا دوره جدید این است که در خصوص ریاضیات مدرسه‌ای فعالیت‌هایی داشته باشیم که قطعا اگر در مدرسه ریاضی مغفول بماند این مساله در دانشگاه تاثیرگذار خواهد بود. وی با تاکید بر اهمیت نقش معلمان ریاضی در آموزش ریاضیات گفت: ایجاد دانشگاه فرهنگیان که اگر به خوبی اداره نشود و کیفیت لازم را نداشته باشد روی کیفیت آموزش تاثیر منفی می‌گذارد و همچنین به طور کلی برای لیسانس‌های علوم پایه مخرب خواهد بود به دلیل اینکه یک رشته کاری را از دانش‌آموختگان رشته‌های ریاضی گرفته است از این نظر ما همت خود را روی این مساله معطوف کردیم. وی با ذکر تاریخچه‌ای از تربیت معلم ریاضی در ایران و با اشاره به دومین کنفرانس ریاضی ایران در سال ۱۳۵۰ تصریح کرد: بسیاری از مسایل و معضلات برنامه‌ریزی آموزشی و تربیت معلم مشابه مسایل امروزه مطرح شده و سعی ما بر این بوده که در این میزگرد اشاراتی به این موضوع نیز داشته باشیم. وی در جواب سوال یکی از حاضرین در خصوص دخالت انجمن ریاضی ایران در تالیف کتاب‌های درسی گفت: انجمن ریاضی ایران فقط می‌تواند هشدار دهد و مستندات تهیه کند و از نظر اداری نمی‌تواند کاری انجام دهد و در برابر نیروهای دولتی تصمیم‌گیری کند. البته تلاش خود را تا حدودی انجام داده است.
دکتر رجالی در خصوص استفاده از استادان دانشگاه‌های دیگر در دانشگاه فرهنگیان تصریح کرد: این کار نمی‌تواند موثر باشد و با یک عقد قرارداد با دانشگاه‌های دیگر دانشجویان دانشگاه فرهنگیان می‌توانند برای گذراندن دروس خود به دانشگاه‌های دیگر بروند و از امکانات آنها استفاده کنند. وی خانه ریاضیات استان یزد را یکی از پیشروترین خانه ریاضیات کشور دانست و ابراز امیدواری کرد که خانه ریاضیات یزد بتواند ارتباط معلمین و دانشگاهیان را بیشتر کند تا در جهت پیشرفت علم ریاضی در این منطقه بیشتر با هم کار کنند و مفید واقع شوند. وی در پایان صحبت‌های خود از برگزاری سمینار چالش‌های علوم ریاضی در ایران در روزهای ۲۹ و ۳۰ مهرماه در تهران خبر داد و افزود مسایلی که در این میزگرد بحث شد قطعا در آن سمینار مطرح خواهد شد. در ادامه این میزگرد محمدرضا انتظاری مدیر خانه ریاضیات یزد و یکی از اعضای این میزگرد بحث خود را در خصوص موضوع چالش تربیت معلم ریاضی در ایران و با اشاره به اهمیت تعلیم و تربیت و آداب معلمی در کشور در خصوص تاریخچه تربیت معلم گفت: تربیت معلم در ایران به پنج دوره قبل از دوره مشروطیت، دوره تاسیس دارالفنون تا سال ۱۳۱۲، دوره تصویب قانون تربیت معلم و تاسیس دانش‌سراهای مقدماتی و عالی و دیگر مراکز تربیت معلم از سال ۱۳۱۲ تا ۱۳۵۷، دوره بازنگری در برنامه‌های تربیت معلم و گسترش این مراکز از سال ۵۸ تا ۸۱ و دوره نگرش جدید در تربیت و تامین معلمان مورد نیاز از ۸۱ تاکنون، تقسیم می‌شود. وی در توضیح آخرین دوره تربیت معلم گفت: از سال ۸۱ مراکز تربیت معلم محدود و برخی تعطیل شدند طبق قانون مصوب سال ۸۶ مراکز تربیت معلم دوساله، چهارساله، دانش‌سراها و مراکز تربیت معلم و شبانه‌روزی تعطیل شدند و معلمان مورد نیاز دوره‌های مختلف تحصیلی آموزش و پرورش از دانش‌آموختگان دانشگاه‌های گوناگون کشور با گذراندن دوره‌های یک‌ساله یا دوساله مهارت‌های تعلیم و تربیت تامین می‌شد. شاغلان در وزارت آموزش و پرورش به تناسب نیاز در دانشگاه‌ها و مدارس عالی در دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد ادامه تحصیل دادند. به گفته وی دیدگاهی که وجود دارد این است که با بررسی سیر تحول آموزش و تربیت معلم مشاهده می‌کنیم که دست‌اندر کاران تعلیم و تربیت همواره در فکر جذب نیروهای کارآمد برای آموزش بوده و هستند و در تصویب قوانین توجه به کرامت معلم، تامین هزینه‌های معیشتی، به وجود آوردن فرصت‌های مطالعاتی برای به روز شدن اطلاعات علمی و تربیتی شده است، تا معلم بتواند به صورت تمام‌وقت در خدمت آموزش باشد و با منش و رفتار عالی معلمی بتواند راه و رسم چگونه آموختن، چگونه اندیشیدن و چگونه زیستن را به شاگردان بیاموزد. انتظاری در ادامه صحبت‌های خود در خصوص رفتار و منش تعدادی از معلمان بزرگ ریاضی از جمله پروفسور هشترودی، بهزاد، مصحفی، فاطمی و دکتر حسابی و تاثیری که روی دانش‌آموزان و دانشجویان خود داشتند صحبت کرد و پیشنهاد داد یک گروهی تشکیل شود و تمام جملات این بزرگان جمع‌آوری و به صورت کتابچه در آورد و در اختیار معلمان قرار گیرد تا فوت و فن‌های معلمی را بیاموزند. وی همچنین در پایان صحبت‌های خود پیشنهاد کرد: در نظر گرفتن کلیات برای تربیت معلم، شناسایی دانشجویانی از دانشگاه‌های مختلف از نظر توان علمی تا سطح لیسانس، شناسایی دانشجویان علاقه به تدریس با همکاری استادان، انتخاب افراد شناسایی شده واجد شرایط از طریق آزمون و فراگرفتن درس‌های تئوری و عملی و کارورزی دوره‌های دوساله توسط افراد انتخاب شده زیر نظر استادان و مربیان مجرب در مراکز تعلیم و تربیت مانند دانشگاه فرهنگیان و صدور مدرک کارشناسی ارشد برای آنها پس از اتمام دوره و در صورت داشتن توان و صلاحیت معلمی، صادر شدن گواهینامه تدریس به آنها و استخدام به صورت موقت و گرفتن تعهد و ارزیابی عملکرد آنها که در صورت افت علمی با آموزش‌های لازم اصلاح شود از جمله پیشنهادهای این مقام مسوول در خصوص تربیت معلم بود. وی در خصوص تدریس ریاضی در استان یزد گفت: متاسفانه در کلاس‌های استان یزد سطحی و نکته‌ای شده است و دانش‌آموزان پذیرش درک مفاهیم درس را ندارند و نکته دیگر اینکه متاسفانه صدا و سیما در خصوص کلاس‌های کنکور همچنین مشاوران ما در انتخاب رشته دانش‌آموزان بسیار بد عمل می‌کنند. وی اظهار داشت: اگر استان یزد در کنکور اول نشود مشکلات مربوط به ریاضی استان و پایین بودن درصد ریاضی در کنکور حل خواهد شد و کیفیت این درس بالا خواهد رفت. دکتر سهیلا غلام‌آزاد عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این میزگرد درخصوص کارکردهایی که در جوامع مختلف برای مدرسه در نظر گرفته می‌شود گفت: آموزش مدرسه‌ای به عنوان راهی برای انتقال ارزش‌ها و اخلاقیات جامعه یا مدرسه به عنوان راهکاری برای نیل به جامعه‌ای بهتر از طریق آموزش بیشتر جوانان است. وی افزود: آنچه که مهم است این است که آموزشی که کودکان دریافت می‌کنند به هوش و ذکاوت، دانش و مهارت‌های معلمانشان بستگی دارد و در نتیجه باید بهترین گزینش را در خصوص معلمان داشته باشیم و آموزش‌های با کیفیت پیش از خدمت برای آنها پیش‌بینی شود و حمایت و پشتیبانی بالا از معلمان تازه کار صورت گیرد و اینکه معلم هیچ وقت رها نشود همچنین آموزش حرفه‌ای ضمن خدمت مستمر و با کیفیت در نظر بگیریم. به گفته وی آنچه در واقع در کشورهای مختلف از جمله ایران مشاهده می‌شود این است که متقاضیانی که کیفیت لازم را ندارند برای این کار متقاضی می‌شوند و دانش موضوعی و تحقیقاتی عملا به عمل تدریس پیوند نمی‌خورد و معلمانی که برای تضمین بقای خود بیشتر نگران مسایل عملی هستند و پرداخت ضعیف به معلمان و موسسه‌های آموزشی خارج از دسترس مدارس و مسیرهای مبتنی بر اشتغال متمایل به کاهش کیفیت و پرستیژ تربیت معلم است، از مواردی است که از یک مطالعه تطبیقی برگرفته شده که در ارتباط با مسایل ده کشور برای آموزش معلمان بررسی شده است و مشاهده می‌شود که مسایل جامعه ما نزدیک است به مسایل کشورهای شرقی و غربی مطرح است. دکتر غلام‌آزاد افزود: با بررسی اسناد ملاحظه شد که صلاحیت معلمین ریاضی در سطح دبیرستان در کشورهای مختلف اشتراکات زیادی دارد. وی در این میزگرد در خصوص بررسی‌های انجام شده در سیستم آموزشی چهار کشور چین (به دلیل رشد فراوانی که در دو سه دهه اخیر داشته) سنگاپور (به دلیل درخشش عالی در آزمون‌های بین‌الملی در زمینه ریاضی) انگلیس (به دلیل داشتن برنامه درسی ملی) و آمریکا (به دلیل استانداردمدار بودن) توضیحات مختصری را ارایه کرد. وی تاکید کرد: تمام کشورها بخش عمده‌ای از آموزش معلمانشان به عنوان کارآموزی به صورت جدی در مدارس انجام می‌شود و این نکته را بسیار مهم عنوان کرد. وی در خصوص استانداردهای ریاضیات برای معلمان دانش‌آموزان ۱۱ تا ۱۸ سال به بالا است که در سال ۲۰۱۰ این استانداردها تولید شده که اساس آن ۵ گزاره هسته‌ای است که دانش و مهارات‌ها و توانایی‌هایی که معلمان باید داشته باشند، مشخص می‌کند که عبارتند از معلمان نسبت به دانش‌آموزان و یادگیری آنها متعهدند، معلمان موضوعی که تدریس می‌کنند و نحوه تدریس آن و موضوع تدریس را دانش‌آموزان می‌دانند، معلمان در قبال مدیریت و پایش یادگیری دانش‌آموزان مسوولیت دارند و به طور نظام‌وار درباره عمل تدریس خود فکر می‌کنند معلمان اعضای جوامع یادگیری آموزشی هستند. وی ادامه داد: این ۵ گزاره در قالب استانداردهای تدریس ریاضی هستند که منظور این است هر آنچه که یک معلم فاضل باید بداند و قادر به انجام دادن آن باشد را توصیف می‌کند. دکتر غلام‌آزاد افزود: تعهد به یادگیری ریاضی همه دانش‌آموزان، دانشی که یک معلم باید داشته باشد، عمل تدریس ریاضی، محیط یادگیری، راه‌های ریاضی‌وار فکر کردن، سنجش و ارزیابی، توسعه صلاحیت‌های معلمان و ... از جمله استانداردهای مطرح شده است. در ادمه این میزگرد دکتر رضا عامری استاد ریاضی دانشکده ریاضیات، آمار و کامپیوتر دانشگاه تهران نیز با تشکر از برگزارکنندگان این سمینار در خصوص دانشگاه فرهنگیان و تاثیر آن بر برنامه‌های آموزشی (ریاضی) دانشگاه‌ها نیز در ابتدا در خصوص تاریخچه این دانشگاه گفت: این دانشگاه در سال ۹۰ با هدف تأمین، تربیت و توانمندسازی معلمان و نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش، تسهیل فعالیت‌های آموزشی و پرورشی، ایجاد تحول و نوآوری در نظام تربیت معلم کشور، تغییر و اصلاح و ارتقای روش‌های برنامه‌های آموزشی و پژوهشی تربیت‌معلم و زمینه‌سازی پژوهندگی و تقویت روحیه پژوهشگری توسط شورای انقلاب فرهنگی تاسیس شد. وی افزود: استدلال تاسیس این دانشگاه این بوده است که برخی افراد معتقد بودند که دانشگاه‌ها به دلیل اینکه دانشگاه‌ها فعالیت‌های زیادی را در زمینه پژوهشی و تحصیلات تکمیلی دارند و آن طور که باید و شاید وظایف خود را در زمینه تربیت معلمین انجام نمی‌دهند بنابراین تصمیم گرفته شد دانشگاه ویژه‌ای تاسیس شود که به طور تخصصی این کار را انجام دهد. دکتر عامری با بیان اینکه در حال حاضر این دانشگاه سه نوع دانشجو می‌پذیرد افزود: دوره پیوسته (افراد با مدرک دیپلم وارد و به صورت شبانه‌روزی متعهد می‌شوند و پس از آن استخدام آموزش و پرورش می‌شوند) دوره کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد (از میان معلمان دانشجو پذیرفته می‌شوند). به گفته وی کمبود فضا، امکانات، کتابخانه و منابع اطلاعاتی، بودجه، نبود تعاملات بین‌المللی، کمبود نیروی انسانی و کمبود شدید هیات علمی، عدم تعاملات علمی با دانشگاه‌های کشور، از جمله مشکلات این دانشگاه است. وی تاکید کرد: وزارت علوم و دانشگاه‌ها باید در برابر دانشگاه فرهنگیان مسوولیت داشته باشند و همه همکاری داشته باشند. کاهش پذیرش دانشجو تا رفع کمبودها و رسیدن به آن توانمندی‌ها، عدم پذیرش دانشجو به ویژه در رشته‌های تحصیلات تکمیلی، استخدام استاد، تدوین برنامه‌های کیفی دانشگاه و ارتباط مستمر با دانشگاه‌های مادر و استفاده از تجارب آنها و استخدام از میان دانش‌آموختگان توانمند و واجد شرایط سایر دانشگاه‌ها پیشنهاد‌هایی بود که این مقام مسوول مطرح کرد.
دکتر عامری اظهار داشت: ما یک نظام آموزشی یکپارچه نداریم و این یک معضل برای نظام آموزشی است. در همه نظام‌های پیشرفته نظام آموزش یک نظام یکپارچه است. دکتر مانی رضایی عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در ادامه در خصوص بحث معضلات موجود و چشم‌انداز آینده تربیت معلم و دانشگاه فرهنگیان گفت: درگیری زودهنگام دانشجو معلمان با مسایل کاری در حال تحصیل هستند یک معضل بسیار جدی است، کمبود استاد و نیروی انسانی در دانشگاه فرهنگیان، نبود تدوین برنامه، روحیه پژوهشگری کمرنگ در معلمان، حضور طیف وسیع رتبه‌های کنکور در یک کلاس درس و ... از دیگر معضلات موجود است. وی تصریح کرد: جامعه ریاضی به این اتفاقات عکس‌العمل چندانی نشان نمی‌دهد و این عدم توجه به معنی سکوت علامت رضا برداشت می‌شود. ما آینده چندان دوری نداریم که در دانشگاه‌هایی غیر از دانشگاه فرهنگیان دانشجویان خیلی خوب رشته ریاضی را انتخاب نکنند به دلیل اینکه یکی از چشم‌اندازهایی که برای خود می‌بینند معلمی است و اینها افرادی هستند که در یک محیط بسته نسبت به جامعه علمی تحصیل کرده‌اند و نمی‌توان از اینها به عنوان افرادی که تعامل علمی داشتند و در فضای علمی قرار گرفتند به آنها نگاه کرد. وی با بیان اینکه دو چشم‌انداز می‌توان ترسیم کرد: یکی چشم‌انداز انحصاری که امیدواریم این موضوع پررنگ‌تر شود و دیگر اینکه می‌توان برنامه کارشناسی ریاضی انتخاب و مصوب شود به اضافه یک دوره دوساله تخصصی با تمام ملاحظاتی که آموزش و پرورش و استانداردهای معلمی ممکن است مطرح شود در این دوره‌ها آورده شود تا معلمان ریاضی ما در آینده‌ای نه چندان دور همه کارشناسان ارشد تدریس ریاضی باشند یعنی افراد بتوانند با مدرک کارشناسی ارشد به عنوان تدریس ریاضی استخدام آموزش و پرورش شوند. ریاضی یک رشته آموزش محور است نه پژوهش محور و کار آنها کار پژوهشی نیست و کار آموزشی است. وی افزود: ما اگر چهار رکن معلم، تالیف کتاب‌های درسی، برنامه درسی و دانش‌آموز را به عنوان چهار رکنی بدانیم که آموزش و پرورش بر مبنای چهار رکن حرکت می‌کند و آموزش انجام می‌دهد، داریم به یکی از آنها توجه می‌کنیم و آن معلم و تربیت معلم است. دکتر رضایی اظهار داشت: مسلما نقدهای زیادی بر کتاب‌های درسی وارد است اما نکته‌ای که در حال حاضر نگران‌کننده است بحث تربیت معلم است. وی تاکید کرد: از میان دانش‌آموختگان ریاضی در دانشگاه‌ها افراد علاقه‌مند و کسانی که توانایی‌های حرفه‌ای دارند، برای دوره تربیت‌معلم حتی به دانشگاه فرهنگیان با برنامه مشخص و تاکید بر کیفیت کار معلمی و انتظارات ما از معلم انتخاب شوند اما متاسفانه در حال حاضر این برنامه را نداریم. در ادامه این میزگرد پرسش و پاسخ انجام شد و حاضران در سالن دغدغه‌ها و مسایل خود را مطرح کردند و اعضای میزگرد به آنها پاسخ دادند. دکتر طاهر قاسمی عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و نماینده انجمن ریاضی ایران نیز در این نشست در خصوص تربیت معلم ریاضی گفت: تصویب دانشگاه فرهنگیان بسیار کار خطایی بوده و در آینده آثار سو آن ظاهر خواهد شد و این نه به نفع آیندگان خواهد بود و نه به نفع خود مسوولین آموزش و پرورش و این چالش‌های زیادی را برای آنها به وجود می‌آورد. وی افزود: در حال حاضر به دلیل مساله شغل‌یابی بسیاری از افراد با رتبه‌های خوب جذب دانشگاه فرهنگیان می‌شوند و دانشگاه فرهنگیان توان آموزش خوب این دانشجویان ورودی را ندارد و بعد از مدتی سرخوردگی برای دانشجویان به وجود می‌آید یک چالش بزرگ است همچنین تربیت معلمان تستی به جای مفهومی و معلمی که شگرد حل مساله را به صورت تستی یاد می‌دهد و تبلیغات سو تلوزیونی از چالش‌های تربیت معلم ریاضی است که باید مورد بحث قرار گیرد. دکتر حسین خورشیدی دبیر کمیته اجرایی کنفرانس ریاضی نیز با تشکر از دکتر رجالی، به تقل از یک فیلسوف روسی گفت: با خواندن کتاب‌های یک دانشمند نمی‌توان به علم او پی برد باید با او همراه شد و شبیه کارهای او عمل کرد. تا هنگامی که ما استاد خوب نداشته باشیم چگونه می‌توانیم دانشجو و محصل خوب تربیت کنیم. به گفته وی چه کسی صلاحیت تربیت معلم را دارد؟ ما باید به این سوال جواب دهیم. دکتر سعید علیخانی مسوول دبیرخانه و از اعضای کمیته اجرایی کنفرانس ریاضی نیز با تشکر از دکتر رجالی و اعضای میزگرد، تغییرات زیاد کتاب‌ها، سیستم آموزشی و آموزش در کشور، پایین بودن سطح سواد معلمان، نبود عشق و علاقه در معلمان، مادی‌نگر بودن، پایین بودن سطح سواد استادان دانشگاه فرهنگیان و کم شدن ارتباط معلم و استاد از جمله مشکلات موجود بود که این مقام مسوول مطرح کرد. دکتر اسمعیل بابلیان عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی نیز در این نشست گفت: در وزارت آموزش و پرورش دیدگاه‌ها در سال‌های گذشته بسیار متفاوت بوده و این مشکلاتی را به وجود آورده است. وی تاکید کرد: معلم باید عشق معلمی داشته باشد، ماباید از بهترین دانش‌آموختگان، آنهایی که به معلمی علاقه‌مند هستند انتخاب کنیم و برای آنها دوره‌های یک یا دوساله برای یادگیری معلم خوب شدن و معلمی که سواد داشته و بتواند مطالب را منتقل کند و روش‌های ارزشیابی مناسب یاد گرفته باشد، بگذاریم. البته آموزش و پرورش نیز نباید برنامه‌های مخرب داشته باشد که باعث ایجاد مشکل در تربیت معلم خواهد شد. پایین بودن درصد ریاضی دانش‌آموزان یزدی در کنکور، مناسب نبودن وضعیت کتاب‌های ریاضی، پایین بودن توانایی علمی دانش‌آموزان، متفاوت بودن رویکرد آموزش و پرورش با تربیت‌معلم، ناهماهنگی آموزش و پرورش و انجمن ریاضی و تربیت‌معلم در تالیف کتب درسی دانش‌آموزان، نبود ارتباط قوی بین آموزش عالی و آموزش و پرورش (در رشته ریاضی) و ... از جمله مسایل و مشکلاتی بود که حاضران در سالن مطرح کردند.
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 19,آوریل,2024