داستان مستند یكی از سرقت های بزرگ تاریخ یزد :سرقت كتيبه چهارده معصوم از مسجد جامع يزد و...+عکس

یزدفردا "واحد تامین خبر :غول آباد نوشت:پيش گفتار:چندی پيش خبري كوتاه در رسانه ها چاپ شد كه گويا در دوشنبه شب، 28 دی ماه 1388، يكی از كتیبه های كهن و زیبای مسجد جمعه كه در بر دیوار شمالی و نزدیك به صحن هشتی شرقی (1) كار گذاشته بوده، به سرقت رفته است. نام این كتیبه زیبا «كتیبه 14 معصوم» است. (2)
شگفتی خبر از آن روی است كه چگونه دو سارق جوان توانسته اند از جامع شهر كه قلب تپنده شهر بوده است (3) و امروزه با بیش از 20 دوربین همواره پاییده می شود و با «پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد»، بیش از 100 متر، و با «سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد»، بیش از 500 متر دوری ندارد، چنین آسوده، چنین كتیبه گرانبهایی را بربایند.



نمای ماهواره ای مسجد جامع كبیر یزد و بافت تاریخی پیرامون آن

نمای ماهواره ای مسجد جامع كبیر یزد و بافت تاریخی پیرامون آن.


1: مسجد جمعه یزد؛ 2: پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد؛ 3- سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد.          Google Earth  




اگر سرقت چنین كتیبه ای از توی دیوار كریاس جامع و زیر آن همه چشم همیشه بیدار، چنین ساده باشد، پس وای بر سنگ های قبر قبرستان، سنگ نبشته های آب انبار های ویران، كتیبه های رباط های میان بیابان، زیرخاكی های شهر های باستان و كتاب های خطی خانه های مردم ایران؛ و شگفتا اگر چیزی هنوز بر جای مانده.


دنباله نوشته ...

داستان آن سرقت

آن گونه كه می گویند، دو جوان در دل شب این كتیبه را كنده و برده اند. اینكه آیا آنان از روز رویداد در مسجد پنهان شده بودند و یا اینكه ورودشان به مسجد هم شبانه بوده، روشن نیست. آنها با پوشاندن چهره خود، به هشتی رفته و با ویران كردن دور و پشت كتیبه، آن را از دیوار در می آورند. در خبر ها آمده كه گویا همه كار آنها با دوربین ها ضبط شده ولی از آنجا كه آن دو، رخ پوشانده بودند، شناسایی ایشان شدنی نیست. اگر همه مسجد را با 20 دوربین پوشش دهیم، بهره هشتی به بهانه در بر گرفتن سنگ نوشته های فراوان، دو و یا بیش از دو دوربین خواهد شد؛ كه اینگونه نیست. نگاهی به شیوه چینش دوربین ها، سوی نشانه روی آنها و تصویر های گرفته شده به دست آنها این گونه می نمایاند كه هدف آنها آمد و شد مردم و بازدید كنندگان و جهانگردان و آن هم برای روز است. به گفته یكی از خادمان مسجد، اگر به جای این همه دوربین، یك دزدگیر خودرو (4) در كریاس كار گذاشته شده بود، با اولین برخورد تیشه یا كلنگ بر دیوار، آژیر می كشید و دزد ها پا به فرار می گذاشتند.
باری، دزد ها پس از كندن كتیبه از جای، به صحن مسجد می روند و با كمك چهارپایه خود مسجد كه در كنار صحن بوده، از گوشه شمال شرقی صحن، خود را به روی بام رسانده و كتیبه را نیز بالا می كشند. آنها سرانجام از یكی از گوشه های بام مسجد كه این هم روشن نیست، پایین پریده و اینگونه است كه كتیبه ای ششصد ساله از دست می رود. از آنجا كه جای پایین پریدن آنها نبایستی نزدیك هیچ كدام از چند در مسجد كه با دوربین پاییده می شوند باشد و همچنین نبایستی در دیدرس باشد و همچنین نزدیك به جای ماشین رو برای فرار باشد، به گمان زیاد این فرار می تواند از همان سمت شمال شرقی و سمت بازارچه كنار مسجد جامع یا از سمت جنوب غربی و از كوچه های بسیار باریك سوی محله كلیمیان (5) باشد.



نمایش بخشی از داستان سرقت كتیبه مسجد جامع؛ دزد ها در دل شب و پس از كندن كتیبه از دیوار كریاس مسجد جامع به صحن آمده و از گوشه آن به بام می روند.
این یك تصویر فرضی  است.


پس از یك هفته از پخش خبر این سرقت، خبر دیگری از زبان یكی معاونان سازمان میراث فرهنگی كشور پخش شد كه سارقان، دستگیر شده اند. (6) البته از همان روز های نخستین یك یا چند نفر در این باره، دستگیر و بازجویی شده اند؛ ولی مسئولان استانی میراث فرهنگی و پلیس آگاهی، خبر دستگیری سارق یا سارقان كتیبه را نادرست و دروغ می دانند. (7)

سرقت فرهنگی، سارقان فرهنگی

ارزش این كتیبه در یكی از خبر ها، به گفته یك كارشناس میراث فرهنگی، بیش از 10 میلیون دلار (10 میلیارد تومان) برآورد شده است. (8) اگر چنین باشد، این سرقت را می توان یكی از سرقت های بزرگ تاریخ یزد دانست.
جای به جای و گاه به گاه، آثار فرهنگی و باستانی زیادی از جای خود كنده و ربوده می شوند؛ اما درباره اینكه چرا میان این همه آثار موزه مسجد جامع یزد، این كتیبه برای دزدی برگزیده شده است، می توان این انگیزه ها را برشمرد:
● به گواه تاریخ كنده شده بر سنگ، آن كتیبه به سال 777 ه.ق (754 ه.ش) باز می گردد؛ و تنها دو كتیبه دیگر در سراسر مسجد هست كه از آن كهنسال تر اند، آن هم تنها 7 و 12 سال كه آن دو نیز در همان كریاس هستند.
● زیبایی خط نگارشی و نگاره های دایره ای روی سنگ.
● خوش نقشی و زیبایی خود سنگ كه از مرمر است و با حاشیه هایی از كاشی معرق.
● سندیت تاریخی آن كه می تواند سندی استوار برای دوستداری حضرت محمد -ص-، حضرت زهرا -س- و امامان معصوم -ع- از سوی مردم مسلمان این دیار باشد.
● پنهانی آن بخش از مسجد از دید دوربین ها، اطاق هیئت حامیان مسجد و همچنین دوری كمابیش آن از جلوخان و بیرون از مسجد.
● جرم كم آن كه شاید 30 ك.گ باشد.


بخشی از دیوار هشتی مسجد جامع كه سارقان آن را خراب كرده اند و كتیبه آنجا را به سرقت برده اند؛ خرابی های دیوار با مقوایی پوشانده شده است.

بخشی از دیوار هشتی مسجد جامع كه سارقان آن را خراب كرده اند و كتیبه آنجا را به سرقت برده اند؛ خرابی های دیوار با مقوایی پوشانده شده است.



كتیبه چهارده معصوم

كتیبه سرقت شده  چهارده معصوم مسجد جامع کبیر یزد:كتیبه چهارده معصوم و یا دوزاده امام در هشتی مسجد جامع كبیر یزد؛ این كتیبه از جنس مرمر سفید است و برای سال 777 ه.ق برابر 754 ه.ش می باشد.   "فاطمه دانش یزدی

"این كتیبه با نام های «كتیبه 14 معصوم» و «كتیبه 12 امام» شناخته می شود. « استاد ایرج افشار» درباره آن چنین نوشته است: "قطعه سنگی است به اندازه 34 × 50 س.م كه قسمت بالای آن مثلثی شكل است و در حاشیه ای از كاشی معرق به اندازه 47 × 64 س.م جاسازی شده است." (9) «دكتر سید ضیاء قریشی» نیز كه از واپسین بازسازی و نوسازی سراسری مسجد جامع به كوشش «حجت الاسلام سید علی محمد وزیری» در پیش از سال های 1324 ه.ش آگاهی فراوان دارد، در مقاله ای در همین باره، آن سنگ را در بخش "سنگ های جالب و تاریخی و لوحه هایی كه در مسجد از قدیم نصب شده و موجود است" و در زیر دسته "سنگ هایی كه جنبه مذهبی دارند و دربردارنده آیات و اسماء مقدسه هستند" آورده است و همچنین جنس آن سنگ را مرمر گفته است. (10)
«خانم فاطمه دانش یزدی» درباره آن كتیبه كه آن را سنگ قبر و از جنس مرمر سفید می داند، چنین می نویسد: "نام ائمه اطهار روی سنگ، داخل دوایر نقر (11) گردیده است كه این دایره ها با گل های چند پر به یكدیگر متصل شده اند. همچنین با كاشی معرق با نقشی شبیه به ستاره برای آن سنگ حاشیه سازی شده است." (12) نام مرد روی سنگ، «حاجی بن علی» است كه البته بخش هایی از نام او و نام خاندان او به عمد پاك شده است كه انگیزه و هنگامه این كار و همچنین متن ناپدید شده آن، روشن نیست. تاریخ كنده شده روی سنگ به سده هشتم هجری و صفر 777 ه.ق (تیر و مرداد 754 ه.ش) باز می گردد و خط نگارشی آن را نیز در كتاب ها نستعلیق گفته اند؛ چنانچه این گونه نیست و بیشتر، ثلث می باشد. نوشته آن كتیبه، گونه ای از «صلوات كبیر» برای درود فرستادن بر چهارده معصوم است. درباره شیوه نگارگری، چیستی دایره ها و شمار آنها كه 24 تا هستند، در جایی گفتگویی نشده است.
سده هشتم هجری و به ویژه سال 777 ه.ق، سده و سال بسیار برجسته و كلیدی ای در تاریخ معماری این مسجد می باشد. گنبد خانه و سردر و بخش هایی دیگر كه به نام «مسجد جامع نو» شناخته می شوند، در آن سده و به كوشش «سید ركن الدین» و دیگران به مسجد جامع افزوده شده است. محراب زیبا و كاشیكاری شده گنبد خانه، درست در همین سال به دست «حاج بهاء الدین محمد بن ابی بكر بن الحسینی» ساخته شده است. همچنین رواق شرقی یا «رواق شاه یحیی» كه ورودی ای از آن به همان هشتی باز می شود، سردر بزرگ مسجد و شاید خود همین هشتی نیز درست در همین سال و به كوشش «شاه یحیی بن مظفر» ساخته شده است. (13) شوربختانه از كیستی صاحب این سنگ قبر، چیستی پیوندش با تاریخ یا مسجد و كجایی گورش نیز دانسته ای در دست نیست.

نوشته های روی این سنگ نبشته بدین سان می باشد:



هو الباقی

اللهم صل علی محمد المصطفی و علی المرتضی و فاطمه الزهرا و الحسن الرضا و الحسین شهید بكربلا و علی زین العابدین و علی محمد الباقر و جعفر صادق و علی موسی الكاظم و علی بن موسی الرضا و علی محمد التقی و علی النقی و الحسن العسكری و حجه القائم المهدی؛ صلواه الله علیهم اجمعین؛ صدق رسول الله.

بنده خاندان ××× بن حاجی بن علی ××× الیزدی فی تاریخ صفر لسنه سبع و سبعین و سبعمائه



سخنی با كارگزاران و مردم


سامانه دیده بانی دوربین های مدار بسته مسجد جامع یزد كه نه توانسته اند بازدارنده باشند و نه توانسته اند در شناسایی دزدان كمكی بكنند.


باور این كه سند سنگین تشیع را از دیار دوستداران اهل بیت، در شبی از ماه های محرم و صفر، از جامع شهر، چنین آسان بدزدند، برای مردم و تاریخ و فرهنگ این دیار و كشور، بسیار گران و ناخوشآیند است. بایستی این موزه كم مانند و یادگار هزار ساله را بیشتر دریافت؛ كه اگر امروزه، به رسم هر دوره، بخشی به آن افزوده نمی شود، دستكم خشتی از آن كم نشود.

بایسته است بر همگان، نگهداری و گردانندگی خوب سراسر بافت تاریخی آنچنانكه این بافت چه از دید انسانی و چه از دید معماری، همیشه پایدار و پویا و یزدی بماند و مردم هم در آن با شور و خشنودی بزیند؛ و این نمی شود مگر با سرپرستی مدیرانی كاربلد و دانا. اینكه گوشه گوشه آن را فرو ریزند و آن را از بیگانگان پر كنند و سرانجام نماینده ای از شورای شهر بگوید بافت تاریخی یزد بایستی صاف شود، چاره كار نیست.
مردم نیز چنانچه آگاهی ای درباره این سرقت دارند و یا اینكه شب رویداد نكته ای مشكوك را دیده اند و یا اینكه اگر پس از این، رد پایی از این كتیبه را در هر كجای دنیا یافتند، بایستی آن را به گوش كارگزاران برسانند؛ و یا با بازدید از مسجد، چنانچه دیدگاهی دارند، آن را پیشنهاد دهند.
پرونده این سرقت تا پیدا شدن و كار گذاشته شدن دوباره كتیبه، باز خواهد ماند؛ اگرچه ده روز مهم پس از رویداد در بی خبری گذشت، ولی از این پس بایستی با كمك مردم و نهاد های كشوری و یا جهانی چاره ای برای آن اندیشید. سارقان این كتیبه بایستی دستگیر شوند و نام و نشان و ملیتشان برای مردم روشن شود و سنگ نبشته، مانند پیشتر، در جای خود كار گذاشته شود.
بر هیئت حامیان مسجد جامع یزد است كه با فراخواندن و یاری گرفتن از استادان دانشكده برق و الكترونیك دانشگاه یزد، راهكار های پاسداری كارسازتر و بازدارنده تری را برای این موزه كهن بیاندیشند.

سخن پایانی

و در پایان، امید است به معجزه آن یكتای پرستیده شده در این پرستشگاه چند هزار ساله و مسجد هزار ساله تا به بركت این بنای كهن مقدس و به فرخندگی صاحبان نام های كنده شده بر آن سنگ، آن كتیبه به زودی و در سلامت پیدا شود و به جایگاه همیشگی خود بازگردانده شود؛ كه جامع را بیش از این، طاقت هجر آن حجر نیست.

پانوشت:

(1) هشتی
، كریاس یا دهلیز شرقی همان اطاق پشت ورودی اصلی و زیر سردر و مناره های سر به فلك كشیده مسجد می باشد.
(2)
سرقت کتیبه 800 ساله مسجد جامع شهر يزد+عکس ؛ تدبیر آنلاین؛یزدفردا شناسه خبر 1605؛
(3) گنجنامه؛ دفتر 8، مساجد جامع؛ دانشگاه شهید بهشتی؛ كامبیز حاجی قاسمی؛ ص 7
(4) حسگر صوتی
(5) محله جود ها
(6) سارقان كتیبه مسجد جامع یزد بازداشت شده اند؛ تدبیر آنلاین؛ شناسه خبر 1804؛ 
پيوند

(7) خبر اشتباه مسیول سازمان میراث فرهنگی كشور؛ تدبیر آنلاین؛ شناسه خبر 1856؛پيوند

(8) بنگرید به پانوشت 2
(9) یادگار های یزد؛ ایرج افشار؛ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی؛ ج 2؛ ص 137 - 136
(10) سیمای فضیلت؛ سید رضا قریشی؛ مركز یزدشناسی؛ ص 199 - 198
(11) = (به فتح نون و سكون قاف) كنده كاری روی سنگ یا چوب، سوراخ كردن مرغ با منقار خود چیزی را، با انگشت بر دایره زدن، نواختن دف
(12) كتیبه های اسلامی شهر یزد؛ فاطمه دانش یزدی؛ پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد؛ ص 150
(13) گنجنامه؛ دفتر 8، مساجد جامع؛ دانشگاه شهید بهشتی؛ ص 170 - 168

منبع:سایت وزین غول آباد
با اندکی ویرایش از یزدفردا

یزدفردا

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا