زندان اسکندر مدرسه ضیاییه

یزدفردا " شهر یزد را قرنهاست که با شهرت زندان اسکندرمی شناسند مدرسه ضیائیه که بدین نام معروف است در سال ۶۳۱ هجری قمری توسط ضیاءالدین حسین رضی بنا گردیده و در سال ۷۰۵ هجری قمری توسط پسرانش مجد الدین حسن و شرف الدین علی تکمیل شده است.
به گزارش روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد:مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر) بنایی است با گنبد مرتفع واقع در جنب بقعه ی دوازده امام در محله ی فهادان با نمای ساده و درب ورودی کوتاه، اما چون وارد صحن شوید بنای تاریخی با عظمتی از یادگارهای معماری اسلامی دوره مغول در برابر شماست. این مدرسه و نمونه های دیگری که در اعصار متفاوت در شهر یزد بنا گردیده، نشان از ارج و منزلت علم و دانش در این شهر است.
گنبد این بنا که از پای تا سر از خشت خام ساخته شده، دارای تزیینات و آرایش گچبری نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی بوده که در حال حاضر قسمت هایی از آن بر روی گچ سفید باقی است. اندازه طول هر یک از اضلاع چهار دیوار گنبد ۸/۸ متر، ارتفاع بقعه ۱۸ متر و فاصله ی دهنه ی آن ۵/۹ متر است. متاسفانه از کتیبه های چهار دیوار داخل گنبد اثر چندانی باقی نمانده است. و لیکن خطوط آن کوفی بوده و نظیر کارهای گنبد هشت، مدرسه شاه کمالیه و بقعه ی فهادان است.
شبستان مدرسه دارای محراب بوده و در اطراف صحن مدرسه رواق هایی ساخته شده که ضلع غربی آن دارای رواق بزرگتر و محراب گچی است. همچنین در میان صحن پایابی با ۳۸ پله به عمق ۲/۸ متر از سطح زمین برای دسترسی به آب، بنا گردیده است. معماری مدرسه ی ضیائیه را می توان از خصوصیات عصر مغولی قلمداد کرد. در این بنا هیچ گونه تزیینات کاشی کاری به چشم نمی خورد و تنها آثار بر جای مانده آن خشت خام بوده که این بنا را تاکنون بر پا نگاه داشته است.
در رابطه با شهرت این مدرسه به زندان اسکندر باید گفت علاوه بر روایت هایی چون گسیل گروهی از تبعیدیان اسکندر به یزد، عوامل دیگری چون ویژگی های اقلیمی، دور دستی و دور افتادگی یزد از مراکز بزرگ و پر رفت و آمد در گذشته موجبات روانی و تقویت این شهرت را فراهم آورده اند.
احتمال زيادي وجود دارد كه زندان اسكندر بقاياي يكي از خانه هاي خاندان رضي و گنبد باقيمانده بقعه قبور آنها بوده است.
نوع مصالح به كاربرده شده در زندان اسكندر اغلب خشت است كه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي گنبد آن توسط معمار استاد آخوند خرمي با آجر مرمت شده است.
این بنای با عظمت پس از پیروزی انقلاب اسلامی به همت سازمان میراث فرهنگی باز پیرایی و مرمت شده است و به صورت اولیه اش ترمیم گردیده و با شماره ی ۷۷۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .

یزدفردا