یزد فردا : از ۲۳ تیرماه سال ۹۴ که برجام بین ایران و گروه ۱+۵ امضا شد ۲ سال گذشت؛ شبی که بسیاری از مردم ایران تا صبح بیدار ماندند تا نتیجه مذاکرات هسته‌ای اعلام شود. برجام در این دوسال فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشت و زخم های فراوانی دید. به اذعان اکثر کارشناسان، ایران همواره پایبند به این توافق بین المللی بوده است، اما آمریکا سعی در دست اندازی به برجام داشته است. در همین حال با روی کار آمدن یک پدیده در آمریکا به نام «ترامپ» آینده برجام در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

آمریکا تکلیف خود را مشخص می‌کند
چیزی تا روز ۲۹تیر‌ماه باقی نمانده، روزی که قرار است دولت ترامپ نتیجه بازنگری خود را در برجام اعلام کند.با این حال یک مقام ارشد آمریکا گفت که انتظار می‌رود دولت ترامپ بار دیگر تأیید کند ایران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند است که به منزله حفظ فعلی توافق هسته‌ای خواهد بود. اما یک مقام آمریکایی به «سی‌ان‌ان» گفت که برنامه ترامپ برای تأیید پایبندی ایران، بیش از آنکه ناشی از میل وی باشد، به دلیل الزاماتی است که او را به انجام این کار موظف می‌کنند. از طرفی اعضای دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا نسخه جدیدی از طرح تحریم های ایران و روسیه را ارائه کرده اند به این امید که این پیام را به ترامپ ارسال کنند که باید مواضع سختگیرانه تر را تداوم ببخشد.

تذکر ظریف به آمریکا
وزیر امور خارجه در واکنش به تصمیم دولت ترامپ به تائید دوباره پایبندی ایران نسبت به برجام گفت: توافقنامه هسته ای یک توافقنامه همه جانبه وجهانی است که درپی سال ها گفت و گو و مذاکره حاصل شده است. ظریف ادامه داد:دراین مرحله انتظار ما این است که همه طرفین این مذاکره به تعهدات خود پایبند بمانند اما متاسفانه تاکنون مشاهده کردیم که آمریکا در حدی بسیار نازل این توافق نامه را قبول داشته و به آن پایبند مانده است و با رویکرد ها و سیاست های نادرست خود قادر به احترام و حمایت از روح این توافقنامه نبوده و در نتیجه به ایران این اجازه را نداده تا به حد کامل از منافع این توافقنامه بصورتی که باید بهره ببرد . ظریف گفت: معتقدیم که سران آمریکا باید در برخورد با این توافقنامه تجدید نظر کنند چرا که در غیر این صورت به دوام این توافقنامه کمکی نخواهد کرد.
یادداشت وزیر خارجه انگلیس
وزیر خارجه انگلیس نیز در یادداشتی ضمن تکرار ادعاهای تکرای مدعی شد: ایران تنها چند ماه یا هفته با ساخت بمب اتمی فاصله داشته است. جانسون با ذکر خطر لغو برجام به ویژه از جانب ایران نوشته است: ایران خطر بازسازی مجدد برنامه هسته‌ای را دارد و زمان ساخت بمب اتمی را به ماه یا هفته می‌رساند. البته این توافق به اندازه کافی هرگز همه مشکلات ما با این کشور را رفع نکرده است.

اتحادیه اروپا سفره اش را جدا کرد
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای به مناسبت دومین سالگرد توافق هسته‌ای ایران، گفت این یک دستاورد تاریخی برای امنیت منطقه و کل جهان بود. موگرینی ضمن خواستار شدن پایبندی تمام طرفین به تعهداتشان که ۲ سال قبل دادند، گفت: «اتحادیه اروپا به حفظ و اجرای آن متعهد است و تلاش می‌کند باقی مانده محل تنش‌های حل نشده و درگیری‌هایی که هنوز در منطقه است را حل کند.» پارلمان اروپا نیز هسته‌ای ایران را یک موفقیت بزرگ برای دیپلماسی بین‌الملل و اتحادیه اروپا برشمرده و خواستار فشار بر آمریکا برای ادامه اجرای موثر این توافق شده است.

برجام چیست؟
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، توافقی بین المللی بر سر برنامه هسته ای ایران است که در تاریخ 14 ژوئیه 2015 میان ایران و کشورهای گروه 1+5 (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) در شهر وین صورت گرفت.
مذاکرات طولانی مدت میان ایران و 6 قدرت جهانی برای دستیابی طرفین به "برجام"، همزمان با "توافق موقت ژنو" در نوامبر 2013 آغاز شد.
پس از توافق ژنو، دو طرف مذاکرات را به مدت 20 ماه ادامه دادند تا سرانجام در آوریل 2015 به "تفاهم لوزان" به عنوان چارچوبی برای توافق وین دست یافتند.
بر اساس متن توافق برجام، ایران ذخایر غنی سازی متوسط خود را پاکسازی، ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم را تا 98 درصد قطع و همچنین تعداد سانتریفیوژهای خود را تا حدود دو سوم به مدت حداقل 15 سال کاهش خواهد داد.
همچنین بر اساس برجام، ایران غنی سازی بیش از 3,67 درصد را متوقف کرده و هیچ تاسیسات غنی سازی جدید و یا رآکتور آب سنگین نخواهد ساخت.
علاوه بر محدودیت هایی در بخش های فنی و هسته ای تاسیسات هسته ای کشورمان، به منظور بررسی، نظارت و تایید اعمال این محدودیت ها از سوی ایران، آژانس بین المللی انرژی اتمی به تمامی تاسیسات هسته ای کشورمان دسترسی منظم خواهد داشت.
بر اساس برجام و در ازای اجرای تمامی این تعهدات، ایران از ذیل تحریم های شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا خارج خواهد شد.
متن برجام یا همان توافق وین، توسط فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با حضور رسانه ها به زبان های انگلیسی و فارسی قرائیت شده و اعلام شد که طرفین به توافق جامع دست یافته اند.
پس از دستیابی طرفین به برجام، شورای امنیت سازمان ملل با صدور قطعنامه مشهور 2231، رسما از این توافق حمایت کرده و با گنجاندن آن در حقوق بین الملل، عمل به برجام را به صورت قانونی الزام آور کرد.


برنامه جامع اقدام مشترک برجام
توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین با عنوان شناخته شده و رسمی برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام[۲] (به انگلیسی: Joint Comprehensive Plan of Action) در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (شامل چین، فرانسه، روسیه، پادشاهی متحد بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و آلمان) منعقد شد

مذاکرات رسمی برای طرح جامع اقدام مشترک دربارهٔ برنامه اتمی ایران با پذیرفتن توافق موقت ژنو بر روی برنامه هسته‌ای ایران در نوامبر ۲۰۱۳ شروع شد. به مدت ۲۰ ماه کشورها درگیر مذاکره بودند که در آوریل ۲۰۱۵ تفاهم هسته‌ای لوزان شکل گرفت.

بر اساس این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع می‌کند، تعداد سانتریفیوژها را حدود دوسوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش می‌دهد. ۱۵ سال بعد، ایران موافقت کرده است که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷درصد غنی‌سازی نکند یا تأسیسات غنی سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدیدی را نسازد. فعالیت‌های غنی سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده می‌کند محدود خواهد بود. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطرهای تکثیر سلاح‌های اتمی تبدیل خواهند شد. برای نظارت و تأیید اجرای توافق نامه توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم خواهد داشت. در نتیجه این توافقنامه که تاییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه دارد، ایران از تحریم‌های علیه ایران شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده (تحریم‌های ثانویه) بیرون خواهد آمد.

این دور از مذاکرات برنامه هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از ظهر روز شنبه ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵، در هتل کوبورگ در شهر وین اتریش با حضور جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و هیئت‌های کارشناسی دو طرف آغاز شد.ضرب الاجل تعیین‌شده زمان این مذاکرات، روز سی‌ام ژوئن تعیین شده بود که سه بار به ترتیب تا سوم، دهم و سیزدهم ژوئیه تمدید گردید.


پیشینه برجام
مذاکرات ایران و گروه ۵+۱ طبق ستون سوم پیمان نامه جهانی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به منظور اطمینان قدرت‌های جهانی از عدم تولید و توسعه سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران و اطمینان ایران از حق خود برای غنی‌سازی سوخت صلح‌آمیز هسته‌ای برای اهداف غیرنظامی در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵) آغاز شد. در طول مذاکرات، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگر سازمان‌ها تحریم‌هایی را علیه ایران تحمیل کردند، که رئیس جمهور حسن روحانی آن را با عنوان جنایت علیه بشریت عنوان کرد.
مدتی به نظر می‌رسید که مرزها و خطوط قرمز شفاف شده باشند. در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۳ ایران روحانی انتخاب شد کسی که رسانه‌های غربی او را از نظر سیاسی میانه‌رو توصیف کرده‌اند.

پس از چندین دوره مذاکرات، در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ (۳ آذر ۱۳۹۲)، توافق موقت ژنو بر سر برنامه هسته‌ای ایران بین ایران و کشورهای ۱+۵ در ژنو سوئیس امضاء شد. همان‌طور که کشورها روی یک توافق بلند مدت کار می‌کردند، این موضوع با متوقف شدن بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران در عوض کاهش تحریم‌های اقتصادی علیه ایران همراه بود.[۷] تنظیم و پیاده‌سازی توافق از ۲۰ ژانویه ۲۰۱۴ شروع شد.[۸] بیشترین تمرکز مذاکرات محدودیت‌ها روی تأسیسات هسته‌ای کلیدی ایران بود: رآکتور آب سنگین IR-40 اراک و کارخانه تولید (که در دست ساخت بود، اما همان‌طور که ایران به عنوان بخشی از توافق موقت ژنو در نوامبر ۲۰۱۳ مبنی بر عدم سوخت گیری رآکتور موافقت کرد هرگز اجرایی نشد)، نیروگاه اتمی بوشهر، معدن اورانیوم ‏(en)‏ گچین، مرکز هسته‌ای فردو، کارخانه تبدیل اورانیوم اصفهان، کارخانه غنی‌سازی اورانیوم نطنز و مجتمع توسعه و تحقیقات نظامی پارچین.[۹]

این توافق پایانی بر ۱۲ سال مذاکرات ایران با قدرت‌های جهانی بر سر مسئله خطر تولید سلاح اتمی است. با مسئولیت حسن روحانی در مهر ۱۳۸۲ آغاز و در تیر ۱۳۹۴ با مسئولیت محمدجواد ظریف و در دولت روحانی با توافق جامع به پایان می‌رسد.


بیانیه نهایی

سرانجام پس از بیست و دو ماه مذاکره دولت روحانی، محمدجواد ظریف به همراه تیم مذاکره کننده ایرانی بعد از ۱۷ روز مذاکره فشرده، سه‌شنبه ۱۴ ژوئیه (۲۳ تیرماه) در وین پایتخت اتریش موفق به دستیابی به یک توافق جامع و نهایی با گروه ۱+۵، بر سر آینده برنامه هسته‌ای ایران شدند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در یک نشست رسمی در مقابل رسانه‌ها در وین با خواندن بیانیه‌ای به زبان انگلیسی و فارسی اعلام کردند که توافق نهایی در برنامه هسته‌ای ایران به دست آمده است.

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا