یزدفردا "امید عندلیب فیروزآبادی:اگر به صورت خلاصه و مختصر ،فارغ از نگاه ها و دیدگاه های مختلف ، نگاهی به انواع دولت ها و ویژگی های آن داشته باشیم دولت ها به دولت-رفاه ، دولت تنظیمی ، دولت فراتنظیمی قابل تقسیم بندی می باشند که در این مجال کوتاه ، به صورت مختصر به دولت رفاه و دولت تنظیمی اشاره ای خواهیم داشت.

در دنیای امروز که شکل و کارکرد دولت های توسعه یافته از حالت تنظیمی به فرا تنظیمی در حال تغییر و بعضا دولت های فراتنظیمی شکل گرفته است ، اما در ایران به نظر می رسد دولت همان شکل دولت – رفاه را به خود گرفته و هیچ قصد و اراده ای در قوه مقننه و مجریه برای تغییر این شکل به صورت محسوس دیده نمی شود .

آنچه که سبب تغییرات ویژه و محسوس در کشورها می شود و کشورها را در مسیر پیشرفت و توسعه قرار می دهد ، علاوه بر نظام دموکراتیک و انتخاب مسیولین با رای و نظر مستقیم مردم ، نگاه به اقتصاد بازار و آزاد است و این مهم در دنیای کنونی که در حال گذار از ژئوپلتیک به سمت ژئواکونومیک می باشد اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

ولی این حرکت به دنیای جدید الزامات و شرایطی دارد که به نظر می رسد با شیوه دولت – رفاه دست یافتن به آن اگر ناممکن نباشد بسیار بسیار سخت و دشوار است و گریزی از ایجاد شرایط لازم آن نیست.

پیش از دولت – رفاه ها و از عوامل شکل گیری آن ها تفکر لیبرالیسم کلاسیک بوده که معتقد به آزادی مطلق اقتصادی بودند و دخالت دولت را در بازار و رقابت عاملی فساد آور می دانستند و این نوع تفکر سبب شده بود که فاصله طبقاتی زیاد شده و سرمایه دارانهر چه بیشتر بر سرمایه خود اضافه و شکاف طبقاتی روز به روز بیشتر شود.

با به وجود آمدن چنین حالتی دولت – رفاه ها جهت حمایت از قشر ضعیف در مقابل طبقه سرمایه دار ظهور و بروز یافته و دولت اقتصاد را تحت کنترل خود گرفت و با مداخله مستقیم در بازار سرمایه ، منابع اصلی را در دست گرفت تا بدین وسیله مانع از گسترش شکاف طبقاتی شود.

اما این نوع دولت ها به مرور زمان موجب کندی چرخه اقتصاد ، در نتیجه بحران اقتصادی شکل گرفته و شکست خوردند.

از جمله دلایل شکست آنها می توان به اتکای بیش از حد جامعه به کمک های دولتی اشاره کرد که جلوی هر گونه تحول اقتصادی را گرفته بودند . همچنین با توجه به این که دولت - رفاه ها وظیفه خود می دانستند تا امکانات اولیه را برای همه فراهم آورند این موضوع سبب گستردگی و بزرگی بیش از حد ، بروکراسی گسترده و در نتیجه دولت فربه شکل گیرد.

با شکل گرفتن دولت فربه این دولت ها اسباب کندی خدمات عمومی و سد محکمی بر سر رونق اقتصادی را فراهم اورده و دولت برای تامین مخارج کارکنانش هزینه زیادی را بر جامعه بار کرده و این امر در مالیات زیاد و افزایش نرخ تورم ظهور و بروز می یابد.

نتیجه اداره دولت به شیوه دولت – رفاه چیزی جز افزایش بیکاری ، فشارهای پولی و تورمی نخواهد بود.

دولت تنظیمی با بحران دولت – رفاه ها شکل گرفت . این دولت ها کم کم دخالت خود را در اقتصاد کاهش داده و شرکت های غیردولتی جایگزین آن شدند و خصوصی سازی به شیوه صحیح آن رشد پیدا کرده و وظیفه دولت به گشودن راه برای تحقق آزادی های کارآفرینانه  و مهارت های فردی با مقررات گذاری ، تغییر یافت.

از جمله ویژگی های این دولت ها می توان به حکومت مالکیت خصوصی توانمند ، بازارهای آزاد و تجارت آزاد می توان اشاره کرد که می تواند رفاه و بهروزی انسان را افزایش دهد.

به صورت بسیار خلاصه ازتفاوت دولت رفاه و دولت تنظیمی به موارد زیرمی توان اشاره کرد : در دولت رفاه خدمات مستقیم(بخش دولتی) ، مالیات زیاد ، دیوان سالاری و نظارت به صورت سلسله مراتب اداری و این در حالی است که در دولت تنظیمی ارائه خدمات غیرمستقیم ، مالیات کم ، مقررات سالاری و نظارت با نهادهای مستقل ، حاکم است.

آنچه از دولت – رفاه و ویژگی های آن در بالا گفته شد خصوصیات و ویژگی های دولت کنونی ایران را به ذهن متبادر می سازد ، دولتی که به سبب گستردگی و بروکراسی زیاد ، فربه شده و چالاکی لازم جهت انجام سریع و بهینه امور را نداشته و به این موضوع باید سن بالا را نیز اضافه کرد که خود سبب محافظه کاری و تصمیم گیری دیرهنگام شده و جلوی بسیاری از حرکات مهم و خلاق را می گیرد.

در مقطع کنونی و در حالی که بنا به تحلیل بسیاری از کارشناسان ، غرب و بویژه آمریکا  به مسایل داخلی ایران دلبسته ، آن چه ضروری به نظر می رسد و در بسیاری از محافل علمی و دانشگاهی این نکته از سوی صاحبان اندیشه بیان شده است ، استفاده از نظرات کارشناسان و متخصصان امور مختلف فارغ از هر گونه نگاه و گرایش فکری است.

در دنیای کنونی که با شتاب بسیار زیاد در حال تغییر است و برای همراه بودن یا حداقل عقب نماندن بیش از حد از قافله توسعه و پیشرفت ، با تغییرات و تصمیمات ظاهری نمی توان به مقصود رسید بلکه به نظر می رسد دولت و حاکمیت از جمله قوه مجریه ، مقننه و قضاییه باید با دعوت و بهره بردن از نظرات اندیشمندان و صاحب نظران با هر نوع نگاه و گرایش فکری نسبت به انجام اقدامات لازم برای چالاکی هر چه بیشتر تصمیم سازان ، تصمیم گیران و نهادهای مربوطه در جهت بهبود سریع امور اقتصادی ، اجتماعی و ... اقدام نماید.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا