یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
نجات کاروانسرای تاریخی گردفرامرز؛ از هشدار تا اقدام جمعی در یزد
یزدفردا؛ هشدار به‌موقع، همراهی جامعه‌ی مدنی و واکنش سریع مسئولان نه تنها کاروانسرای تاریخی گردفرامرز در استان یزد را از خطر نابودی نجات داد بلکه این بنای تاریخی متعلق به دوارن صفوی را به نمادی از همبستگی برای حفاظت از میراث فرهنگی در این منطقه تبدیل کرد.
به گزارش یزدفردا به نقل از ایسنا: کاروانسرای تاریخی گردفرامرز، یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی استان یزد، سال‌ها در معرض آسیب جدی قرار داشت به طوری که عبور مداوم کامیون‌ها و ماشین‌آلات سنگین از زیر ساباط این بنا، باعث ایجاد ارتعاشات شدید و لرزش‌های خطرناک در ساختار تاریخی آن شده بود؛ خطراتی که هم جان عابران را تهدید می‌کرد و هم به‌تدریج در حال تخریب این اثر چند صد ساله بود.
هشدار و اطلاع رسانی به موقع از وضعیت بحرانی این بنای تاریخی توسط یکی از فعالان حوزه میراث فرهنگی منعکس شد باعث شد که علاوه بر پیگیری مسئولان، انجمن معماری معاصر یزد نیز پیشنهاد برگزاری یک کارگاه تخصصی مطالعات و آسیب‌شناسی در مورد این بنا را مطرح کند که با استقبال گسترده‌ای همراه شد.
امیرحسین سلطانی این فعال حوزه میراث استان در این باره اظهار کرد: کارگاه سه‌روزه شناخت و آسیب‌شناسی کاروانسرای تاریخی گردفرامرز به همت انجمن معماری معاصر یزد و با همکاری انجمن‌های مردم‌نهاد، دانشجویان معماری و مرمت از سراسر کشور، اداره کل میراث فرهنگی استان، شهرداری شاهدیه و مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی برگزار شد.
به گفته وی، داوطلبانی از استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، تهران، البرز، چهارمحال و بختیاری، مرکزی، همدان، کرمان، کردستان، فارس، اصفهان و شهرستان‌های مختلف استان یزد در این رویداد حضور یافتند.
سلطانی خاطرنشان کرد: شهرداری شاهدیه نیز در این مدت نقش مؤثری از ساماندهی منظر فرهنگی و تاریخی کاروانسرا و زیباسازی سیمای شهری پیرامون آن تا اعزام پاکبانان برای پاک‌سازی کامل محوطه و جمع‌آوری زباله‌های رهاشده در فضای این محوطه تاریخی، ایفا کرد.
وی گفت: البته با وجود تلاش‌های فراوان پیش از شروع کارگاه برای تأمین بیمه‌ی مسئولیت و تجهیزات ایمنی داوطلبان، متأسفانه موفق به اخذ بیمه نشدیم و هیچ نهادی نیز کلاه ایمنی در اختیارمان قرار نداد که این موضوع از نگرانی‌های جدی ما و داوطلبان بود.
این فعال حوزه میراث فرهنگی استان با اشاره به بازدید سید مهدی طلایی‌مقدم معاون عمرانی استاندار یزد از این کارگاه، ابراز کرد: معاون استاندار طی این بازدید دستور پیگیری جدی موضوع طرح ترافیک و جلوگیری دائم از عبور وسایل نقلیه سنگین از زیر ساباط مذکور را صادر کردند.
وی همچنین از پیگیری و اقدام سریع معاون استاندار جهت تامین کلاه ایمنی برای داوطلبان پس از استماع دغدغه‌های تیم اجرایی در خصوص نبود بیمه و تجهیزات ایمنی خبر داد و گفت: البته مقرر شد این کلاه‌های ایمنی به‌عنوان «سرمایه‌ی داوطلبی استان یزد» باقی مانده و از این پس در اختیار هر گروه داوطلب دیگری که در استان قصد برگزاری کارگاه‌های داوطلبانه مرمت و نجات آثار تاریخی را داشته باشد، قرار گیرد.
سلطانی در پایان با بیان اینکه تجربه مذکور نشان داد که یک هشدار به‌موقع، همراهی جامعه‌ی مدنی و واکنش سریع مسئولان می‌تواند یک اثر تاریخی در حال نابودی را از خطر حتمی نجات دهد، گفت: کاروانسرای گردفرامرز امروز نه تنها از خطر تخریب در امان است بلکه به نمادی از همبستگی برای حفاظت از میراث فرهنگی تبدیل شده و امیدواریم با تدوین و اجرای طرح ترافیک ویژه و حمایت‌های پایدار، شاهد صیانت از این بنای ارزشمند برای ارتقا اصالت این دیار باشیم.
سیدهادی صالحی دبیر هماهنگی کارگاه و مدرس دانشگاه نیز در حاشیه این کارگاه تصریح کرد: کارگاه شناخت و آسیب‌شناسی کاروانسرای تاریخی گردفرامرز با حضور جمعی از متخصصان معماری، مرمت، ایران شناسی، پژوهش هنر، نقشه‌برداری و گروهی از ساکنین شهر شاهدیه طی مدت سه روز برگزار شد.
وی افزود: هدف اصلی این کارگاه، مستندسازی دقیق بنا، تدوین تاریخچه معتبر، تعیین اولویت‌های مرمتی و ایجاد زیرساخت لازم برای اقدامات حفاظتی آتی بود.
صالحی خاطرنشان کرد: در جریان این کارگاه، عملیات برداشت معماری با دقت بالا شامل اندازه‌برداری کامل فضاها، ترسیم پلان‌ها و مقاطع، بررسی وضعیت سازه‌ای، تهیه گزارش تصویری و کروکی‌های دستی از جزئیات ساختاری، تزئینات و آسیب‌ها و همچنین پاک‌سازی بخش‌های فروریخته، جمع‌آوری مصالح رهاشده و بررسی مسیر حرکت آب‌های سطحی انجام شد تا نقاط بحرانی فرسایش و خطرات تخریبی دقیق‌تر مشخص شود.
به گفته وی، با وجود برنامه‌ریزی قبلی برای انجام فتوگرامتری هوایی، به دلیل عدم امکان صدور مجوز پرواز پهپاد در موعد مقرر، اجرای این عملیات به هفته‌های آتی موکول و پس از دریافت مجوزهای قانونی انجام خواهد شد.
این مدرس دانشگاه ابراز امیدواری کرد: نسخه نهایی گزارش‌های تهیه شده اعم از نقشه‌ها، مستندات تصویری، تحلیل‌ها و اولویت‌های مرمتی تا اواخر هفته جاری آماده ارائه و انتشار شود.
وی گفت: با پایان مرحله نخست مستندسازی، مجموعه‌ای از اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت برای حفاظت و احیای این بنای ارزشمند تعیین شده که از ان جمله می‌توان به اجرای مرمت اضطراری بخش‌های دارای ریزش فعال یا خطر بالقوه، تعیین وضعیت حقوقی و مالکیت بنا، ساماندهی آب‌های سطحی، ممانعت از عبور خودروهای سبک و سنگین از حریم کاروانسرا، تدوین طرح مرمت و احیای کامل بنا، تکمیل عملیات فتوگرامتری زمینی و هوایی، راه‌اندازی جمعه‌بازارچه محلی برای ایجاد درآمد پایدار جهت نگهداری بنا و جذب مشارکت نهادهای دولتی، محلی و داوطلبانه برای تداوم برنامه‌های حفاظتی و پژوهشی اشاره کرد.
صالحی در پایان اذعان کرد: کاروانسرای تاریخی گرد فرامرز یکی از ارزشمندترین میراث‌های معماری منطقه است و اقدامات انجام شده، گام نخست در مسیر حفاظت و احیای دوباره آن به شمار می‌آید که امیدواریم با پیگیری مستمر و همکاری نهادهای مسئول و جامعه محلی، این بنای تاریخی جایگاه شایسته خود را در حیات فرهنگی و اجتماعی منطقه بازیابد.