این سمینار به منظور ارائه نتایج تحقیقات پیرامون تحولات جمعیتی در کشورهای اسلامی با حضور محققان و صاحب نظران جمعیتی از کشور سوییس و همینطور دکتر محمدجلال عباسی شوازی رییس موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور و دکتر میمنت حسینی چاوشی محقق ایرانی تبار در دانشگاه ملی استرالیا و تنی چند از اعضای هیأت علمی و پژوهشگران علوم اجتماعی دانشگاه یزد روزگذشته در سالن شهیدصدوقی دانشگاه یزد برگزار شد.
رییس موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور در آغاز این سمینار گفت: تحولات جمعیتی که در سالهای اخیر در کشورهای اسلامی اتفاق افتاده است گفت: در حدود 6/1 میلیارد نفر مسلمان در دنیا زندگی می کنند که عمدتا در آفریقا و کشورهای خاور میانه ساکنند و حدود 57 کشورها مسلمانان بیش از 50 درصد جمعیت آن کشور را تشکیل می دهند.به عنوان یکی از ادیان مهم نقش قابل توجهی در جمعیت دنیا داشته اند.جمعیت کشور های اسلامی در طول قرن های گذشته و دهه های اخیر تحولات قابل توجهی داشته است که یک گوناگونی بین کشورهای اسلامی وجود دارد و به لحاظ جمعیت شناسی در سطوح مختلفی قرار دارند.این تفاوت ها نشان دهنده این است که یک سیاست واحد نمی تواند برای کشورها مفید باشد و باید سیاست های متفاوتی داشته باشند.
دکتر هانس گروث پژوهشگر سوییسی و رییس برد تخصصی اندیشکده جمعیت سالخوردگی جهان در این سمینار از یافته های کتاب " پویایی جمعیت در کشورهای مسلمان" توضیحاتی را ارائه کرد. به گفته وی این کتاب، نتیجه سمیناری است که سال 2010 میلادی در سوییس برگزار شد و در سال 2012 به چاپ رسید. در این کتاب در خصوص تحولات جمعیتی 8 کشور اسلامی و همچنین موضوعات مهمی چون باروری،زنان، جوانان،بازار کار،پنجره جمعیتی و بستر های سیاسی که در این کشورها که باعث تغییرات جمعیتی می شود بحث شده است.
وی با اشاره به افزایش جمعیت در جهان در قرن 21گفت: در حال حاضر7 و 2 دهم میلیارد جمعیت در دنیاست که هرساله در حال افزایش است واین پدیده بیشتر در کشور های در حال توسعه مخصوصا قاره آفریقا در قرن جاری اتفاق افتاده است. وی افزایش جمعیت را ناشی از بهبود وضعیت زندگی، کاهش مرگ و میر کودکان و امید به زندگی دانست و مجموعه این تغییرات را عامل تحولات بزرگ در ساختار جمعیتی در کشورهای مختلف عنوان کرد.
دکتر هانس تحولات تعداد جمعیت در آینده را غیرقابل پیش بینی بیان کرد ولی حدود جمعیت در سال 2050 را 10 میلیارد نفر دانست و افزود این تغییرات در جمعیت پیامدهایی را به همراه دارد که باید به آن توجه شود به خصوص فرصت هایی که برای کشورها ایجاد می شود مانند فرصت های شغلی که باید برنامه ریزی درستی صورت گیرد.
وی در ادامه در خصوص وضعیت کشورهای اسلامی گفت: جمعیت مسلمانان دنیا یک چهارم جمعیت دنیا را تشکیل می دهند که که معادل یک و شش دهم میلیارد نفر هستند که یک و سه دهم جمعیت مسلمانان در کشورهایی که بیش از نیمی از افراد مسلمان هستند زندگی می کنند و بقیه در کشورهای اروپایی و یا زیر 50 درصد جمعیت مسلمان هستند.
وی عامل اصلی تغییرات جمعیتی کشور را تحولات باروری به خصوص کاهش باروری در کشورهای اسلامی عنوان کرد و افزود: افزایش تحصیلات دختران و زنان از عوامل اصلی و اساسی این کاهش بوده است. وی در خصوص سال خوردگی نیز افزود: با توجه به بهبود وضعیت بهداشتی امید زندگی افزایش یافته است. سوییس از کشورهایی است که بیشترین درصد افراد سالخورده را داراست که یکی از موضوعات مورد بحث در سوییس این است که بهره وری اقتصادی را همزمان با افزایش درصد سالمندان بتوانیم حفظ کنیم. کشورهای اسلامی در این مسیر قرار دارند و بحث چالش سالخوردگی یکی از بحث هایی که این کشورها باید داشته باشند.
این پژوهشگر سوییسی یافته های اصلی این کتاب را بحث جنسیت بیان کرد و افزود: جنسیت یکی از عوامل اساسی روندهای جمعیتی است و همچنین اسلام و جمعیت نیز یکی از عوامل تغییرات جمعیتی است.
نکته دیگری که وی بیان کرد در خصوص پنجره جمعیتی است که در آینده رفاه و ثروت کشورها نقش اساسی دارد. به خصوص زمانی که پنجره جمعیتی به خوبی مورد استفاده قرار گیرد که پیش نیاز استفاده درست از پنجره جمعیتی کشورهای اسلامی توجه اساسی به افزایش تحصیلات و ایجاد شغل است. همچنین بستری برای سرمایه گذاری دولت هاست و باید شرایط شفافی ایجاد کنند تا سرمایه گذاران موفق شوند. وی گفت: با توجه به وضعیت تکنولوژی سریع تغییرات دائما اتفاق می افتد که بایستی به درستی تغییرات را مدیریت کرد.
وی در پایان و نتیجه بحث خود گفت ما باید پنج قدم اصلی را برداریم، آگاهی داشتن نسبت به شرایط موجود، علت یابی عوامل تغییرات جمعیتی، اعتماد به همدیگر، تعامل و کنش متقابل و سازماندهی در کارها.
دکتر محمدجلال عباسی در ادامه درباره تحقیق تحولات جمعیتی ایران که همراه با دکتر میمنت حسینی انجام داده اند وضعیت جمعیتی جدید در خصوص سیاستهایی جمعیتی که در سال جاری ابلاغ شد توضیحاتی را ارائه کردند.
وی تحولات جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی را در سالهای اخیر زیاد دانست و تصریح کرد تحولات جمعیتی در سالهای اخیر پیامدهایی را به دنبال داشته است که نیاز به شناخت بیشتر دارد. فعالیت هایی که در این خصوص انجام شده است در سال 1381اولین پروژه علمی در استان یزد شروع شد نگاه این بود که تحولاتی که در جمعیت اتفاق افتاده است نیازمند یک بازنگری در خصوص سیاست های جمعیتی است.
وی در خصوص سیاست های کلی ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری گفت: این سیاستها دیدگاه توسعه محور دارد و علاوه بر کمیت جمعیت به بحث کیفیت آن نیز توجه دارد. در بندهای این سیاست ها به افزایش باروری به سطح جانشینی، ازدواج، بهداشت باروری، تشکیل خانواده و تقویت بنیان خانواده، ترغیب و تشویق فرهنگ ایرانی اسلامی، افزایش امید زندگی، ایجاد جامعه دوستدار سالمند همچنین استفاده از افراد در سنین کار، آمایش سرزمین، مدیریت مهاجرت به داخل و خارج و استفاده از توانایی ایرانیان خارج از کشور برای سرمایه گذاری در ایران و تقویت فرهنگ و هویت ایرانی و وحدت بین جامعه و ارزیابی تحولات جمعیتی اشاره شده است.
استاد دانشگاه تهران تاکیدکرد: باید باتوجه به ساختار سنی جمعیت برنامه ریزی داشته باشیم .وی ساختار سنی کشور را در تاریخ تحولات جمعیتی بی نظیر دانست وافزود: باید این سطح ساختار مورد توجه و استفاده قرار گیرد.
دکتر عباسی که تحقیقات متعددی در زمینه تحولات جمعیتی ایران داشته است آینده جمعیت کشور را یک جمعیت سالخورده باسواد عنوان کرد که هنوز امید به زندگی دارند وافزود: اکثر افراد در آینده باسواد هستند که این یک فرصتی ایجاد کرده است که به فرصت طلایی و پنجره جمعیتی معروف است به دلیل اینکه جمعیت در سن کار افزایش می یابد و تعداد مصرف کننده کمتر می شود و اگر شرایط کاری برای افراد ایجاد شود امکان تولید، بهره وری، ذخیره و سرمایه گذاری بیشتر می شود. پیام این ساختار سنی این است که از فرصت طلایی استفاده کنیم و ایجاد شغل و امنیت شغلی داشته باشیم و نکته مهم اینکه رابطه بین آموزش و نیازهای شغلی را درک کنیم و همچنین رشته هایی متناسب با نیاز جامعه ایجاد و تقویت کنیم.
وی ارائه خدمات بهداشتی برای افراد سالخورده، افزایش امید زندگی، تغییر خدمات اجتماعی و بیمه برای این افراد، ایجاد سیستم های پاسخگوی نیاز سالمندی، تغییر سیستم و سن بازنشستگی همچنین توجه به ساخت سنی جوانان و ایجاد شرایط مناسب و بانشاط برای آنها باعث می شود سیاست ها را متناسب با بستر اجتماعی اجرا کنیم.
دکتر عباسی تاکید کرد ما باید نگرش واقع بینانه نسبت به سیاست های جمعیتی داشته باشیم سیاست ها در کوتاه مدت ممکن است موفقیت کمی داشته باشد ورسیدن به اهداف سیاست های جمعیتی در مدت زمان کم غیرقابل انتظار است این سیاست ها پیچیده هستند و یک سیاست نمی تواند برای حل مسائل جمعیتی مورد استفاده قرار گیرد. یک مدت زمان مشخص برای اجرای سیاست های جمعیتی در نظر بگیریم و باید پایدار باشد و نهایتا باید این سیاست ها مورد ارزیابی واقع شود و اگر یک سیاست موفق نبود سیاست دیگری ابلاغ کنیم و از اقدامات شتابزده بپرهیزیم.
در ادامه سمینار دکتر میمنت حسینی چاوشی محقق ایرانی تبار در دانشگاه ملی استرالیا گفت: باروری در اکثر نقاط دنیا کاهش یافته است و یک همگرایی در تمام دنیا وجود داشته است. باروری در ایران در دهه 60 به بالاترین سطح و در دهه 90 به پایین ترین سطح خود رسید و در سال های اخیرهنوز به نقطه بحرانی نرسیده و در سطح 2 در نوسان بوده است.
وی به تاخیر افتادن ازدواج در کشوهای در حال توسعه مانند ایران و کشورهای توسعه یافته، ناامنی اقتصادی توام با بیکاری، بحث زنان وشاغل بودن آنها و فرزندآوری درکنار کارکردن، مسائل پست مدرنیسم و بستر های مختلف فرهنگی، اقتصادی و جمعیتی را ازدلایل تحولات باروری عنوان کرد.
دکتر حسینی در ادامه به سیاستهای جمعیتی بعد از انقلاب ایران اشاره کرد که نگرش حاکم بر این سیاست ها این بود که جمعیت بعد از پیروزی انقلاب باید اضافه شود و بعد از آن، این نگرش عوض شد و سیاست کنترل موالید پیش گرفته شد و در دهه 90 بسیج عمومی کاهش باروری را داشته ایم. اخیرا در 5 سال اخیر بحث افزایش باروری در کشور مطرح شده است و جلساتی با حضور سیاستگذاران و اساتید فن برگزارشد تا تغییرات سیاست های جمعیتی به درستی شناخته و اجرا شود و در اردیبهشت سال جاری این سیاست ها در 14بند از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد.
وی با بیان اینکه باروری در تمام کشور در سال های اخیر کاهش داشته، ادامه داد: برنامه ریزی برای افزایش باروی باید به صورت همگانی اجرا شود و سیاست های درستی باید اعمال کنیم تا باروری در کشور به تعادل برسد.
وی تاکید کرد در کنار سیاست های افزایش باروری باید برنامه ها و سیاست هایی نظیر تسهیل در ازدواج، سیاست های حمایتی با تحصیل و شاغل بودن بانوان و بهداشت باروری و سلامت بانوان و الگوی فرزندآوری و کاهش یافتن هزینه آموزش نیز وجود داشته باشد.
در پایان این جلسه که با حضور"فخر السادات خامسی هامانه"، مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری یزد، "سید مجتبی حسینی پور"، مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش استانداری و "مجید جوادیان زاده" مدیر کل دفتر اجتماعی و فرهنگی استانداری برگزار شد، سخنرانان به پرسش های حاضران پاسخ گفتند.
شایان ذکر است سخنرانان اصلی شرکت کننده در این سمینار، درحاشیه سفر خود، ملاقاتی نیز با رییس دانشگاه یزد داشتند که در محل مهمانسرای این دانشگاه صورت گرفت و طی آن بر لزوم توسعه تعاملات علمی پژوهشی دانشگاه یزد در سطوح ملی و بین المللی تأکید شد.
خبرنگار:الهام میرفخرایی
تصاویر : فاطمه تیو
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 19,آوریل,2024