استان یزد از دهه 70 تاکنون با خشکسالی روبروست واین پدیده تاثیر زیانباری بر محیط زیست ومنابع طبیعی استان داشته است همچنین افت سفره‌های آب زیرزمینی باعث شوری و کاهش کیفیت آب شده است لذا لازمست در این زمینه اقدام های اصولی و علمی انجام شود واز منابع آب موجود به نحو صحیح استفاده گردد.
تردیدی نیست که با ادامه این روند دامنه خسارات وارده به منابع آب، کشاورزی واقتصاد استان، روز به روز گسترده تر می گردد ودر آینده ای نه چندان دور، عده ای ازروستائیان بالاجبار با محل اقامت خود خدا حافظی می کنند واین مهاجرتها باعث افزایش تعدادروستاهای خالی از سکنه خواهد شد که تبعات منفی آنرا نمیتوان از نظر دور داشت.
با توجه به کاهش نزولات جوی در سالجاری، با گرم شدن هوا،احتمالا امسال نیز همانند سالهای قبل بنرهای تبلیغاتی شرکت آب وفاضلاب استان، دربرخی ازمیادین وچهار راهها و... نصب میگردد و مسئولان ودست اندرکاران مربوطه از طریق رسانه ها به مردم هشدار می دهندکه در مصرف آب شرب صرفه جویی کنندچرا که به گفته آنها اگر صرفه جویی لازم صورت نگیرد ممکنست آب جیره بندی شود.
این در حالیست که بخش قابل توجهی از جمعیت استان را خانواده های کم درآمد و کم مصرف که حسابشان از برخی پولدارهای اسرافکار جداست تشکیل می دهند که باید بیشترمدنظر برنامه ریزان وحسابرسان قرار گیرد. ازطرف دیگر گرچه صرفه جویی واستفاده صحیح از منابع آب، کاری عقلایی وپسندیده می باشد اما این نکته را هم باید درنظر داشت که حدود 90درصد آب در بخش کشاورزی مصرف میشود و مقدار قابل توجهی از این آب به دلیل استفاده از روش سنتی آبیاری غرقابی، تبخیر وبه هدر می رود.
بنابر این صرفه جویی در مصرف آب شرب که در مقایسه با بخش کشاورزی بسیار کمتر وحدود 5درصد است نمی تواند آنچنان تاثیری بر ذخیره آب داشته باشد.
هراز گاهی هم از طرف مسئولان دستگاههای مربوطه، استفاده از روشهای نوین آبیاری از جمله آبیاری تحت فشاربه کشاورزان توصیه می شود یا کاشت درختان و گیاهان کم آبخواه مورد تاکید قرار میگیرد (سیاست های تشویقی دولت نظیر وام های بلند مدت با سود پایین در این زمینه می تواند راهگشا باشد). اما با توجه به ظرفیت موجود، به ضرورت کاهش حجم کشاورزی سنتی و ناکارآمد ، بازسازی شبکه فرسوده، آبیاری فضای سبزباآب غیرشرب ویا استفاده مجدد صنایع از پساب تصفیه شده، برای جلوگیری از هدر رفت آب کمتر اشاره می گردد.
البته توصیه های فوق الذکر، بخشی از راه حل مشکل کم آبی محسوب می شودزیرا مسائل مهم دیگری چون سوء مدیریت وتوزیع نامناسب جغرافیایی جمعیت در این زمینه مطرح می باشد که درادامه این سطور به آنها خواهیم پرداخت.
ازطرف دیگر مسئله آب که برای مردم استان جنبه حیاتی دارد مختص تابستان نیست که فقط در این فصل به آن پرداخته شود بلکه در تمام فصول سال حتی زمانیکه باران می باردلازمست در این خصوص جلسات ودر کنار آن، اتاق فکرتشکیل شود وطی نشستها یی با همفکری وهم اندیشی کارشناسان، متخصصان، نخبگان وپژوهشگران دولتی وغیر دولتی راهکارهای نشات گرفته از علم ودانش وتجربه وخلاقیت وابتکار افراد یزدی وغیر یزدی وحتی خارج از کشوردر راستای حل اساسی مسئله کم آبی در استان، ارائه ومورد بررسی واقدام قرار گیرد.
البته در گذشته با وجود رویکرد سطحی نگرانه ، برنامه آمایش سرزمین،یا بهتر بگوییم: جمعیت، سرمایه ومنابع طبیعی ومحیطی استان یزد به صورت عادلانه وپایدار شکل نگرفته است.
دراوایل دهه60 ، مهاجرت تعداد قابل توجهی ازمردم شهرها وروستاهای مناطق جنگزده کشور به استان یزد، همچنین ورود میهمانان ناخوانده افغانی به این استان، مشکلات اجتماعی فراوانی از جمله افزایش جمعیت، حاشیه نشینی ونیز به تبع آن افزایش میزان مصرف آب به همراه داشت ، آنهم در شرایطی که هنوز آبی به یزد منتقل نشده بود ومردم استان از کم آبی شدید رنج می بردند،.
بعد از پایان جنگ تحمیلی، طبیعتاً مهم‌ترین مسئله کشور، مسئله سازندگی بود، با روی کار آمدن دولت هاشمی رفسنجانی، عده‌ای از مسئولان اجرایی در استان یزد صرفا به توسعه فکر می‌کردند وچون بعضی از آنان عطش توسعه داشتند، با نادیده گرفتن مسئله کم آبی، در جهت رشد هر چه بیشتر صنعت ومعدن به عنوان محور توسعه استان اقدام نمودند ومحیط زیست را قربانی توسعه یافتگی استان کردند و اکنون زیانهای ناشی ازبرخی اقدامات نسنجیده وبی منطق را شاهد هستیم ومی بینیم که تعدادی ازواحدهای تولیدی پر آبخواه مانند فولاد ونیزکوره های آجرپزی و...علاوه بر آلودگی هوا وابتلای مردم به بیماری آسم وسرطان و...، چه زیانهای جبران ناپذیری را بر سفره های زیرزمینی آب استان وارد نمودند.
با گسترش بی رویه صنعت دراستان وفراهم شدن فرصتهای شغلی در شهرکهای صنعتی ، مهاجرت افراد غیر بومی به استان یزد جهت کار در کارخانجات ومجتمع های تولیدی، تشدید شدواین افراد که اکثریت آنها راکارگران ساده تشکیل می دهند به همراه خانواده های خود در استان ساکن شدند وهمانند سایر مهاجران، مشکلاتی را که به آنها اشاره شد برای استان به بار آوردند.
زمانی که آب از مسیراصفهان به یزد منتقل شد مشکل کم آبی در سطح کشور به این شدت نبود ویزد به عنوان یک استان خشک وکم آب،بیشتر مورد توجه قرار می گرفت.
از طرف دیگرچون کشور ما در منطقه ای خشک وکم باران قرار گرفته است در سالهای اخیر، بسیاری ازمناطق با مشکل کم آبی مواجه شدند وبراساس آمار منتشرشده از منابع رسمی، در حال حاضرهفده استان ایران که سه-چهارم مساحت کشور را شامل می شوند با مشکل بیابان‌زایی دست وپنجه نرم می کنند، حتی دراستانهایی که از وضعیت بارندگی نسبتا خوبی برخوردارهستند تابستان سال گذشته آب شرب مورد نیاز اهالی برخی روستاها از طریق تانکر تامین شدواین نوسان اقلیم، از چالشها ورخدادهای بحران آب خبرمی دهد که به گفته صاحب نظران ومتخصصان ممکنست در دهه های آینده تمام کشور با مشکل کم ابی وحتی برخی مناطق با بی آبی مواجه شوند.
لذا با توجه به موارد ذکر شده، چشم انداز روشنی برای تامین پایدار آب مورد نیاز یزد، ازسایر منابع، وجود نداردونباید به انتقال آب از بهشت آباد وخلیج فارس دل خوش کرد ومهمترین مشکل استان رادر دراز مدت، حل شده تلقی نمود.
ناگفته پیداست که اگرمصرف آب در بخشهای کشاورزی، صنعت و شرب درست مدیریت می شد وبهره وری موردتوجه قرار می گرفت یزداینگونه با مشکل کم آبی مواجه نمی گردید و نیازی به انتقال آب نداشت.
بنا براین یزدیها باید کمربند خود را محکم ببندند و با استفاده ازمدیرانی کارآمد،خلاق،نوآور، دوراندیش، شجاع و پرانرژی در حوزه آب ، آب تشنه مدیریت را با تکیه برمقدار آب موجود،چنان مدیریت کنند که مورد سرزنش نسل آینده قرار نگیرند زیرا مشکل بسیارجدیست و فردا دیر خواهد شد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا