استان دارالعباده و شهر يزد از ديرباز به عنوان مهد علم و فرهنگ و ديانت و امنيت اجتماعي در كل كشور مطرح بوده و هست ، كما اينكه سالهاي متوالي ركورد قبولي در كنكور سراسري كشور شاخصه قابل استنادي براي يك قضاوت كلي در خصوص اوضاع اجتماعي بخصوص در زمينه هاي علمي و فرهنگي است آنچنانكه مقام معظم رهبري نيز در سفر خاطره انگيز خود به دارالعلم دارالعباده با اين تعبير مستقيم كه " اين چيز كمي نيست " ازآن به عنوان يك مسئله مهم ياد كردند . ولي از نگاهي ديگر ، به عنوان ركورد دار حوادث و تلفات ترافيكي درون شهري بخصوص تلفات پياده و موتورسواران در كشور مطرح است ؟!

جمع شدن اين دو موضوع كاملا متفاوت و بعضا متضاد و حتي متناقض در شهرهاي استان و بويژه شهر يزد ضمن اينكه جاي سوال و تعجب دارد نيازمند بررسي و تفحص دقيق در مورد علل و عوامل اين اجتماع نقيضين است .

البته دانش ، فرهنگ و دينداري مردم دارالعباده امري كاملا محرز و مبرز است كه اين ديار را  در كل كشور زبانزد نموده بطوريكه حتي شخص مقام معظم رهبري به عنوان شاخصترين مرجع در امورمختلف از جمله مباحث اجتماعي جامعه ، يزد و مردم يزد را در زمينه هاي مختلف الگويي براي ساير استانها معرفي نمودند ، وليكن مورد دوم يعني حوادث و تلفات امري درخور تامل جدي است و از ابعاد گوناگون جاي بررسي دارد .

اگر چه علل و عوامل متعددي در بروز چنين تصوير و ساختار اجتماعي مي تواند موثر باشد وليكن ما در اين مطلب مختصر صرفا به يكي از مهمترين اين عوامل يعني پراكندگي و گستردگي بيش از اندازه و به عبارتي شهرسازي غير اصولي كه در طي سالها و حتي دهه ها ي طولاني گذشته پديد آمده و به وضعيت موجود رسيده مي پردازيم .

يزد داراي بالاترين آمار موتور و موتورسواران ، چندين برابر متوسط موجود در كل كشور است ، كه البته شايد اين موضوع تا حدودي ريشه در فرهنگ عامه يزد  داشته باشد چرا كه قبل از پيدا شدن سر وكله وسائط نقليه موتوري هم يزد به داشتن آمار بالاي دوچرخه و اصطلاحا به شهر دوچرخه ها شهرت داشته است .

اگر چه در حال حاضر مسئله موتور و موتورسواران خود به عنوان يك معضل اساسي در جهت عامليت بروز حوادث به شمار مي رود ، وليكن در صورت فرهنگ سازي و رعايت اصول و فرهنگ ايمني مي تواند به عنوان رويكردي مثبت و موثر در راستاي حل مشكلات و معضلات ترافيكي بشمار رود ،آنچنانكه در بسياري كشورهاي شرق آسيا مشهود است .

يكي از پديده هاي جديد تكنولوژي كه تا كنون به هر دليل در كل كشور ما كمتر مطرح شده ، دوچرخه هاي موتوردار است ، يعني وسيله نقليه اي كه در هيبت دوچرخه و نه موتور ، اما بدون نياز به نيروي محركه ماهيچه اي وبدني انساني است . قطعا چنين وسيله اي به خوبي مي تواند از مزيتهاي دوچرخه از جمله حوادث و خطرات كمتر برخوردار باشد و بدون ترديد در شهري مانند يزد بسيار مورد استقبال قرار خواهد گرفت . اما اينكه چرا تاكنون زياد رواج پيدا نكرده موضوع ديگريست كه با توجه به مزيتهاي آن حتي مسئولين و مديران شهري نيز مي توانند آنرا مورد توجه قرار داده و پيگيري كنند ، ضمن آنكه براي تجار و اهل بازار نيز مي تواند سوژه بسيار مناسبي براي عرضه و تجارت باشد ؟!!

ولي در اين ميان موضوع اساسي تر و مهمتر گستردگي و پراكندگي بيش از اندازه و غير اصولي شهر است كه كاملا مشهود بوده و نشان از عدم دقت و توجه مسئولين و مديران شهري در تمامي دهه هاي گذشته حتي از بدو پيدايش ظواهر نوين شهري دارد كه مشكلات و معضلات فراوان متعاقب آن همچون خدمات رساني و بويژه سوژه مورد بحث ما يعني حوادث ترافيكي امري كاملا مشهود و انكارناپذير است .

در شهرهايي با شرايط جغرافيايي يزد كه معمولا محدوديت زمين كمتر وجود دارد ، اين موضوع ناخودآگاه تمايل به گسترش سطحي شهرها را دامن مي زند . با افزايش سطحي وگستردگي شهرها مشكلات بزرگي پديدار مي شود كه بعضا معضلات بزرگتري را هم به دنبال دارد ، همچون هزينه هاي كلان براي تامين زيرساختها و خدمات شهري نظير رساندن تاسيسات و امكانات لازم رفاهي شهري ، وليكن موضوع افزايش تلفات دغدغه بسيار مهمي است كه اگر چه در ابتدا ممكن است زياد مرتبط به نظر نرسد ولي با اندكي دقت و تامل متوجه خواهيم شد كه ارتباط كاملا مستقيمي با موضوع دارد چرا كه پراكندگي و گسترش شهرها و در نتيجه احداث و افزايش معابر ، خيابانها و بولوارهاي وسيع و طولاني و ساير موارد مشابه بطور ناخودآگاه متوسط سرعت سفرهاي شهري را افزايش مي دهد و همين موضوع ظاهرا نامشخص ، در واقع مي تواند پاشنه آشيل ايمني و سلامت جامعه و كليد حل اصليترين معماهاي ترافيكي شهري باشد ، چرا كه حداقل اين موضوع براي همه روشن و ملموس است كه سرعت خود ريشه بيشتر معضلات ، حوادث و تلفات ترافيكي است .

اگر شهر يزد را با بيشتر شهرهاي بزرگ كشور بويژه تهران مقايسه كنيم مطمئنا وسعت و پراكندگي شهر يزد به نسبت جمعيت آن چندين برابر بسياري از اين شهرها از جمله تهران بزرگ است و چيزي كه بر مبناي آمار و واقعيات كاملا روشن است افزايش متوسط سرعت و در نتيجه ميزان حوادث و تلفات ترافيكي است كه بويژه در مورد عابران و موتورسواران كاملا با اين موضوع در تناسب است .

دستيابي به آمارهاي دقيق و متقن موضوع بسيار مهمي است كه مي تواند دستمايه تحقيقات و پژوهشهاي محققين مختلف از جمله دانشجويان و يا دستگاههاي مرتبط قرار گرفته و ضمن دستيابي به نسبتهاي دقيقتر و علمي فيمابين پارامترهاي مختلفي همچون وسعت شهر ، جمعيت شهر ، تعداد وسائط نقليه ، آمار حوادث ، تعداد تلفات و ساير پارامترهاي مرتبط ، مرجع مطمئن و مناسبي براي تصميم گيريها و برنامه ريزيهاي شهري بخصوص در شهر يزد باشد .

آنچه روشن است اينستكه وجود اين آمار و اينگونه ركوردها بهيچوجه درخور شان و شايسته جايگاه فرهنگي مردم يزد نيست و اميدواريم مسئولين و مديران شهري و استاني اين دغدغه بسيار مهم را در تصميم گيريها و سياستهاي آتي خود مورد نظر و توجه ويژه قرار دهند .

به اميد فرداهايي بهتر

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا