یزدفردا " مهران فاطمی دانشجوی دکترای آب و هواشناسی گرایش مخاطرات آب و هوایی دانشگاه یزد دوشنبه ۲۱ تیرماه جاری از پایان‌نامه خود با عنوان " بررسی الگوهای گردش جوی دوره‌های خشک و مرطوب و ارتباط آن با شاخص‌های پیوند از دور در ایران مرکزی" دفاع کرد و حائز درجه عالی شد. دکتر کمال امیدوار عضو هیئت علمی گروه جغرافیا به عنوان استاد راهنمای این پایان‌نامه گفت: تغییرات گردش‌های جوی باعث پیدایش الگوهای هوا و اشکالی از جریان‌های جوی می‌شوند که در مقیاس‌های زمانی متفاوتی رخ می‌دهند. الگوهای گردش جوی نقش مهمی در بروز رخدادهای طبیعی دارد. وی افزود: با توجه به وجود ارتباط تنگاتنگ میان الگوهای گردش جوی و عناصر اقلیمی، می‌توان پدیده‌های فرین آب و هوایی مانند سیل، خشكسالی و یا دوره‌های خشك و مرطوب را نیز به تغییرات الگوهای گردشی جو نسبت داد، برای این منظور می‌توان با بهره‌گیری از نمایه‌هایی كه بر اساس تغییرات متغیر بارش ساخته می‌شوند، نقش الگوهای گردشی جو را در ایجاد وكنترل دوره‌های خشك و مرطوب کوتاه مدت بررسی کرد.

وی تصریح کرد: با توجه به اهمیت مسئله هدف این پژوهش، توسعه و بكارگیری یك مدل همدیدی برای تعریف و تعیین گروه‌های الگوی گردشی جو و شناسایی الگوهای خشكسالی‌زا و بارش‌زا بر روی ایران مرکزی (اصفهان ،کرمان و یزد) و ارتباط این دوره‌ها با شاخص‌های پیوند از دور است. وی افزود: بدین جهت در این پایان‌نامه با تکیه بر رویکرد محیطی به گردشی، دوره‌های خشکسالی و ترسالی طی دوره آماری مشترک بلند مدت ۳۰ ساله (۲۰۱۱ - ۱۹۸۲) در سطح ۲۱ ایستگاه همدید استان‌های کرمان، یزد و اصفهان با استفاده از نمایه استاندارد بارش محاسبه شد. سپس با استفاده از تحلیل مولفه مبنا به روش ماتریس همبستگی و دوران آن به روش واریمكس بر روی داده‌های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز پانصد هكتوپاسكال و فشار سطح دریا به شناسایی عناصر اصلی تشكیل دهنده جریانات جوی پرداخته شد. به گفته وی در ادامه با كاربرد تحلیل خوشه‌ای به روش پیوند وارد بر روی نمرات مولفه‌ها الگوهای گردشی موجد خشکسالی و ترسالی شناسایی و داده‌های ۱۸ الگوی ارتباط از دور نیز در قالب‌های مقایسه با داده‌های اقلیمی استان‌ها اخذ و بر اساس روش‌ها و مدل همبستگی و رگرسیون چند متغیره ارتباط بین شاخص خشکسالی‌های عمده منطقه و این الگوها استخراج شد.

دکتر امیدوار اظهار داشت: یافته‌های تحلیل مولفه‌ مبنا نشان داد که بیش از ۴۲ درصد پراش داده‌های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ هكتوپاسكال با گسترش كم‌ارتفاع جنب قطبی به عرض‌های پایین همراه است كه سبب جنوبی‌شدن مناطق پرارتفاع از قبیل پرارتفاع سیبری شده و بر روی منطقه‌ مورد پژوهش زبانه پر‌ارتفاع یا پرفشار تشكیل می‌شود؛ بنابراین غالب بودن هسته‌های پرارتفاع بر روی منطقه كه با ریزش هوای سرد، صافی هوا و بدون ابرناكی روبرو است و بیانگر آن است كه ناپایداری در منطقه وجود ندارد كه سبب صعود رطوبت موجود در جو شود و باعث كمی‌ بارش و بروز رخداد خشكسالی می‌شود.همچنین در دوره‌های ترسالی هشت مؤلفه حاصله می‌تواند ۹۴ درصد تغییرات داده‌های ارتفاع ژئوپتانسیل را تبیین کند. 

وی ادامه داد: نتایج تحلیل مولفه‌ اصلی دوره‌ ترسالی نشان داد مولفه‌ نخست بیشترین درصد ظهور نقش اصلی در میان الگوهای گردشی دارد و تعیین كننده الگوی غالب در دوره‌ سرد سال است كه گام منفی آن بیانگر پرفشار قطبی و سیبری است كه دارای دو الگوی چشم گاوی جداگانه هستند و باقیمانده مولفه‌ها با توجه به گام‌های منفی و مثبت كانون‌ها نشان دهنده ناپایداری‌های جوی است كه از سمت دریای مدیترانه و دریای سیاه و دریای سرخ به درون منطقه رخنه می‌كنند و سبب برون رفت منطقه از خشكسالی و رخداد ترسالی می‌شوند.

به گفته وی بررسی ارتباط شاخص SPI و الگوهای پیوند از دور نشان داد که در مجموع سالانه حدود ۵۷/۷ درصد تغییرات شاخص خشکسالی SPI استان اصفهان و حدود ۶۳/۸ درصد تغییرات شاخص خشکسالی SPI استان کرمان و حدود ۶۳/۱ درصد تغییرات شاخص خشکسالی SPI استان یزد به وسیله الگوها تبیین می‌شود. در نهایت الگوهای چندمتغیره اسکاندیناوی (SCA) در استان اصفهان و الگوی اطلس شرقی (EA) در استان کرمان و الگوی حاره‌ای جنوب اقیانوس اطلس (TSA) در استان یزد به عنوان مؤثرترین الگوها تغییرات SPI سالانه را در ایران مرکزی توجیه می‌کنند. دکتر امیدوار تصریح کرد: در طی انجام این پایان‌نامه ۲ مقاله آی.اس.آی و ۲ مقاله علمی-پژوهشی داخلی و ۲ مقاله همایش چاپ و پذیرش شده همچنین ۳ مقاله آی.اس.آی و یک مقاله علمی-پژوهشی در حال داوری و بررسی است.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا