سید امیررضا کلانتری؛دانش آموخته دانشکده مدیریت دانشگاه شهید بهشتی

انسان ها از ابتدای سکونت بر زمین همواره بیشترین کنش و واکنش را با طبیعت داشتند.زمین و منابع آن اولین مرجع رفع نیاز های بشر بودند.اما بشر تا همین چند سال پیش نتوانسته بود درک کند که این منابع با این روند بهره برداری روزی به پایان می رسد. هزاران سال طول کشید تا انسان بفهمد که باید در ازای هر درختی که قطع می کند حداقل یک درخت بکارد.بشر تازه فهمیده که معادن و ذخایر زیر زمینی روزی به پایان می رسد و باید فکری برای جایگزینی برای آن ها بود. با اینکه منابع زمین اکثرا تجدید پذیر هستند اما سرعت تجدید آن ها بسیار پایین است و اصلا با میزان برداشت و مصرف فعلی هماهنگی ندارد. روزانه حجم بالایی از منابعی مانند آب،خاک،معادن،درختان و جنگل ها و .... برداشت می شود بی آنکه فکری برای کنترل برداشت آن ها شود.به جز چند کشور پیشرفته دنیا که شاید تعدادشان کمتر از 20 عدد باشد،بقیه کشور ها فکری برای آینده زمین و منابع طبیعیشان نکرده اند.کشور هایی مثل آمریکا،آلمان،کانادا،انگلستان و ژاپن در صدر کشور هایی هستند که با برنامه ریزی دقیق و هدفمند در راستای حفظ و ترمیم منابعشان تلاش می کنند..منابع در ایران روز به روز و با سرعت زیاد در حال بهره برداری هستند، بهره برداری هایی غیر اصولی و بدون برنامه.همچنین تخریب منابع طبیعی در ایران نسبت به میانگین استاندارد جهانی بسیار بالاست. اما دلیل ادامه این روند و حتی تشدید آن چیست؟دو دلیل عمده باعث بروز این مشکل در ایران شده است؛یک دلیل مربوط به بخش دولتی و دلیل دیگر مردم و شهروندان هستند.

با نگاهی ساده و گذرا به آمار موجود میتوان دریافت که بخش زیادی از تخریب منابع طبیعی و دخل و تصرف در آن مربوط به مردم و شهروندان می شود. طبق آمار ها تقریبا 70% تخریب جنگل ها به منظور قاچاق چوب یا ایجاد زمین کشاورزی توسط مردم انجام میگیرد.از طرفی عدم استفاده درست و صرفه جویی در آب توسط شهروندان نیز یکی از عوامل جدی کاهش آب می باشد.همچنین تصرف زمین های ملی توسط افراد مختلف در سال های اخیر گسترش چشم گیری داشته است.در هر عرصه ای سود جویی های شخصی باعث تخریب منابع می شود.این تخریب ها گاه آگاهانه و از قصد از سوی عده ای از مردم انجام می گیرد و گاه از روی نا آگاهی و عدم داشتن اطلاعات درست. به هر حال برای راهنمایی هر دو دسته و بهبود شرایط ، باید آموزش های لازم و فرهنگ سازی مداوم در آحاد جامعه صورت گیرد. به دسته اول باید آموزش داد و آن ها را راهنمایی کرد تا ارزش بالای منابع طبیعی سرزمینمان را دریابند و به این موضوع پی ببرند که به دست آوردن سود شخصی آن هم برای مدت کوتاه از این طريق ، می تواند در بلند مدت ضرر های بیشتر و در ابعاد بزرگ تر را به همراه داشته باشد.در مواردی حتی ممکن است لازم شود قانون درباره آن ها تصمیم بگیرد و آن ها را از طریق قانونی از این ورطه بیرون کشید. مهمترین نکته در مورد این افراد آموزش های مرتبط در سطوح پایین تحصیلی می باشد تا قبل از شکل گیری روحیه افراد در جامعه و غیرقابل نفوذ شدن و در همان سال های کودکی و نوجوانی شخصیتشان اهمیت این موضوع را به درستی درک کنند. اما دسته دوم به دلیل اینکه هدف سوئی برای انجام تخریب منابع ندارند و صرفا از روی سهل انگاری و عدم آگاهی دست به تخریب این منابع می زنند راحت تر مورد آموزش قرار می گیرند.همانند آنچه در بالا گفته شد، مهمترین نکته در این مورد نیز می تواند آموزش باشد.اصولا آموزش در تمام سنین و در تمام مراحل زندگی انجام می گیرد ولی بهترین زمان برای نهادینه کردن موارد حائز اهمیت در ذهن افراد ، سن زیر ده سال می باشد.بهترین نوع آموزش نیز آموزش مصور است که باعث می شود سال های سال نکات مهم مانند تصاویرهمیشه در ذهن افراد تداعی شود.
برای بالا بردن سطح آگاهی مردم باید فرهنگ سازی صورت گیرد.فرهنگ سازی به معنای آموزش یک امر مثبت و نهادینه کردن آن در وجود افراد است.فرهنگ سازی اجتماعی می تواند مؤثرترین راه برای آگاه سازی مردم به عنوان بدنه اجتماع جهت جلوگیری از تخریب منابع طبیعی باشد.این فرهنگ سازی می تواند از طریق آموزش های هنگام تحصیل،تبلیغ های تلویزیونی و رادیویی مفید،ساخت کلیپ های آموزشی و اطلاع رسانی،آگاه سازی و آموزش از طریق بروشور و رسانه های مکتوب و سیستم تشویق و تنبیه و ... انجام گیرد.برای این کار استفاده از تکنولوژی و علم روز و استفاده از راه های اراتباطی نوین مثل برنامه های اجتماعی در تلفن های همراه و فضای مجازی میتواند تاثیر کار را دو چندان کند.آنچه که در این زمینه بسیار مهم است، نقش کلیدی و تأثیرگذار روابط عمومی ها می باشد.روابط عمومی های ادارات مربوط مانند اداره منابع طبیعی ، سازمان محیط زیست، استانداری و فرمانداری،شهرداری، سازمان آب و ... باید با یک برنامه ریزی دقیق و بلند مدت و هماهنگ ، فرهنگ سازی اجتماعی را در این زمینه در بین مردم ایجاد کنند. مردم نیز باید با روی باز این آموزش ها را بپذیرند و دیگران را نیز آگاه کنند. یکی از وظایف اصلي مردم، اطلاع دهی از تخریب منابع طبیعی و تصرف های غیر مجاز به اداره منابع طبیعی از طریق شماره تلفن رايگان و شبانه روزي 1504 می باشد.
هرگاه مردم خود را در مورد منابع طبیعی کشورشان و محیط اطرافشان مسئول بدانند مطمئنا شاهد بهبود شرایط خواهیم بود.
مسلماً اگر مردم آگاهی یابند و بدانند که چه باید بکنند و چه نکنند خسارت و آسیب کمتری به منابع طبیعی وارد می شود و در غیر اینصورت باید شاهد دو برابر شدن تخریب ها باشیم.

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا