* شرایط اعتکاف
س. شرایط صحت اعتکاف چیست؟
ج. 1. معتکف عاقل باشد. 2. با قصد قربت باشد. 3. اعتکاف حداقل سه روز متوالى باشد. 4. از مسجد بدون عذر خارج نشود. 5. در یکى از مساجد چهارگانه و یا مسجد جامع شهر باشد. (مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوى (مدینه)، مسجد کوفه و مسجد بصره) 6. برای زن؛ اگر اعتکاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد. 7. برای فرزند؛اگر اعتکاف باعث اذیت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد.
* محرمات اعتکاف
س . چه چیزهایی در اعتکاف حرام یا مکروه است؟ آیا شانه زدن، استفاده از عطر و نگاه کردن درآیینه حرام است؟
ج . پنج چیز بر معتکف حرام است:
اول: تمتّع از همسر، دوم: استمنا، بنابر احتیاط، هر چند از طریق حلال ، مانند ملاعبه با همسر باشد.سوم: بوییدن عطریات و بوهای خوش، هر چند با قصد لذت نباشد.چهارم: خرید و فروش، بلکه هر نوع تجارت، در صورتی که ضرورتی در کار نباشد.پنجم: جدال بر سر مسائل دینی یا دنیوی، به قصد غلبه کردن بر طرف مقابل و اظهار فضیلت.
در مورد چیزهایی که بر معتکف مکروه است، باید به طور کلی بگوییم: پرداختن به امور دنیوی و مطالعات مربوط به آن مکروه است.
* مبطلات اعتکاف
س . انجام دادن چه کارهایى، اعتکاف را باطل می‌کند؟
ج . آیات عظام امام، خامنه‌اى ، فاضل، بهجت و صافى: هر کارى که مبطل روزه است و نیز تماس و آمیزش (هرچند در شب باشد)، اعتکاف را باطل می‌کند و بنابر احتیاط واجب، انجام دادن سایر محرمات اعتکاف نیز مبطل اعتکاف است.
آیت‌اللَّه تبریزى: هر کارى که مبطل روزه است، اعتکاف را نیز باطل می‌کند؛ ولى انجام دادن محرمات اعتکاف مبطل اعتکاف نیست ولی آمیزش اعتکاف را باطل می کند.
آیات عظام سیستانى، مکارم، وحید: انجام دادن محرمات اعتکاف و هر کارى که مبطل روزه است، اعتکاف را باطل می‌کند.
* زمان اعتکاف
س. آیا در هر زمان که بخواهیم مى‌توانیم، معتکف شویم یا زمان خاص دارد؟
ج. همه مراجع: در هر زمان که روزه صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است. اعتکاف زمان خاصى ندارد؛ ولى بهترین زمان براى انجام آن، ماه مبارک رمضان به ویژه دهه آخر آن است.
* شروع اعتکاف
س. آیا روزه هاى قضا که بر عهده داریم، مى توانیم در اعتکاف بگیریم؟
ج. همه مراجع: آرى، جایز است.
س.آیا می‌توان در زمان اعتکاف به جای روزه مستحبی روزه نذری گرفت؟
ج. بلی، یکی از شرایط اعتکاف، روزه گرفتن است، خواه روزه قضا و واجب باشد یا نذر و یا مستحب و یا روزه‌ای باشد که برای آن اجیر شده باشد (روزه نیابتی) در سه روز اعتکاف می‌تواند هر کدام از این روزه‌ها را بگیرد و برای اعتکاف اشکالی ندارد.
* ایّام اعتکاف
س. احکام و نمازهای ایّام اعتکاف را بیان کنید؟
ج. برای صحّت اعتکاف، شرایطی بیان کرده‌اند: عقل، نیّت، روزه گرفتن، روزه آن کمتر از سه روز نباشد.
* اجازه پدر
س. آیا اعتکاف فرزند بدون اجازه پدر صحیح است یا خیر؟
ج. همه مراجع: اگر باعث اذیت و آزار والدین نباشد، نیاز به اجازه نیست و اعتکاف صحیح است.
* اجازه شوهر
زن در صورتی می‌تواند معتکف شود که با حقوق شوهر منافات نداشته باشد و شوهر به او اذن بدهد.
س. آیا زن براى رفتن به اعتکاف، نیاز به اجازه شوهر دارد و اگر بدون اجازه برود، آیا اعتکافش صحیح است؟
ج . امام: زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود بنابر احتیاط واجب اعتکافش باطل است و اگر با حق او منافات نداشته باشد، اعتکافش صحیح است.
آیات عظام فاضل و وحید: زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود اعتکافش باطل است و اگر با حق او منافات نداشته باشد، اعتکافش صحیح است. آیات عظام بهجت و تبریزى: زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد - چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود - اعتکافش باطل است و اگر با حق او منافات نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باطل است.
آیات عظام سیستانى و صافى: زن باید با اجازه شوهرش از منزل بیرون رود و اگر اجازه ندهد، اعتکافش باطل است (هر چند باعث تضییع حق زناشویى او نشود).
آیت‌اللَّه مکارم: بنابر احتیاط واجب، زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود بنابر احتیاط واجب اعتکافش باطل است.
* مکان اعتکاف
س. منظور از مسجد جامع چیست؟
ج. همه مراجع: مسجد جامع مسجدى است که اقشار مختلف مردم، در آن شرکت مى‌کنند و اختصاص به محله یا صنف خاصى ندارد.
اعتکاف باید در یکی از مساجد چهاگانه (مسجدالحرام و مسجد النبیّ و مسجد کوفه و مسجد بصره) باشد. در غیر این چهار مسجد، بنابر فتوای امام خمینی(ره) و رهبری: اعتکاف باید در مساجد چهارگانه باشد و بنابر احتیاط واجب در مساجد جامع، باید به قصد رجا انجام گیرد و در غیر مساجد جامع صحیح نیست.
س. اعتکاف در مسجد غیر جامع چه حکمی دارد؟ آیا کارمندان و معلمان می‌توانند معتکف شوند و سر کلاس و محل کار برگردند؟
ج. اعتکاف باید در مسجد جامع شهر باشد، نه مسجد محلّه؛ زیرا در این باره روایاتی از ائمة معصومین(ع) وارد شده است. امام جعفر صادق(ع) فرمود: «لا یکون اعتکاف إلاّ بصومٍ و لا اعتکاف إلاّ فی مسجد تجمع فیه...؛ اعتکاف با روزه گرفتن و مسجدی که در آن مردم جمع شوند (مسجد جامع) تحقق پیدا می کند».
از مرحوم حضرت آیت‌الله فاضل سؤال شد: ایشان در پاسخ فرمود: مکلّف باید در مسجد جامع بماند و خروج او برای کارهای ضروری مثل تطهیر و امثال این‌ها مانعی ندارد، ولی برای کار و شغل نباید خارج شود.
* مسجد دانشگاه
با توجّه به اینکه اعتکاف باید در مسجد جامع شهر باشد، آیا جایز است در مسجد دانشگاه اعتکاف را به قصد رجا انجام داد؟
همه مراجع (به جز خامنه‌اى و امام): اعتکاف در مسجد دانشگاه صحیح نیست.
امام: اعتکاف باید در مساجد چهارگانه باشد و بنابر احتیاط واجب در مساجد جامع، باید به قصد رجا انجام گیرد و در غیر مساجد جامع صحیح نیست.
آیت‌الله خامنه‌اى: به قصد رجا اشکال ندارد.
* درس و اعتکاف
آیا جایز است در اعتکاف، دروس خود را مباحثه کرد؟
همه مراجع : درس خواندن، حل مسائل و مباحثه - به ویژه در امور دینى - بسیار کار پسندیده اى است؛ ولى اگر مباحثه و مجادله به منظور غلبه بر دیگرى و اظهار فضل باشد، حرام است و بنابر احتیاط واجب اعتکاف را نیز باطل می‌کند. معیار تشخیص آن، قصد و نیت شخص است.
آیت‌اللَّه تبریزى: مباحثه به ویژه در امور دینى بسیار کار پسندیده‌اى است؛ ولى اگر مباحثه و مجادله به منظور غلبه بر دیگرى و اظهار فضل باشد، حرام است؛ ولى اعتکاف را باطل نمی‌کند. معیار تشخیص آن، قصد و نیت شخص است.
* قطع اعتکاف
س. آیا قطع اعتکاف گناه دارد؟
ج. همه مراجع: اگر اعتکاف واجب باشد و یا دو روز اعتکاف مستحبى را گذرانده باشد و بخواهد اعتکاف را به هم بزند، معصیت کرده است.
س. آیا معتکف می‌تواند به هنگام نیت اعتکاف، شرط کند که هر زمان خواست (هر چند بدون عذر)، از اعتکاف خارج شود؟
ج. امام: مى‌تواند شرط کند که اگر عذر عرفى یا شرعى برایش پیدا شد، بتواند از اعتکاف خارج شود؛ ولى بدون عذر جایز نیست.
آیات عظام بهجت، صافى، فاضل: آرى، چنین شرطى جایز است و اگر شرط کرد - هر زمان که خواست - می‌تواند از اعتکاف خارج شود.
آیات عظام سیستانى، مکارم و وحید: می‌تواند شرط کند که اگر عذر عرفى یا شرعى برایش پیدا شد، بتواند از اعتکاف را خارج شود؛ ولى بدون عذر بنابر احتیاط واجب، جایز نیست.
* خروج از مسجد
خارج شدن از مسجد جایز نیست؛ مگر به جهت ضرورت عقلى، عرفى و شرعى؛ مانند: مراجعه به پزشک.
س. در چه مواردى مى‌توان از مسجد خارج شد؟
ج. همه مراجع: خارج شدن از مسجد جایز نیست؛ مگر به جهت ضرورت عقلى، عرفى و شرعى؛ مانند: مراجعه به پزشک در موارد اضطرار، رفتن به دستشویى (ضرورت عقلى)، عیادت بیمار، تشییع جنازه مرده (ضرورت عرفى)، غسل و وضوى واجب (ضرورت شرعى).
س. خارج شدن معتکف از مسجد براى گرفتن وضو و غسل مستحبى چه حکمى دارد؟
آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: اشکال ندارد.
آیات عظام تبریزى، سیستانى، مکارم، وحید: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
* اعتکاف و کلاس درس
س. آیا در ایام اعتکاف، رفتن به کلاس و شرکت در درس‌ها جایز است؟
ج. همه مراجع: خروج از مسجد و شرکت در کلاس هاى درسى، اشکال دارد. ولی شرکت در امتحان که به جهت ضرورت عقلى، عرفى و شرعى؛ باشد، اشکال ندارد.
* نیابت در اعتکاف
س. آیا نیابت اعتکاف از طرف عده‌اى از اموات صحیح است؟
ج. همه مراجع: خیر، به نیابت از چند نفر مرده صحیح نیست؛ ولى می‌تواند ثواب آن را به روح آنان هدیه کند.
س. کسى که نذر کرده ایام البیض (روزهاى سیزدهم تا پانزدهم) ماه رجب را اعتکاف کند، چنانچه در این ایام بیمار شود، تکلیف چیست؟
ج. همه مراجع: اگر نذرش به سال خاصى تعیین شده - چنانچه به واسطه بیمارى نتواند روزه بگیرد یا در اعتکاف شرکت کند - تکلیف از او ساقط است و کفاره هم ندارد؛ ولى اگر براى نذرش سال تعیین نشده، می‌تواند در سال‌هاى بعد اعتکاف کند.
*اعتکاف و غسل
س. اگر محتلم شویم، غسل را در داخل مسجد انجام دهیم؟
ج. همه مراجع (به جز صافى): اگر معتکف محتلم شود و غسل کردن در مسجد به جهت توقف یا نجس کردن مسجد ممکن نباشد، واجب است از مسجد خارج شود.
آیت‌اللَّه صافى: آرى، باید از مسجد خارج شود، هر چند غسل در مسجد باعث مکث یا نجس کردن مسجد نشود.
سید محمد جواد میرشمسی
دفتر پاسخگویی به مسائل شرعی
نماینده محترم ولی فقیه و امام جمعه یزد
تلفن گویا31121-035
پیامک 30008497
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 19,آوریل,2024