مجموعه آیین نامه های کتابخانه های عمومی کشور

 

یزدفردا "گروه اطلاع رسانی :قوانین و آیین نامه های اجرائی :علی آبادی :کتابخانه های عمومی کشور یکی از مراکزی است که علاقمندان کتاب و کتابخوانی با آن سرو کار دارند .


و دانستن مجموعه قوانین و آیین نامه ای اجرائی این نهاد برای استفاده کنندگان از این اماکن قطعا کمکی است در بهره برداری بیشتر از امکانات و همچنین دعایت ضوابط توسط استفاده کنندگان :

    كتابداري نوين ساختار كتابخانه ها را به عنوان يكي از اشكال گسترده ارتباط جمعي درنظر مي گيرد و درباره قوانين ، خواص و ماهيت اين ارتباط با هدف شكل دادن به آگاهي جمعي و انتشار دانش به مطالعه مي پردازد و در جامعه براي آن نقشي پويا قائل است . بنابراين اداره كتابخانه ها با توجه به شرايط تاريخي و اجتماعي با ظهور فناوري ها و روش هاي نوين علم كتابداري باعث تجديد نظر در روش مديريت ، دانش و تجربيات آن مي شود. وقتي به كتابخانه ها نه به عنوان مجموعه اي از كتابها بلكه همچون يك مجموعه مفيد اجتماعي بنگريم كه با دقت و حساسيت انتخاب و جمع آوري شده تا بتواند رسالت و نقش فرهنگي ، علمي ، اجتماعي خود را بر حسب زمان و شرايط اجتماع عهده دار باشد ، معتقد خواهيم شد كه فقط با تلفيق دانش مديريت نوين و علم جديد كتابداري در عصر تكامل فناوري مي توان نسبت به اداره مطلوب كتابخانه ها مبادرت ورزيد .

   نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور به عنوان نهادي فرهنگي ، با هويت ايراني – اسلامي ، نافذ و اثر گذار بر جامعه طبق سند چشم انداز نهاد در افق ايران 1404 (هه. ش) ، در تلاش است تا  ارتقادهنده ي  آگاهي هاي عمومي از طريق دسترسي سريع ، آسان و عادلانه ي يكايك ايرانيان به منابع اطلاعاتي مورد نياز ، با توجه به اقتضائات سني ، فرهنگي ، جغرافيايي و جسمي باشد.

     در راستاي تحقق اهداف فوق الذكر و پيشبرد مطلوب امور كتابخانه ها كه نياز به سازماني نظام يافته دارد و به منظور يكسان سازي و ايجاد هماهنگي هاي لازم در شيوه ارائه خدمات كتابداري در كتابخانه هاي عمومي سراسر كشور با عنايت به پيشرفت هاي اخير فناوري اطلاعات در عرصه علم اطلاع رساني كه ظهور و بروز آن همواره تحولات شگرفي در ارائه خدمات كتابداري در تمامي حوزه ها از قبيل خودكارسازي منابع و مدارك ، خدمات مرجع ، ذخيره و بازيابي اطلاعات ، مديريت منابع انساني وساير موارد تحت تاثير و تغيير مداوم قرار داده است ، لزوم ارائه الگوهاي جديد در حوزه مديريت براي رويارويي با شرايط متحول سازمان كتابخانه ها ، بازنگري آئين نامه هاي قبلي و تدوين آئين نامه هاي جديد تخصصي اداره كتابخانه هاي عمومي ضروري است ، لذا اداره كل اموركتابخانه ها با عنايت به وظايف و ماموريت هاي خود در خصوص توسعه كمي و كيفي كتابخانه هاي عمومي اقدام به تدوين آئين نامه هاي تخصصي در حوزه هاي ياد شده نموده است تا از اين طريق زمينه ارائه خدمات بهينه براي كليه مراجعين به كتابخانه هاي عمومي و جلب رضايت آنان را فراهم نمايد.

   مجموعه حاضر با تاكيد بر جنبه هاي علمي و كاربردي فن كتابداري با عنوان " آيين نامه هاي تخصصي نحوه اداره كتابخانه هاي عمومي سراسركشور " دستنامه اي براي كتابداران عزيز كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور مي باشد . اميد است به لطف خداوند متعال نتيجه اين تلاش گروهي كه بر اساس چندين سال كار تجربي در كتابخانه ها ، تدريس در رشته كتابداري و امور اجرائي دراداره كتابخانه ها تهيه شده است بتواند به عنوان منبعي در ساماندهي و اداره كتابخانه هاي عمومي مفيد واقع شده و با اجراي آن شاهد وحدت رويه در امور جاري ، نظم سازماني و بهره وري بيشتر در كتابخانه هاي عمومي كشور باشيم .

   دراينجا لازم مي دانم از تلاش هاي مجدانه و پيگيري مداوم مسئولين و كارشناسان حوزه معاونت توسعه ي كتابخانه ها و كتابخواني كه در تدوين اين مجموعه همكاري نموده اند سپاسگزاري نمايم.

 

تلاش هاي فراواني به عمل آمده است تا اين مجموعه ، عاري از لغزش و خطا باشد ليكن عنايت ونكته سنجي صاحبنظران و كتابداران محترم مي توانددرتكميل وكيفيت بخشي اين اثرمثمرثمر باشد. بمنه و كرمه                      منصور واعظي دبيركل

 

آئين نامه  نام گذاري     كتابخانه هاي عمومي كشور

 

 مقدمه:

 كتابخانه­هاي عمومي كشور در شكل ظاهري و محتوايي خود مي بايد هر يك نمايانگر فرهنگ و تمدن ايراني – اسلامي و تاريخ و جغرافياي فرهنگي منطقه خاص خود ­باشند كه در اين راستا وجه تسميه يك پايگاه فرهنگي بيانگر هويت و جهت­گيري فرهنگي – اجتماعي آن مكان خواهد بود.

 با توجه به بررسي وضعيت موجود نامگذاري كتابخانه­هاي عمومي سراسر كشور و تحقيق پيرامون آسيب شناسي نقاط قوت و ضعف نامها و اسامي حسب موقعيت جغرافياي فرهنگي و ذهنيت تاريخي، با نامگذاري كتابخانه­ها به نام شخصيت­هاي بزرگ فرهنگي، علمي، اجتماعي و ديني و واژگان عام و خاص سراسر حماسه و ايمان متأثر از حوزه فرهنگ و تمدن غني ايراني- اسلامي، مي­تواند زمينه ساز گسترش  انديشه و جريان فرهنگي تأثيرگذار بر حوزه­ها و شئونات مختلف اجتماعي باشد.

 در راستاي ايجاد وحدت رويه وتحقق اهداف نامگذاري بر گرفته از مقدمه فوق الذكر آئين نامه           نام گذاري كتابخانه­هاي عمومي كشور به شرح ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي گردد.

 

ماده 1)  اهداف:

·   بسط آگاهي­ها و آشنايي مخاطبين بويژه نسل جوان با فضائل اخلاقي و مواريث ارزشمند تاريخ و هويت فرهنگي ايران اسلامي

·        پاسداشت و ارج نهادن به مفاخر فرهنگي و ديني ايران اسلامي

·        ترغيب و تشويق خيرين كتابخانه ساز به احداث و اداره كتابخانه هاي عمومي

ماده 2) تعاريف:

·        نهاد: منظور نهاد كتابخانه­هاي عمومي كشور است.

·        هيأت امناء:‌ هيأت امنا كتابخانه­هاي عمومي كشور است.

·        كتابخانه­هاي عمومي: منظور كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش است.

·   نظارت عاليه برنام گذاري : نظارت عاليه بر نامگذاري كتابخانه­هاي عمومي مستقر در نهاد    كتابخانه­هاي عمومي كشور، معاونت توسعه كتابخانه­ها و كتابخواني است.

 

ماده 3) ضوابط نام گذاري كتابخانه­ هاي عمومي:

3 – 1 - از نام­ها و اسامي مناسب به لحاظ روايي در گفتار و ايجاز در تصوير ذهني و ذهنيت تاريخي مناسب كه موجب انبساط خاطر و تداعي كننده هويت فرهنگ ايراني – اسلامي و متناسب با جغرافياي فرهنگي مناطق( قومي، مفاخر ، شهداي انقلاب اسلامي و دفاع مقدس و....)  مي­گردند استفاده شود.

3 - 2 - در نامگذاري، تناسب اسم و مسمي تاكيد مي­گردد.

تبصره 1. به ميزان بالا بودن قداست و حرمت عناوين، بايستي رعايت و دقت بيشتري در مورد آن عناوين ضمن توجه به مقياس كار لحاظ گردد.

3 -3 - از بكارگيري عناوين تكراري در سطح استان خودداري گردد.

3 -4 - استفاده از نام خيرين يا بستگان آنها براي كتابخانه هاي عمومي كه توسط ايشان احداث يا اداره مي شود ،در چارچوب اين آئين نامه مانند كتابخانه هاي عمومي مشاركتي ،مستقل يا خير ساز بلا مانع است.

3 – 5 - در مورد بازنگري وضعيت نامگذاري موجود لازم است موضوع در انجمن كتابخانه هاي عمومي شهرستان مطرح و به تصويب انجمن استان برسد.

3- 6 - مصوبات انجمن استان در مورد نامگذاري كتابخانه ها پس از تصويب دبيركل محترم نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور جهت اقدامات بعدي و نظارت هاي لازم به معاونت توسعه كتابخانه ها و كتابخواني ارسال مي گردد.

 

ماده4) اين آئين نامه در 4 ماده و 1 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ  18/ 8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد. منصور واعظي دبير كل

 


      آئين نامه درجه بندي كتابخانه هاي عمومي كشور

 

مقدمه:

كتابخانه­ هاي عمومي با مجموعه­اي كامل از منابع مكتوب و مضبوط، وظيفه فراهم آوردن امكانات و شرايط لازم براي ارتقاي سطح آگاهي تمام اقشار جامعه در زمينه­هاي علمي، فرهنگي، اجتماعي و... را برعهده دارند. با عنايت به لزوم همسويي و هماهنگي كتابخانه با شرايط علمي، فرهنگي، جمعيتي، اقتصادي جامعه استفاده كننده و نقش مهم آن در ميزان موفقيت و پايداري ارائه خدمات و اطلاع رساني كتابخانه عمومي و توجه به گستردگي و پراكندگي كتابخانه­هاي عمومي كشور، تعيين سطح يا درجه­بندي كتابخانه­هاي عمومي به مفهوم بنا نهادن و استوار نمودن ساختار سازماني كتابخانه­ها طبق معيارهاي استاندارد شده از اهميت به سزايي برخوردار است.

بررسي و ارزيابي دقيق و همه جانبه از وضعيت كتابخانه هاي عمومي با توجه به كاركردهاي جديد كتابخانه­اي و همخواني آن با سطح نيازهاي جامعه استفاده كننده، و با در نظر گرفتن معيارهاي مهمي چون جمعيت، موقعيت جغرافيايي و بومي، تعداد و نوع منابع و امكانات موجود در كتابخانه ­ها، نيروي انساني، تجهيزات مورد نياز، ميزان استفاده از منابع الكترونيكي، فعاليت­هاي جنبي و... ضرورت تدوين طرح جديد درجه­بندي را ايجاد نمود.

بدين منظور در راستاي ارتقاي سطح كمي و كيفي كتابخانه ­ها و فراهم ساختن شرايط كافي جهت ارائه خدمات بهتر به مراجعين، ضوابط و معيارهاي درجه بندي كتابخانه­ هاي عمومي به شرح ذيل تدوين گرديد.

 

ماده 1) تعاريف :

·                    نهاد :‌ منظور نهاد كتابخانه­ هاي عمومي كشور است ؛

·        كتابخانه عمومي: كتابخانه­ هايي كه با هدف خدمات رساني به تمام اقشار جامعه ايجاد مي­شوند و با فراهم آوري مواد چاپي، ديداري – شنيداري و الكترونيكي سعي در گردآوري، نگهداري، سازماندهي، بازيابي، انتشار و ارائه اطلاعات و آثار خلاقه­ ي ذهن بشري دارند؛

·        درجه بندي: گروه بندي كتابخانه­ هاي عمومي براساس معيارهاي استاندارد شده به منظور يكپارچگي خدمات رساني و سهولت نظارت؛

·                    منابع:‌ تمامي منابع كتابخانه­ اي اعم از كتاب، نشريه، منابع الكترونيكي و ساير مواد كتابخانه­ اي و اطلاع رساني ؛

·        جامعه كتابخانه:‌ افرادي كه كتابخانه­ هاي عمومي براساس تعريف ماده (1) آيين­ نامه اجرايي موظف به ارائه خدمات به آنهاست؛

·        تجهيزات:‌ شامل ميز، صندلي، قفسه، برگه دان، ميز امانت، كتاب­بر، رايانه، ابزارهاي استفاده از مواد ديداري شنيداري، انواع سخت­افزارها و... است؛

·        خدمات فني:‌ كارهايي كه براي ساخت و سازماندهي مجموعه كتابخانه شامل كتاب­ها، اسناد و مدارك، نشريات ادواري و ساير مواد خواندني اعم از چاپي، غيرچاپي، ديداري-شنيداري و همچنين حفظ و مراقبت از آنها صورت مي­گيرد؛

·        خدمات عمومي:‌ فعاليت­هايي كه كتابخانه مستقيماً براي جلب مراجعان و علاقه­مند كردن مردم به كتاب و كتابخواني انجام مي­دهد نظير امانت، كار مرجع و پاسخگويي، برپايي همايش­ها و نمايشگاهها؛

·                    خدمات رايانه­اي:‌ انجام كليه امور خدمات فني و خدمات عمومي به صورت مكانيزه؛

 

ماده 2) اهداف :

·        ارائه الگو و خط مشي مناسب و قابل اجرا جهت يكسان سازي درجه كتابخانه­هاي عمومي كل كشور براساس سطوح درجه بندي؛

·        ايجاد زمينه­ اي مناسب براي برنامه­ريزي و طراحي نقشه و فضاهاي كتابخانه ­اي براساس موقعيت جغرافيايي، سطح مراجعات، حجم مجموعه و...

·                    تعيين ضوابط تخصيص منابع متناسب با درجه كتابخانه؛

·                    ارزيابي مستمر كتابخانه ­هاي عمومي براساس ضوابط درجه­ بندي؛

·                    تعيين ضوابط براي گسترش تجهيز كتابخانه ­هاي عمومي متناسب با سطح درجه بندي كتابخانه؛

·                    ارائه ضوابطي جهت پيش­بيني نيروي انساني مورد نياز متناسب با سطح درجه­بندي هر كتابخانه؛

·                    برنامه ­ريزي جهت تخصيص بودجه لازم براي هر كتابخانه متناسب با درجه هر كتابخانه؛

 

ماده 3) عوامل مهم و مؤثر در درجه­ بندي كتابخانه هاي عمومي:

1-    ساختمان و فضاي كتابخانه­ ها (متراژ زيربنا)

2-    تعداد عضو فعال

3-    خدمات (ويژه)

 

ماده 4)با دقت و بررسي در كتابخانه هاي عمومي و با عنايت به معيارهايي چون حجم مراجعان تعداد كتابهاي موجود، فضا و تجهيزات كتابخانه­اي، نيروي انساني و حجم خدمات اطلاع رساني كه در اين كتابخانه براي رفع نيازها و پاسخگويي به درخواست­هاي اطلاعاتي بهره ­گيران در سطوح مختلف سني (اعم از بزرگسالان، نوجوانان و كودكان) ارائه مي­شود و با توجه به استانداردهاي موجود كتابخانه­هاي عمومي و انطباق آنها با وضعيت موجود، كتابخانه ­هاي عمومي تحت پوشش نهاد به 6 سطح زير دسته­ بندي مي­شوند:

4-1- كتابخانه مركزي استان

4-2- كتابخانه مركزي شهرستان

4-3- كتابخانه استاندارد

4-4- كتابخانه ­هاي شهري

4-5- كتابخانه­ هاي روستايي

4-6- كتابخانه­ هاي سيار

 

ماده 5) درجه­ بندي كتابخانه هاي عمومي شهري:

5-1- درجه اوليه "درجه­ بندي كتابخانه­ هاي شهري" متناسب با متراژ كتابخانه براساس جدول شماره (1) اين آئين­نامه مشخص مي­گردد.

جدول شماره 1. متراژ (زيربنا) كتابخانه

 

درجه

متراژ

يك (1)

___

دو (2)

___

سه (3)

1400 تا 2000 متر

چهار (4)

1000 تا 1399 متر

پنج (5)

700 تا 999 متر

شش (6)

450 تا 699 متر

هفت (7)

250 تا 449 متر

هشت (8)

150 تا 249 متر

نه (9)

كمتر از 150 متر

 

5-2- درجه ثانويه كتابخانه­ هاي شهري برمبناي تعداد عضو فعال كتابخانه مشخص مي­گردد، لذا چنانچه تعداد اعضاي هر يك از كتابخانه ­هاي عمومي شهري به ميزان تعيين شده در جدول شماره (2) برسد يك درجه به درجه قبلي (موضوع جدول شماره 1) آن افزوده مي­گردد.

 

جدول شماره 2. تعداد اعضا فعال كتابخانه­ ها

درجه اوليه

درجه جديد

تعداد اعضاء

سه (3)

دو (2)

4000

چهار (4)

سه (3)

3000

پنج (5)

چهار (4)

2000

شش (6)

پنج (5)

1200

هفت (7)

شش (6)

800

هشت (8)

هفت (7)

500

نه (9)

هشت (8)

300

5-3- ارتقاء‌درجه ثانويه كتابخانه ­هاي شهري نيز برمبناي تعداد عضو فعال كتابخانه مشخص مي­گردد، لذا چنانچه تعداد اعضاي هر يك از كتابخانه­ هاي عمومي شهري به ميزان تعيين شده در جدول شماره (3) برسد دو درجه به درجه اوليه آن افزوده مي­گردد.

جدول 3. ارتقاء درجه برحسب تعداد عضو فعال كتابخانه­ها

درجه اوليه

درجه جديد

تعداد اعضاء

سه (3)

يك (1)

8000

چهار (4)

دو (2)

5000

پنج (5)

سه (3)

4000

شش (6)

چهار (4)

3000

هفت (7)

پنج (5)

2000

هشت (8)

شش (6)

1200

نه (9)

هفت (7)

800

5-4- كليه كتابخانه­ هايي كه تعداد اعضاي فعال آنها پس از سه (3) ماه از درجه­ بندي اوليه آنها كمتر از 300 (سيصد) عضو باشد تا كسب شرايط عضويت مناسب به درجه 9 تنزل مي­يابد.

ماده 6) اين آئين­نامه در 6 ماده تدوين و تنظيم گرديده و از تاريخ 1/2/1388 براي كليه كتابخانه­ هاي عمومي شهري لازم الاجرا مي­باشد.منصور واعظي دبيركل

 

آئين نامه توزيع نيروي انساني                

دركتابخانه هاي عمومي كشور

 

مقدمه :

نيروي انساني به عنوان ركن اساسي يك سازمان، سرمايه­اي ارزشمند و مؤثر در راستاي تحقق اهداف تعيين شده آن سازمان تلقي مي­گردد؛ و لذا اهميت برنامه­ريزي و ساماندهي نيروي انساني به ويژه كتابداران كتابخانه­هاي عمومي كشور كه در نقطه­ي تماس مستقيم با بخش فرهنگ مكتوب و انديشة جامعه مي­باشند ضروري تلقي مي­گردد.

بدين منظور و در راستاي تحقق اهداف سند چشم­انداز نهاد كتابخانه­هاي عمومي كشور در افق ايران 1404 (هه. ش) مصوب بهمن ماه 1387 كه لزوم بكارگيري نيروي متخصص، متعهد و كارآزموده را مورد تأكيد قرار داده است، ضوابط و معيارهاي توزيع نيروي انساني متناسب با فعاليت كتابخانه­هاي عمومي كشور حسب درجات آن­ها، به شرح ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ گرديد.

 

ماده 1) تعاريف :

·                    نهاد : منظور نهاد كتابخانه­ هاي عمومي كشور است.

·        كتابخانه عمومي : كتابخانه­هايي كه با هدف خدمات رساني به تمام اقشار جامعه ايجاد مي­شوند و با فراهم­آوري مواد چاپي، ديداري – شنيداري و الكترونيكي سعي در گردآوري، نگهداري، سازماندهي، بازيابي، انتشار و ارائه اطلاعات و آثار خلاقه­ي ذهن بشري دارند.

·        نيروي انساني : در اين آئين­نامه به كسي اطلاق مي­شود كه بصورت رسمي، پيماني يا قراردادي با سمت كتابدار يا مسئول فعاليت­هاي فرهنگي و... حسب نوع فعاليت در كتابخانه­هاي عمومي نهاد اشتغال دارد.

·        نيروي انساني (خدمات) : در اين آئين­نامه به كسي اطلاق مي­شود در حوزه خدماتي در كتابخانه­هاي عمومي مشغول به كار است.

·        نيروي انساني پاره وقت : در اين آئين­نامه به كسي اطلاق مي­شود كه در استخدام نهاد نبوده و بصورت پاره وقت بكار گرفته مي­شوند.

·        نيروي انساني (كتابخانه سيار) : در اين آئين­نامه به كسي اطلاق مي­شود كه در عين كتابدار بودن رانندگي واحد سيار را نيز برعهده خواهد داشت.

 ماده 2) اهداف:

·                    ساماندهي نيروي انساني موجود در كتابخانه­هاي عمومي كشور

·        ارائه الگو و خط­مشي معين درخصوص توزيع نيروي انساني براساس درجات    كتابخانه­هاي عمومي كشور (موضوع آئين­نامه درجه­بندي كتابخانه­هاي عمومي كشور مصوب اسفندماه 1387)

·                    تعيين ضوابط مشخص در خصوص توزيع نيروي انساني حسب فعاليت كتابخانه­هاي عمومي در نوبت­هاي كاري.

·                    برنامه­ريزي جهت تخصيص بودجه مورد نياز براي ساماندهي نيروي انساني مورد نياز كتابخانه­هاي عمومي كشور

 

ماده 3) عوامل تعيين كننده در توزيع نيروي انساني :

3-1- درجه­ بندي كتابخانه­هاي عمومي كشور مصوب اسفند 1387

3-2- ارائه خدمات ويژه در كتابخانه­هاي عمومي كشور

 

ماده 4) با عنايت به معيارهايي چون زيربنا و فضاي كتابخانه­ها، ميزان عضو فعال كتابخانه­هاي عمومي، ارائه خدمات ويژه و اطلاع رساني حسب درجات در اين كتابخانه­ها، توزيع نيروي انساني مورد نياز در كتابخانه­هاي عمومي به منظور ارائه خدمات مناسب و بهينه بشرح جدول ذيل تعيين مي­گردد :

جدول توزيع نيروي انساني كتابخانه­هاي عمومي

درجه

نيروي انساني مورد نياز

نيروي خدمات مورد نياز

نوبت اول

(صبح)

نوبت دوم

(بعدازظهر)

نوبت اول

(صبح)

نوبت دوم

(بعدازظهر)

استاندارد

4

4

1

1

درجه 1

3

3

1

1

درجه 2

3

2

1

1

درجه 3

2

2

1

__

درجه 4

2

2

1

__

درجه 5

2

1

1

__

درجه 6 و 7

1

1

__

__

درجه 8 و 9

1

­­­__

__

__

4-1- درخصوص كتابخانه­ هاي درجه 6 و 7 چنانچه كتابخانه به صورت دو نوبت فعاليت نمايد مي­تواند با دو نيروي كتابدار در دو نوبت اداره گردد و در صورت يك نوبت بودن كتابخانه يك نيروي انساني كتابدار تخصيص مي­يابد.

4-2- كتابخانه­هاي درجه 8 و 9 بصورت تك نوبتي و با يك نيروي كتابدار اداره خواهد گرديد.

ماده 5) كتابخانه­ هاي از درجه 4 به بالا كه داراي بخش مستقل گروه ­هاي ويژه (نابينايان، خردسالان، كودكان و نوجوانان و...) مي­باشند پس از تأييد اداره كل امور كتابخانه­ها و تصويب كميته نيروي انساني، يك نيرو در نظر گرفته مي­شود.

تبصره 1 :‌ ضوابط و شرايط ايجاد بخش­هاي ياد شده (موضوع ماده 5) و بكارگيري نيروي انساني آن متناسب با دستورالعمل­هايي كه متعاقباً ابلاغ خواهد گرديد قابل اجرا مي­باشد.

ماده 6) براي اداره كتابخانه­هاي روستايي از نيروهاي فرهنگي و اجتماعي ساير دستگاه­ها و نهادها ترجيحاً بومي همان روستا به صورت پاره­وقت استفاده گردد.

تبصره2 :‌ جدول حق­الزحمه مربوط به نيروهاي (موضوع ماده 6) از سوي اداره كل امور اداري تنظيم و پس از تصويب دبيركل ابلاغ خواهد گرديد.

ماده 7) براي اداره كتابخانه­هاي سيار از يك نيروي كتابدار كه رانندگي واحد سيار را نيز به عهده مي­گيرد استفاده خواهد گرديد.

ماده 8) تشكيلات و تعداد نيروي انساني براي كتابخانه­هاي مراكز استان و مراكز شهرستان متناسب با متراژ، تعداد عضو فعال و فعاليت كتابخانه­­هاي مزبور با تشخيص اداره كل امور كتابخانه­ها و تأييد اداره تشكيلات و كميته­ي نيروي انساني پس از تصويب دبيركل تعيين و ابلاغ خواهد گرديد.

ماده 9) افزايش تعداد نيروي انساني در كتابخانه­ها پس از درخواست مديركل استان همراه با ذكر دلايل مستند و تأييد اداره كل امور كتابخانه­ها و تشكيلات و كميته­ نيروي انساني و با تصويب دبيركل نهاد امكان­پذير مي­باشد.

ماده 10) اين آئين­نامه در 10 ماده و 2 تبصره تدوين و تنظيم گرديده و از تاريخ 1/2/1388 براي كتابخانه­هاي عمومي سراسر كشور لازم­الاجرا مي­باشد.          منصور واعظي               دبيركل

        آئين نامه عضويت 

    در كتابخانه هاي  عمومي كشور       

 مقدمه:

كتابخانه عمومي يك مكان فرهنگي است كه با هدف جمع آوري ، سازماندهي و اشاعه منابع اطلاعاتي و ترويج فرهنگ كتابخواني و توسعه مطالعه ي مفيد براي اقشار جامعه تاسيس مي شود.

باعنايت به اهداف كتابخانه عمومي ، كليه اقشار جامعه مي­توانند به عضويت كتابخانه در آيند و به موجب عضويت، مجاز به استفاده از منابع و خدمات كتابخانه مي­باشند.

به منظور آگاهي از قوانين و مقررات عضويت كتابخانه­هاي عمومي كشور آئين­نامه عضويت تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي گردد.

 

ماده 1(تعاريف:

·        نهاد: منظور نهاد كتابخانه­هاي عمومي كشور است.

·        كتابخانه: منظور كتابخانه­هاي عمومي تحت پوشش نهاد است.

·        خدمات كتابخانه: عبارتست از خدمات : امانت، مرجع، اطلاع رساني، رايانه، تكثير و چاپ ، ديداري- شنيداري ، استفاده از فضاهاي مطالعاتي تالارها و دسترسي به منابع كتابخانه و ...

·        كارت عضويت: عبارت است از كارتي كه با دريافت كامل مدارك و تكميل فرم عضويت براي فرد متقاضي صادرمي­شود.

·        كارت ميهمان: عبارت است از كارتي كه جهت برطرف نمودن نيازهاي مطالعاتي ارجاعي و مقطعي مراجعين غيرعضو براي استفاده موقت در محل كتابخانه از منابع آن ، حداكثر يك هفته صادر خواهد گرديد.

·        عضو: فردي كه طبق ضوابط و مقررات كتابخانه به عضويت آن در آمده باشد.

 

ماده 2) ثبت نام و شرايط عضويت:

 نهاد در راستاي وظايف قانوني خود با توجه به شرايط زير آماده ارائه خدمات اطلاع رساني مطلوب به همه اقشار جامعه مي­باشد. عضويت در كتابخانه منوط به تامين مدارك و احراز شرايط زير است:

     2-1- تكميل فرم رعايت مقررات كتابخانه (پيوست1)  

2-2- تكميل و ارائه فرم تقاضاي عضويت (پيوست 2)

2-3- ارائه يك قطعه عكس 4*3

2-4- ارائه كارت شناسايي معتبر

2-5- پرداخت حق عضويت سالانه

2

تبصره 1. تعيين مبلغ حق عضويت كتابخانه و جريمه ديركرد برابر حداقل و حداكثر مصوبه نهاد مطابق

 با بخشنامه هاي ابلاغي و تصويب آن در انجمن­هاي شهرستان حسب درجات كتابخانه مي­باشد.

تبصره 2 .  مدت اعتبار كارت عضويت يكسال از تاريخ صدور است.

تبصره 3 . استفاده از كارت عضويت فقط براي صاحب كارت مجاز است.

تبصره 4 . هزينه تعويض كارت به دليل (صدور كارت المثني، مخدوش شدن كارت) و صدور كارت

مجدد منوط به تكميل فرم شماره 3 (پيوست) و دريافت هزينه خواهد بود .

تبصره 5 .  ثبت نام در تمام روزها و ساعات فعاليت كتابخانه انجام خواهد پذيرفت.

تبصره 6.  عكس عضو كتابخانه مي بايست  اسكن شده و اصل عكس به وي بازگردانيده شود.

نكته 1 . مهر كتابخانه در گوشه سمت راست عكس الصاق گردد.

نكته 2 . در محل «مسئول كتابخانه»، امضاي مسئول كتابخانه ضروري است.

نكته 3 . اداره كل كتابخانه هاي استان موظف به تامين دستگاههاي اسكنر و پرس براي كليه كتابخانه هاي

تحت پوشش مي باشد.

 

ماده 3) صدور كارت ميهمان:

 3-1- براي صدور كارت ميهمان براي مراجعين مقطعي، ارائه معرفي­نامه معتبر از محل تحصيل و يا محل كار و يا دريافت يك كارت شناسايي معتبر (شناسنامه، كارت ملي، گواهينامه، گذرنامه) الزامي است.

3-2- ذكر محل مراجعه خدمات مورد نياز و مدت زمان مورد نياز (حداكثر يك هفته) بر روي اين كارت الزامي است.

3-3-  نام متقاضي پس از صدور كارت ميهمان در دفتر مخصوص و سپس در برنامه آماري  مربوطه ثبت گردد.

3-4- هر گونه خدمات دهي به دارندگان اين كارت به جز موارد ذكر شده در كارت ميهمان ممنوع است.

      

 

ماده 4) موارد تخفيف:

4-1- جانبازان ،ايثارگران و فرزندان شهدا، اعضاي فعال بسيج با ارائه معرفي نامه : 100درصد (رايگان)

4-2- كليه بازنشستگان دولت : 100درصد (رايگان)

4-3- كليه كاركنان نهاد اعم از نيروهاي رسمي مأمور به نهاد، پيماني، قراردادي به همراه همسر و فرزندان كاركنان : 100درصد (رايگان)

4-4- كتابداران ساير سازمان­ها و دانشجويان رشته كتابداري : 50 درصد (نيم بهاء)

4-5- اعضايي كه در طول يك دوره عضويت موفق به توليد علم (چاپ كتاب و يا مقالات علمي در مجلات معتبر) شده­اند : 50 درصد (نيم بهاء)

4-6- كليه معلولان (نابينايان، كم بينايان، معلولين جسمي، حركتي) : 100درصد (رايگان)

4-7- افراد تحت پوشش كميته امداد امام خميني(ره) ، بهزيستي، مراكز خيريه و يا كساني كه به تشخيص مسئول كتابخانه توان پرداخت حق عضويت را ندارند : 100درصد (رايگان)

4-8- عضويت خانوادگي: عضويت والدين به همراه فرزندان به صورت دسته جمعي 50درصد(نيم بهاء)

4-9- عضويت خردسالان رايگان و عضويت كودكان و نوجوانان 50درصد(نيم بهاء)

تبصره7.تغييرات و موارد تخفيف حسب شرايط و ضرورت از سوي نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور به صورت جداگانه ابلاغ مي گردد.

ماده 5) تمديد كارت/ تعويض كارت/ صدور المثني:

5-1- تمديد كارت عضويت به معناي صدور كارت براي يك دوره جديد عضويت است. بنابراين جهت تمديد حق عضويت سالانه دريافت مي­گردد.

5-1-1- تمديد كارت عضويت در پايان مدت زمان عضويت و با دريافت حق عضويت سالانه ، ارائه يك قطعه عكس و تكميل فرم شماره 3(پيوست) انجام خواهد گرفت.

5-2- تعويض كارت عضويت در صورت خدشه­دار شدن پس از دريافت هزينه مربوطه و تكميل فرم شماره 3 انجام خواهد گرفت.

5-2-1- در هنگام تعويض كارت، مدت اعتبار باقيمانده براي اتمام دوره عضويت عيناً در كارت جديد تكرار مي­گردد.

5-3- درصورت پيدا شدن كارت اوليه پس ازصدوركارت المثني متقاضي بايدآن رابه كتابخانه تحويل نمايد.

5-4- كارت عضويت و كارت المثني پس از صدور پرس گردد.

ماده6) اين آئين نامه در 6 ماده و 6 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.منصور واعظي دبير كل

  

پيوست ها :

          پيوست1) مقررات كتابخانه هاي عمومي

          پيوست2) فرم تقاضاي عضويت

          پيوست3) فرم تعويض/ تمديد/ صدور كارت المثني

 

پيوست (1):

مقررات كتابخانه­ هاي عمومي

 - كتابخانه عمومي با هدف خدمت رساني به عموم جامعه تأسيس گرديده و متعلق به همگان است لذا نگهداري و حفظ آن نيز وظيفه آحاد جامعه مي باشد، با اعمالي چون آسيب رساندن به كتاب­ها و منابع كتابخانه، خط كشي و علامت گذاري در منابع، اختلال در سيستم­هاي رايانه­اي و...... علاوه بر ابطال عضويت، برخورد قانوني نيز خواهد شد.

- همراه داشتن كارت عضويت الزامي مي باشد.

- استفاده از كارت عضويت فقط براي صاحب كارت مجاز بوده و هرگونه جابه­جايي يا استفاده از كارت ديگران ممنوع مي­باشد.

- استفاده از خدمات كتابخانه فقط با ارائه اصل كارت عضويت ميسر است.

- رعايت كامل پوشش اسلامي، حفظ شئونات اسلامي، فرهنگي و اجتماعي در محيط كتابخانه الزامي است. حتي در سالن مطالعه خواهران كه استفاده­كنندگان منحصراً خواهران هستند.

- مطالعه در حين قدم زدن در سالن ممنوع است.

- استفاده از تلفن همراه در كتابخانه اكيداً ممنوع است.

- حفظ سكوت و ايجاد آرامش در محيط كتابخانه ضروري است.

- همراه داشتن مواد خوراكي، آشاميدني و تنقلات در كتابخانه ممنوع است.

- هر گونه تصويربرداري از كتابخانه و منابع آن بدون هماهنگي و كسب مجوز از ادارات كل كتابخانه هاي عمومي استان ها ممنوع است.

- صندلي­هاي سالن­هاي مطالعه را به هيچوجه نبايد رزرو نمود.

- رعايت نظم و نظافت كتابخانه ضروري است.

- در صورت ديركرد منابع اطلاعاتي به ازاء هر روز و هر منبع مبلغي به عنوان جريمه ديركرد مطابق با آئين نامه امانت منابع كتابخانه اي اخذ مي‌گردد.

- عدم رعايت مقررات كتابخانه موجب تعليق عضويت حداقل به مدت يكماه و در صورت تكرارتخلف موجب ابطال عضويت  و گزارش جهت پيگرد قانوني به مراجع ذيصلاح ارسال خواهد گرديد.

اينجانب ............................ مقررات كتابخانه عمومي ........................... را مطالعه و خود را ملزم به رعايت مفاد آنها مي­دانم و در صورت هرگونه تخلف، با آگاهي قبلي نسبت به هر گونه اقدام از سوي كتابخانه از جمله تعليق يا ابطال كارت عضويت خود حق هيچگونه اعتراضي نخواهم داشت.     

   

                                                                               امضاء :

   تاريخ :                        

پيوست 2) :                                              

تقاضاي عضويت

مشخصاتفردي

نام:....................نامخانوادگي:....................نامپدر:.....................شمارهشناسنامه ....................شماره كارت ملي:............................

تاريختولد      / / 13   محلتولد ..................   مليت :   ايراني*   اتباعخارجي *

 كشور..........................دليلاقامت..........................  :

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

مشخصات تحصيلي

دوره ابتدايي *         دوره راهنمايي *            دوره متوسطه*            ديپلم*               دانشجو *      

فوق ديپلم *           ليسانس *         كارشناسي ارشد*             دكترا*       ساير*   توضيح دهيد...................................

رشته تحصيلي:......................................          شغل.................................

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

نشاني

استان..............................................شهر..........................................

نشانيمحلسكونت: ...........................................................................................................................  تلفن منزل:.................................................  

نشاني محل كار:.................................................................................................................................. تلفن محل كار........................................................

پستالكترونيك .........................................                      تلفن همراه.......................

شرايطويژه:

*جانبازان ،ايثارگران و فرزندان شهدا، اعضاي فعال بسيج با ارائه معرفي نامه : 100درصد (رايگان)

*كليه بازنشستگان دولت : 100درصد (رايگان)

*كليه كاركنان نهاد اعم از نيروهاي رسمي مأمور به نهاد، پيماني، قراردادي به همراه همسر و فرزندان كاركنان : 100درصد (رايگان)

*كتابداران ساير سازمان­ها و دانشجويان رشته كتابداري : 50 درصد (نيم بهاء)

*اعضايي كه در طول يك دوره عضويت موفق به توليد علم (چاپ كتاب و يا مقالات علمي در مجلات معتبر) شده­اند : 50 درصد (نيم بهاء)

*كليه معلولان (نابينايان، كم بينايان، معلولين جسمي، حركتي) : 100درصد (رايگان)

*افراد تحت پوشش كميته امداد امام خميني(ره) ، بهزيستي، مراكز خيريه و يا كساني كه به تشخيص مسئول كتابخانه توان پرداخت حق عضويت را ندارند : 100درصد (رايگان)

*عضويت خردسالان رايگان و عضويت كودكان و نوجوانان 50 درصد(نيم بها)

*عضويت خانوادگي: عضويت والدين به همراه فرزندان به صورت دسته جمعي 50 درصد(نيم بها)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

اينجانب......................................مقرراتكتابخانهعمومي وآگاهيكاملوتعهدبهانجامآنهاتقاضايصدوركارتعضويترادارم.                                                                             

نام نام خانوادگي                                                                                                                                                            

                                                                                                                                                                                       تاريخ وامضاء

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

شمارهعضويت:

شماره قبض:

تاريخ و صدور كارت :                                                                                           نام و امضاي مسئول ثبت نام (كتابدار)      

    پيوست 3) :

فرم شماره 3 - (تعويض/ تمديد/ صدوركارتالمثني)

 

نام..........................::نامخانوادگي:............................    

نامپدر ....................................................

شمارهعضويت .......................................................

شماره ملي...............................................................

*تعويضكارتعضويت(مخدوششدنياتغييرشرايطعضويت)

*تمديدكارتعضويت

*صدوركارتالمثنيتاريخمفقودشدنكارت.......................................................................................

علتمفقودشدنكارت........................................................................................................................................................................................................................................................................................

اينجانب......................................................باآگاهيازمقرراتكتابخانه عموميوتعهدبهانجامآنها

تقاضايتعويض/ تمديد/ صدوركارتالمثنيرادارم.

 

                                                          نام و نام خانوادگي                                            

                                                                            امضاءوتاريخ

 

---------------------------------------------------------

باتوجهبهدستورالعملعضويتكتابخانه عمومي تعويض/ تمديد/ صدوركارتالمثني

*امكانپذيراست                                         تاريخصدوركارت

 

 

                                                                                   نام و امضاي مسئول ثبت نام (كتابدار)

 

آئين نامه ثبت منابع اطلاعاتي

دركتابخانه هاي عمومي كشور

 مقدمه:

     يكي از فرايند هاي مهم كتابخانه­ ها ثبت منابع اطلاعاتي با هدف آگاهي از موجودي كتابخانه با بيان اطلاعات كتابشناختي است. هدف اصلي ثبت كنترل موجودي كتابخانه و بعضي اطلاعات ضروري مربوط به منابع اطلاعاتي و داشتن سياهه كاملي از موجودي منابع كتابخانه مي باشد. در صورتي كه ثبت منابع به درستي انجام گيرد در فرايند استخراج اطلاعات آماري، تعداد عناوين دريافتي از ستاد مركزي، هدايا، مبادلات و مفقودي و غيره كمك شاياني مي كند. نظر به اهميت ثبت منابع اطلاعاتي آيين نامه ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي گردد.

 

ماده 1) اهداف:

·        يكسان سازي فرايند ثبت منابع اطلاعاتي موجود در كتابخانه­ها

·        تسهيل كنترل موجودي كتابخانه

 

ماده 2 ) تعاريف:

·        ثبت : ثبت كتاب و ساير منابع اطلاعاتي در دفتر ثبت به ترتيب دريافت آن ها

·        دفتر ثبت سنتي: دفتري است كه مشخصات منابع اطلاعاتي رسيده به كتابخانه را در آن ثبت مي­كنند و به هر منبع شماره­اي مي­دهند كه همان شماره رديف ثبت منبع در دفتر ثبت    كتابهاست.

·        دفتر ثبت رايانه اي: ثبت مشخصات منابع اطلاعاتي در قسمت مخصوص ثبت كتاب كه در نرم افزاركتابداري موجود در كتابخانه طراحي گرديده است.  

·        شماره ثبت: شماره ترتيبي است كه برحسب رسيد منبع اطلاعاتي در دفتر ثبت به آنها اختصاص مي يابد.

·        منابع اطلاعاتي: هرنوع سند، يا مدرك (مكتوب يا غيرمكتوب) كه شامل نوعي اطلاع باشد مانند كتاب هاي چاپي، كتاب هاي الكترونيكي، نشريات ادواري، مواد ديداري- شنيداري و ...

 

ماده 3) ثبت كتاب :

3-1- كتابهايي كه به كتابخانه وارد مي شوند قبل از ثبت در دفتر،  بايد به دقت مورد بررسي قرار گيرند تا چنانچه از نظر صفحات يا نحوه صحافي و نظاير آن نقص داشته باشند، نسبت به رفع آن و تعويض با نسخه سالم اقدام شود.

 

3-2- ثبت در دفترسنتي:

هر رديف افقي از دفتر ثبت براي درج اطلاعات يك نسخه يا يك جلد از هر عنوان كتاب استفاده مي‌شود كه به ترتيب شامل اطلاعات ذيل مي باشد.

3-2-1- شماره ثبت: به هنگام ثبت هر نسخه جايگاه خاص خود را دارد و بايد براي آن شماره منحصر به فردي را در نظر گرفت.

·     براي درج شماره ثبت از دستگاه شماره زن ماشيني استفاده گردد.

·     هر شماره بايد تنها معرف يك نسخه از كتاب باشد.

مثال: كتابي كه 3 نسخه از آن در كتابخانه موجود است بايد با 3 شماره مستقل و در 3 رديف مجزا ثبت گردد.

·        براي ثبت كتب چند جلدي به هر جلد يك شماره اختصاص داده شود.

مثال: هرجلداز يك  كتاب9 جلدي در يك رديف و با يك شماره مستقل ثبت مي شود و حتي المقدوربايددر 9 رديف پشت سر هم در دفتر ثبت گردد.

3-2-2- تاريخ: در اين ستون، تاريخ روز ثبت منابع درج گردد.

·        براي درج تاريخ از دستگاه تاريخ زن استفاده گردد.

·        درج تاريخ ثبت در جلوي هر كتاب الزامي است.

3-2-3- عنوان كتاب: در اين ستون عنوان كتاب درج مي گردد.

·        براي درج عنوان از صفحه عنوان كتاب استفاده گردد.

·        اگر كتابي عنواني طولاني داشته باشد، مي توان عنوان آن را تا حدي كوتاه نمود كه به شناسايي كتاب لطمه اي وارد نشود.

3-2-4- مولف: در اين ستون ابتدا نام و سپس نام خانوادگي نويسنده آورده شود.

·        اگر كتابي بيش از يك نويسنده داشته باشد، تنها نام نويسنده اول آورده شود.

3-2-5- مترجم: اگر كتابي ترجمه، تصحيح و يا گردآوري شده باشد، نام مترجم، گردآورنده يا مصحّح در اين ستون درج گردد. اگر با همكاري چند نفر صورت گرفته باشد، فقط اولين نام درج گردد.

3-2-6- ناشر: نام ناشر كتاب در اين ستون درج گردد.

در صورتي كه ناشر نامشخص باشد كلمه "بي نا" در اين ستون يادداشت مي گردد.

3-2-7- سال انتشار: تاريخ انتشار كتاب در اين ستون درج گردد.

در صورتي كه تاريخ نشر نامشخص باشد كلمه "بي تا" در اين ستون يادداشت مي گردد.

3-2-8- محل انتشار: نام محل نشر كتاب در اين ستون درج گردد.

در صورتي كه محل نشرنامشخص باشدكلمه"بي جا" در اين ستون يادداشت مي گردد.

3-2-9- شماره جلد: اين ستون مربوط به كتابهاي چند جلدي مي باشد. در اين ستون فقط شماره جلد مورد نظر يادداشت گردد.

3-2-10- تعداد صفحات: در اين ستون شماره آخرين صفحه كتاب يادداشت مي شود.

كتابهايي كه چند نوع سيستم شماره گذاري داشته باشند، تعداد صفحات آنها به همان صورت درج گردد. (مانند: د، 256)

3-2-11- نوع تهيه: در اين ستون اطلاعات مربوط به نوع تهيه منابع قيد مي گردد.

·        براي كتابهاي خريداري شده توسط كتابخانه درستون خريداري عبارت"خ.كتابخانه"درج گردد.

·        براي كتابهايي كه از طرف نهاد دريافت مي شود در ستون خريداري "خ . نهاد" درج گردد.

·        براي كتابهايي كه از طرف ارشاد اهدا مي شود در ستون اهداء عبارت "الف.ارشاد" درج گردد.

·        براي كتابهايي كه از طرف اعضا اهدا مي شود در ستون عبارت "الف.عضو" درج گردد.

·        براي كتابهاي كه از طرف ساير سازمان ها اهداء مي گردد در ستون اهداء عبارت "الف.ساير" درج گردد.

3-2-12- بها به ريال: قيمت كتاب كه معمولا در پشت صفحه عنوان يا پشت جلد كتاب نوشته مي شود در اين ستون درج گردد.

3-2-13- ملاحظات: ستون ملاحظات در دفتر ثبت براي درج هرگونه اطلاعات ضروري از قبيل: نام اهدا كننده، وجين ، مفقودي، مبادله استفاده گردد

نكته1. بهتر است اطلاعات مورد نياز از صفحه عنوان كتاب استخراج گردد. در غير اين صورت از پشت صفحه عنوان، روي جلد، مقدمه و ساير قسمت ها نيز مي توان استفاده كرد

نكته2. در صورت تشابه اطلاعات مربوط به عنوان، ناشر، قيمت و ... با كتاب قبلي مي توان از علامت ايضاً (") كه نشانه تشابه اطلاعات است، استفاده كرد.

 نكته3. براي نوشتن اطلاعات دفتر ثبت بهتر است از خودكار(رنگ آبي) استفاده و نوشته ها خوش خط و خوانا باشد. از درج اطلاعات با خودنويس يا روان نويس خودداري گردد.

نكته4. به استثناي كتاب مخصوص كودكان، مجموعه اي كه كمتر از 49 صفحه داشته باشد، كتاب محسوب نمي شود و نيازي به ثبت اينگونه مجموعه ها نيست.

3-3. درج مهر و شماره ثبت در كتاب

3-3-1. درج مهر ثبت(مهر مالكيت) : اين مهر معمولا به شكل مربع مستطيل ساخته مي شود. در اين مهر شماره ثبت و تاريخ حك مي شود. (طبق شكل شماره2 پيوست 1)

·        براي مهر ثبت كتابخانه دو قسمت از كتاب در نظر گرفته شود:

الف. پشت صفحه عنوان

ب. صفحه پايان كتاب (انتهاي متن)

3-3-2- درج مهر كتابخانه:

اين مهر معمولا به شكل مدور ساخته مي شود و در آن نام اداره كل كتابخانه هاي عمومي استان و نام كتابخانه (با حروف درشت)، سال تاسيس و شهرستاني كه كتابخانه در آن قرار دارد  به انضمام آرم نهاد حك مي شود. (طبق شكل شماره1 پيوست 1)

·        براي مهر كتابخانه سه قسمت از كتاب در نظر گرفته شود:

الف. روي صفحه عنوان

ب. صفحه رمز كتاب(صفحه رمز) كه توسط كتابخانه تعيين مي شود و بايد در تمام كتاب هاي آن كتابخانه يكسان باشد.

ج. صفحه پايان مطالب اصلي كتاب

نكته1. در هنگام مهر زدن بايد توجه داشت كه به محتواي كتاب لطمه وارد نشود.

نكته2. در نرم افزار كتابداري شماره ثبت بايد در جاي تعيين شده و در كار برگه مربوطه درج گردد(پيوست2).

نكته 3. شماره و تاريخ ثبت درج شده درمواد كتابخانه اي،دفتر ثبت ونرم افزار كتابخانه‌اي بايد يكسان باشد.

تبصره 1. كتاب هاي كمك آموزشي و تست با رعايت ضوابط بالا و در دفتري جداگانه ثبت مي‌گردد.

 

­­­­

ماده4) نسخ خطي و چاپ سنگي:

4-1- اطلاعات كتابشناختي كه در دفتر ثبت ذكر مي شود عبارتند از: عنوان، نام مولف، كاتب نسخه، تاريخ تحرير، شيوه تهيه(اهدايي، خريداري) و ملاحظات( نام اهدا كننده و ...).

4-2- به منظور ثبت نسخ خطي و چاپ سنگي از دفتر ثبت جداگانه استفاده شود.

4-3- ترتيب ورود اين نسخ به كتابخانه نشان دهنده ترتيب شماره ثبت اين منابع خواهد بود.

4-4- بر روي نسخه هاي خطي شماره ثبت با مداد و بر روي صفحه اول و صفحه آخر كتاب درج گردد و نبايد مهر كتابخانه و يا مهر ثبت زده شود.

4-5- براي كتاب هاي چاپ سنگي فقط مهر كتابخانه بر صفحه اول زده مي شود و شماره ثبت با مداد بر روي آن درج مي گردد.

 

ماده 5) ثبت نشريات ادواري:

براي ثبت نشريات از روش تهيه كاردكس استفاده شود. كاردكس برگه اي است كه نشان دهنده مشخصات نشريات ، اطلاعات مربوط به موجودي، محل نگهداري آن در كتابخانه و گاه شماره بازيابي آن است.

·        براي هر نشريه فقط يك برگه به عنوان شناسنامه تكميل گردد؛

·        مشخصات نشريه روي برگه كاردكس نوشته شود( شامل عنوان، دوره انتشار، سال تاسيس، موجودي، تعداد جلد در سال، محل نگهداري و نحوه تهيه )؛

·        با دريافت هر شماره در خانه مربوطه با علامت ضربدر آن را مشخص كنيد؛ يا شماره مربوط به آن را درج كنيد.

·        براي روزهاي جمعه و تعطيل كه نشريه منتشر نمي شود از علامت( ت) استفاده شود؛

·        در صورتي كه نشريه يك روز در ميان يا دوبار در هفته منتشر مي شود، براي روزهايي كه نشريه منتشر نشده از خط تيره(-) استفاده شود؛

5-1- برگه كاردكس را بر حسب الفباي عنوان در جزوه دان مرتب نمائيد.

5-2- ثبت نشريات ادواري در نرم افزار كتابداري به شيوه ذيل الزامي است:

5-2-1- با انتخاب گزينه فهرست نشريات و با زدن كليدهاي (افزودن/اصلاح/نمايش/حذف) فرم مشخصات نشريه براي همان عملكرد نمايان مي­شود. در اين فرم مشخصات كامل نشريه در نظر گرفته شده است. همچنين تعيين نمودن نوع نشريه امكان استفاده از كاردكس مربوطه را امكان‌پذير مي‌نمايد (پيوست2).

5-2-3- كاردكس كتابخانه بر اساس تقسيم بندي سال يعني روز، هفته، ماه، و فصل تنظيم مي‌شود. و مي‌توانيم اطلاعات دو هفته نامه ها را در كاردكس هفته نامه ها و دو ماه نامه ها را در كاردكس ماهنامه ها و موارد ديگر را در نزديك ترين كاردكس ممكن وارد نمود(پيوست2).

5-3- پس از ثبت، مهر كتابخانه بر روي جلد، پشت صفحه عنوان و پشت جلد، و چند صفحه دلخواه از داخل نشريه، جايي كه اطلاعات آن مخدوش نشود، درج گردد.

 

ماده 6) مواد ديداري شنيداري:

مواد ديداري شنيداري شامل مواد ديداري، شنيداري، گرافيكي، فايل هاي رايانه اي، ميكروفرم‌ها، مصنوعات سه بعدي مي باشد.

6-1- براي ثبت منابع ديداري و شنيداري از دفتر ثبت جداگانه استفاده شود.

6-2- اطلاعات كتابشناختي مورد نياز مواد ديداري شنيداري( شماره ثبت، عنوان، عوامل توليد، تهيه كننده، سال توليد، مشخصات ظاهري، و ... ) در دفتر ثبت درج شده و شماره ثبت بر روي منبع ذكر مي­گردد.

تبصره 2. براي استخراج اطلاعات كتابشناختي اين منابع، در صورت لزوم مورد بازخواني، بازبيني و باز شنوايي قرار مي‌گيرند واگرجزوه ويادداشتي درباره محتواي اين منابع همراه آن باشد ازآن نيزاستفاده مي­شود.

6-3- اطلاعات مربوط به ثبت اين نوع منابع بايد در نرم افزار كتابداري با انتخاب نوع ماده درج گردد(پيوست 2).

 

ماده 7) منابع كودكان:

7-1- ثبت منابع كودكان در دفتر ثبت جداگانه و در پايگاه جداگانه­اي استفاده مي شود.

تبصره 3. به منظور تفكيك اين مواد از ساير منابع كتابخانه اي درج حرف(ك) كه معرف منابع كودكان است، در كنار شماره ثبت الزامي مي باشد.

7-2- اطلاعات كتابشناختي مورد نياز همانند كتاب معمولي در دفتر ثبت فوف الذكر درج شده و شماره ثبت بر روي آنها ذكر مي­گردد.

تبصره 4. در صورت وجود اسباب بازي ، منابع ديداري و شنيداري و نشريات ويژه گروه سني كودك و نوجوان از دفاتر ثبت جداگانه استفاده شود.

 

ماده8) اين آئين نامه در 8 ماده و 4 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.منصور واعظي دبير كل

 پيوست ها  :‌

            پيوست1) نمونه مهر ثبت و مهر كتابخانه

            پيوست2) نمونه ثبت رايانه اي منابع اطلاعاتي

پيوست 1)    

 

1. نمونه مهر كتابخانه(دايره به قطر 3 سانتيمتر):

 

كتابخانه عمومي شهريار

تأسيس 1347

 

 

2. نمونه مهر ثبت كتابخانه(مالكيت) (ابعاد: 5/2* 5 سانتيمتر):         

 

كتابخانه عمومي شهريار
شماره ثبت: ....................................... تاريخ ثبت: .......................................
 
 

 پيوست2)

نمونه ثبت رايانه اي منابع اطلاعاتي

1. كاربرگه ثبت كتاب

 

2.كاربرگه ثبت اطلاعات نشريات ادواري

 

3. برگه كاردكس روزنامه

 

 

 

4.ثبت مواد ديداري و شنيداري

 

 

   آئين نامه فهرست نويسي و رده بندي

    در كتابخانه هاي  عمومي كشور

 

 

 

 

 

 

مقدمه:

  سازماندهي اطلاعات به عنوان حلقه واسط در فرايند اطلاع‌رساني شناخته شده و عامل ايجاد ارتباط سيستمي بين فراهم‌آوري اطلاعات با اشاعه و توزيع اطلاعات مي‌باشد. به منظور دستيابي هر چه سريعتر به محتواي منابع اطلاعاتي و بازيابي آنها، منابع فهرستنويسي و رده بندي مي‌شوند. نظر به اهميت فهرستنويسي و رده بندي منابع اطلاعاتي آئين نامه ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي گردد.

 

ماده 1) اهداف:

·        يكسان سازي و ايجاد هماهنگي لازم در شيوه فهرستنويسي و رده‌بندي در كتابخانه‌هاي عمومي

·        امكان اشتراك پيشينه هاي فهرستنويسي در كتابخانه هاي عمومي و تهيه فهرستگان مشترك

·        سازماندهي دانش به منظور تسهيل بازيابي و سرعت دسترسي به اطلاعات

 

 

ماده2) تعاريف:

·         منابع اطلاعاتي(Information sources):هرنوع سند، يا مدرك (مكتوب يا غيرمكتوب) كه شامل نوعي اطلاع باشد مانند كتاب هاي چاپي، كتاب هاي الكترونيكي ، نشريات ادواري، مواد ديداري- شنيداري و ...؛

·         فهرستنويسي(Cataloging): فرايندي است كه طي آن مشخصات ظاهري و محتوايي يعني اطلاعات كتابشناختي مواد و منابع اطلاعاتي روي برگه هاي استاندارد يا ركوردهاي ماشين خوان ثبت مي‌شود؛

·         فهرستنويسي بنيادي(Original Cataloging): هرگاه اثري قبلاً فهرست نشده باشد و براي نخستين بار فهرست شود، اين نوع فهرستنويسي را فهرستنويسي بنيادي گويند؛

·         فهرستنويسي پيش از انتشار(Cataloging In Publication(CIP)): عبارتست از فهرستنويسي كتاب در كتابخانه ملي يا مركز كتابشناختي از روي نسخه قبل از صحافي يا نسخه‌اي كه براي اظهار نظر تهيه شده است و براي فهرستنويسي در اختيار مركز مزبور قرار مي‌گيرد. در فهرستنويسي پيش از انتشار با درج مجموعه‌اي پايه از اطلاعات كتابشناختي(مانند فهرست توصيفي، تحليلي و يا شماره رده) در پشت صفحه عنوان كتاب‌ها، فهرستنويسان قادر شده‌اند به طور قابل ملاحظه‌اي بر سرعت و يكدستي كار بيفزايند.

 

 

 

·         فهرستنويسي توصيفي(Descriptive Cataloging): مرحله‌اي از فرايند فهرستنويسي است كه بر ثبت و ارائه ويژگي‌هاي عمومي آثار از نظر مشخصات ظاهري و فيزيكي(مادي) استوار است. اطلاعات مربوط به پديدآورنده اصلي، عنوان، ساير پديد‌آورندگان، ويرايش، وضعيت نشر(محل نشر، ناشر و تاريخ نشر)، تعداد صفحات، فروست، يادداشتها و... است؛

·         فهرستنويسي تحليلي(Analytical Cataloging): آن قسمت از فهرستنويسي كه متفاوت از فهرستنويسي توصيفي است و در آن تمام شناسه‌هاي موضوعي و ساير شناسه‌هاي افزوده شامل پديد آورندگان همكار، مترجمان، عنوان و... مي باشد؛

·         قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن(Anglo-American Catalogin Rules(AACR)). مجموعه قوانيني كه براي تهيه شناسه‌هاي فهرست و يكدست كردن آنها به منظور راهنمايي فهرستنويس كه توسط انجمنهاي كتابداري انگليس، كتابخانه كنگره،‌كتابخانه بريتانيا و كميته فهرستنويسي كانادا تدوين و بازنگري مي شود؛

·          استاندارد بين المللي كتابنامه نويسي:International Standard Bibligraphic Descrpition(ISBD)):اين استاندارد يكي از برنامه‌هاي دفتر كنترل كتابشناختي جهاني است كه با انگيزه متحد‌الشكل كردن فعاليتهاي فهرستنويسي توصيفي در سطح بين‌المللي زير نظر ايفلا عمل مي‌كند. اين برنامه مجموعه‌اي از قوانين تدوين شده براي به دست آوردن اطلاعات كتابشناختي هر اثر مي‌باشد؛

·         فهرست مستند اسامي مشاهير و مولفان(Name authority list of authors and famous people):اين فهرست يكي از ابزارهاي ضروري فهرستنويسي است كه با استفاده از آن مي‌توان نام پديد آوري را كه ممكن است با نامهاي متفاوت مشهور باشد، مستند مي‌نمايد و بدين ترتيب آثار يك نويسنده تحت يك نام واحد گرد هم مي آيند؛

·          عنوان(title): به معناي اخص به نام اصلي اثر اطلاق مي‌شود؛

·          عنوان فرعي(sub title): بخشي توضيحي عنوان كه به دنبال عنوان اصلي مي‌آيد؛

·         سرعنوان موضوعي(Subject Heading):واژه يا گروهي از واژه‌هاي نشان دهنده يك موضوع كه تحت آن تمام منابع و آثار مربوط به آن موضوع در فهرست وارد مي‌شود؛

·         فهرستبرگه(Catologue card): برگه‌اي ساده به اندازه استاندارد 5/12* 5/7 سانتيمتر كه براي ثبت شناسه دريك فهرست بكار مي‌رود؛

·         مشخصات ظاهري(Collation): بخشي از فهرستبرگه كه در آن شماره صفحات، مجلدات، قطع و مانند آنها و نوع و چگونگي تصويرها و فروست منابع را تعيين مي‌نمايد؛

·          نشانه مولف(Author mark): تركيبي است از حرف و رقم كه براي تنظيم الفبايي كتابها بر حسب سرشناسه در يك شماره واحد رده بندي به كار مي‌رود. اين شماره معمولاً‌ شامل شماره پديد آور(كه بعد از حرف اول نام خانوادگي نويسنده گذاشته مي‌شود) و نشانه اثر مي باشد؛

·         رده‌بندي(Classification): طرح اصولي براي مرتب ساختن كتابها و ديگر مواد كتابخانه بر اساس موضوع يا شكل آنها؛

·         رده‌بندي دهدهي ديويي(Dewey Decimal Classifaction): طرح رده‌بندي موضوعي است كه بر اساس دانش بشري به وسيله ملويل ديويي ابداع شده است. در اين طرح تمام دانش بشري به 9 رده تقسيم شده و موضوع هاي بسيار كلي در رده‌هايي كه با سه صفر مشخص مي‌شود قرار گرفته كه مقدم بر ساير رده ها واقع مي‌شود. اين ارقام همه اعشاري است. منتهي تنها بعد از سه رقم اول علامت اعشاري گذاشته مي‌شود تا خواندن اعداد آسان تر شود؛

·         گسترشهاي رده‌بندي ديويي: بر حسب نيازمنديهاي زبان، ادبيات و فرهنگ ايران، گسترش زبانهاي ايراني، ادبيات ايراني، دين اسلام، تاريخ ايران و جغرافياي ايران ايجاد گرديده است. روش كار در اين گسترشها مبتني بر رده بندي ديويي است و براي جلوگيري از طولاني بودن شماره ها پس از تقسيم به جنبه هاي خاص زبان و ادبيات از حرف" فا " كه علامت اختصاري زبان فارسي است استفاده شده است؛

·         نرم افزار جامع مديريت كتابداري نمايه: نرم افزار تخصصي كتابداري كه توسط نهاد كتابخانه‌هاي عمومي طراحي شده و در كليه كتابخانه هاي عمومي كشور به عنوان نرم‌افزار تخصصي كتابداري مورد استفاده قرار مي‌گيرد؛

 

ماده 3) خط مشي فهرستنويسي و رده بندي:

3-1- كليه منابع اطلاعاتي تهيه شده براي كتابخانه (ارسالي از نهاد، اهداء يا خريداري شده) فهرستنويسي و رده بندي ‌شوند؛

3-2- كليه منابع اطلاعاتي كه قبلاًً فهرستنويسي و رده بندي شده‌اند، در صورت عدم ورود اطلاعات بايد ورود اطلاعات شوند.

3-3- كتابدار در فهرستنويسي منابع اطلاعاتي، كليه اصول و قواعد پذيرفته شده بين المللي (قواعد انگلو امريكن) و در رده بندي، قواعد رده بندي ديويي را رعايت نمايد.

3-4- در شرايط عادي هيچ يك از منابع نبايد بيش از 2 هفته در بخش سازماندهي بمانند.

 

ماده4) روش اجرايي:

4-1- كتاب:

4-1-1- به منظور يكپارچگي، وحدت رويه و سرعت بيشتر در روند فهرستنويسي و رده بندي منابع اطلاعاتي، كتابهايي كه داراي فهرستنويسي پيش از انتشار هستند در پايگاه كتابشناسي ملي ايران جستجو شده و در شبكه نرم افزار تخصصي كتابخانه بازخواني و اصلاحات لازم انجام ‌گيرد.

تبصره 1 . كتابهاي ارسالي از نهاد به صورت متمركز فهرستنويسي و نشانه مولف آن ثبت و از طريق پورتال نهاد قابل دسترسي است.

تبصره 2. نشانه مولف و فهرست مستند مشاهير مولفان به عنوان ابزار كمكي در نرم افزار جامع مديريت كتابداري نمايه آورده شده است.

تبصره 3. در صورت فراخواني(ايزو گرفتن) اطلاعات از كتابشناسي ملي، فهرستنويسي و رد‌ه‌بندي منابع اطلاعاتي همزمان انجام مي گيرد.

4-1-2- كتابهايي كه در بانك اطلاعات كتابخانه موجود نبوده و فهرستنويسي پيش از انتشار هم ندارند، با منابع مشابه در مجموعه كتابخانه يا پايگاه كتابشناسي ملي شبيه‌سازي شده، سپس ركوردهاي مورد نظر اصلاح مي‌شوند(حذف يا اضافه نمودن پاره‌اي از اطلاعات، تغييرمشخصات ظاهري، تغيير نشانه مولف، ورود شماره ثبت و جلد و ...).

4-1-3- درصورتي كه منبع مشابه يافت نشود، كتابدار خود بر اساس آخرين ويرايش قوانين و قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن و قواعد رده بندي ديويي بايد اقدام به فهرستنويسي و رده بندي بنيادي(پايه) كند.

تبصره 4. از استاندارد بين المللي كتابنامه نويسي(آي. اس. بي . دي) در تهيه و تدوين فهرستنويسي توصيفي استفاده گردد.

4-1-4- مراحل كار فهرستنويسي بنيادي(پايه):

4-1-4-1- فهرستنويسي توصيفي: در اين صورت فهرستنويس ابتدا مشخصات صوري و ظاهري را كه در تعاريف نام برده شده بر اساس قوانين شناسايي و به صورت ذيل ثبت ‌نمايد:

الف) شناسايي و مستند سازي نام پديد آورنده يا پديد آورندگان(نويسندگان، مترجم، گردآورنده، تلخيص كننده و....) با استفاده از ابزار مستند مشاهير و پايگاه كتابشناسي ملي ايران؛

ب) شناسايي مشخصات عنوان، ويرايش، مشخصات نشر شامل محل نشر، ناشر و سال نشر؛

ج) شناسايي مشخصات ظاهري منبع و نكات لازم به ذكر در منطقه يادداشتها.

4-1-4-2- فهرستنويسي تحليلي : فهرستنويسي تحليلي منابع با رعايت موارد ذيل انجام مي‌پذيرد:

الف) تشخيص موضوع كتاب بر اساس عنوان، مقدمه، فهرست مندرجات و متن؛

ب) جستجو و مطابقت با پايگاههايي مانند كتابشناسي ملي ايران براي يافتن موضوعات مشابه؛

ج) انتخاب موضوع اخص براي كتاب از طريق فهرست سرعنوانهاي موضوعي(نمونه تكميل كاربرگه فهرستنويسي در نرم افزار كتابداري نمايه در پيوست1 آورده شده است).

4-1-5- مراحل كار رده بندي پايه:

4-1-5-1- تعيين رده كلي بر اساس موضوع تحليلي اول

4-1-5-2- مراجعه به نمايه ديويي جهت بازيابي شماره رده موضوع در نمايه ديويي

4-1-5-3- مراجعه به فرانماي رده بندي ديويي و استخراج شماره رده.

4-2- منابع ديداري- شنيداري:

با توجه به اينكه منابع ديداري- شنيداري معمولاً فاقد اطلاعات كتابشناختي مي‌باشند، براي استخراج اطلاعات كتابشناختي(در صورتي كه قبلاً مشابه اين منبع سازماندهي نشده باشد)در صورت عدم وجود اطلاعات كتابشناختي همراه با منبع، ابتدا منبع مورد بازخواني، بازبيني و بازشنوايي قرار ‌گيرد.

4-2-1- روش اجرايي:

4-2-1-1- فهرستنويسي توصيفي: شامل مشخصات فيزيكي منبع از قبيل نوع ماده، عنوان كامل، عنوان فرعي، مشخصات توليد، مشخصات فيزيكي و عوامل توليد(پيوست2)؛

4-2-1-2- فهرستنويسي تحليلي: تشخيص موضوع مورد نظر از طريق بازشنوايي و بازخواني و بازبيني نوارهاي صوتي، تصويري و .... و استاندارد كردن آن توسط سرعنوانها

4-2-1-3-رده بندي منابع ديداري شنيداري به منظور سهولت بازيابي منابع مزبور بر اساس نمايه سازي انجام خواهد پذيرفت(آئين نامه سازماندهي منابع ديداري – شنيداري متعاقباً ابلاغ خواهد گردد).

4-3- نسخ خطي:

اطلاعات مورد نياز براي فهرست نگاري نسخ خطي و چاپ سنگي :

¨     سرشناسه

¨     عنوان

¨     پديد آور

¨     كاتب

¨     تاريخ كتابت

¨     مشخصات ظاهري(تعداد برگ،‌تعداد سطرها،‌اندازه سطرها)

¨     يادداشت مشخصات ظاهري(نوع كاغذ،‌خط،‌تزئينات جلد،‌ اندازه جلد،‌ تزئينات متن)

¨     اطلاعات محتوايي(آغاز، انجام، خلاصه، موضوع)

 

4-3-1- روش اجرايي:

4-3-1-1- فهرستنويسي توصيفي: ثبت مشخصات ظاهري نسخ خطي بر اساس قوانين (با استخراج اطلاعات فوق)

4-3-1-2- فهرستنويسي تحليلي: فهرستنويسي تحليلي منابع با رعايت موارد ذيل:

الف) تشخيص موضوع نسخه

ب) انتخاب موضوع اخص براي نسخه (راهنماي استخراج اطلاعات كتابشناختي و نمونه فهرست برگه نسخ خطي در پيوست 3 آورده شده است).

4-3-1-3- رده بندي نسخ خطي: رده بندي نسخ خطي بسته به حجم و قطع نسخه ها و چيدمان آن ها در كتابخانه متفاوت است. شماره رده نسخ خطي همان شماره ثبت منابع است.

تبصره5. به منظور ورود اطلاعات رايانه‌اي نسخ خطي در نرم افزار، اطلاعات مورد نظر در پايگاه    جداگانه‌اي از ساير منابع كتابخانه اي وارد شود.

4-4- منابع كودكان و نوجوانان:

4 -4-1- كتاب:

4-4-1-1- فهرستنويسي:

4-4-1-1-1- فهرست نويسي كتابهاي ويژه خردسالان، كودكان و نوجوانان همانند ساير كتابها انجام مي گيرد. كتابهايي كه داراي فهرستنويسي پيش از انتشار هستند در پايگاه كتابشناسي ملي ايران جستجو شده و در شبكه نرم افزار تخصصي كتابخانه بازخواني شده و سپس اصلاحات لازم(ورود شماره ثبت و نشانه مولف) انجام ‌گيرد.

4-4-1-1-2- كتابهايي كه در بانك اطلاعات كتابخانه موجود نبوده و فهرستنويسي پيش از انتشار هم ندارند، با منابع مشابه در مجموعه كتابخانه يا پايگاه كتابشناسي ملي شبيه‌سازي شده، سپس قسمت هاي مورد نظر اصلاح مي‌شوند(حذف يا اضافه نمودن پاره‌اي از اطلاعات، تغييرمشخصات ظاهري، تغيير نشانه مولف، ورود شماره ثبت و جلد و ...)؛

 4-4-1-1-3- درصورتي كه منبع مشابه يافت نشود، كتابدار خود بر اساس آخرين ويرايش قوانين و قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن و قواعد رده بندي ديويي بايد اقدام به فهرستنويسي و رده بندي بنيادي(پايه) كند.

 

 

 4-4-1-2- رده بندي:

تبصره 6. در صورت فراخواني(ايزو گرفتن) اطلاعات از كتابشناسي ملي، فهرستنويسي و رد‌ه‌بندي منابع اطلاعاتي همزمان انجام مي گيرد.

    به منظور تفكيك منابع مناسب گروههاي سني خردسالان،كودكان و نوجوانان ، از نوارهاي رنگي استفاده شود و اين نوار در عطف كتاب(پايين‌تر از برچسب كتاب) الصاق گردد.

¨     خردسالان: نوار زرد

¨     كودكان:‌ نوار آبي

¨     نوجوانان: نوار سبز

4-4-2- ديداري شنيداري:

 فهرستنويسي و رده بندي منابع ديداري شنيداري خاص خردسالان، كودكان و نوجوانان همانند ساير منابع ديداري شنيداري انجام مي گيرد.

4-5- منابع ويژه نابينايان:

4-5-1- فهرستنويسي:

4-5-1-1- فهرستنويسي كتابهاي بريل، لمسي و حروف درشت همانند كتاب معمولي است.

4-5-1-2- فهرستنويسي منابع گويا مطابق ضوابط فهرستنويسي منابع ديداري شنيداري مي باشد.

4-5-2- رده بندي:

4-5-2-1- رده بندي كتاب هاي گويا طبق ضوابط رده بندي منابع ديداري شنيداري مي باشد.

4-5-2-2- رده بندي كتاب هاي بريل، لمسي و حروف درشت همانند ساير كتابها براساس موضوع صورت گيرد.

 

ماده5) اين آئين نامه در 5 ماده و 6 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد. منصور واعظي دبيركل

 پيوستها :

          پيوست1) راهنماي تكميل كاربرگ نرم افزار كتابداري نمايه

          پيوست2) راهنماي فهرستنويسي توصيفي و نمونه فهرستبرگه مواد ديداري شنيداري

          پيوست3) راهنماي استخراج اطلاعات كتابشناختي و نمونه فهرست نگاري نسخ خطي       

 

پيوست1) راهنماي تكميل كاربرگ نرم افزار كتابداري نمايه :

در اين قسمت سعي شده است به شكلي عملي اطلاعات مدركي را به پايگاه اضافه كنيم. پس از انتخاب افزودناز صفحه مدارك و انتخاب فرم مورد نظر. صفحات هشتگانه ورود اطلاعات نمايان مي شود كه در فيلدهاي مربوطه اطلاعات را به شكل زير اضافه مي كنيم و پس از تكميل تمامي صفحات آن را ذخيره مي كنيم.

 

صفحه 1 ورود مشخصات مدرك

            صفحه 2 ورود مشخصات مدرك

 

صفحه 3 ورود مشخصات مدرك

 

صفحه 4 ورود مشخصات مدرك

 

صفحه 5 ورود مشخصات مدرك

 

صفحه 6 ورود مشخصات مدرك

 

صفحه7 ورود مشخصات مدرك

 

 

صفحه 8 ورود مشخصات مدرك

 

پيوست 2) :

راهنماي فهرست نويسي توصيفي و نمونه فهرست برگه مواد ديداري شنيداري

 

عنوان كامل مواد ديداري شنيداري به فاصله 5/1 سانتيمتر از كناره بالا و دو سانتيمتر از كناره سمت راست برگه است. بعد از عنوان لازم است نوع ماده غير چاپي(وجه تسميه) در كروشه بيايد و عنوان فرعي بعد از آن قرار گيرد.

·        بند دوم از فهرستنويسي توصيفي اختصاصي به توصيف فيزيكي ماده ديداري شنيداري دارد. تعداد حلقه(يا كاست، يا قاب)، مدت،‌نوع صداگذاري، اندازه فيلم(ويدئو)،‌ بايد به دقت تعيين و در كاربرگه منعكس گردد. بعد از ويژگي اول دونقطه(:) و بين بقيه آنها (؛) قرار مي گيرد:

فيلم:                     تعداد حلقه؛ مدت؛ نوع صداگذاري؛ نوع رنگ؛‌ اندازه

مثال:                    1 حلقه؛ 08/18 ميليمتر؛ اپتيك؛ رنگي؛ 16 ميليمتري

 

ويدئو:                 تعداد حلقه(يا كاست)؛ مدت؛ باصدا يا بي صدا؛ رنگي يا سياه و سفيد

مثال:                    2 حلقه؛ 24/54؛ باصدا؛ رنگي؛ مونتاژ؛ 2 اينچ                  

 

ويدئو كاست:         مونتاژ يا اصلي؛ نوع ضبط؛ اندازه نوار ويدئو

مثال:                   1 كاست؛ 00/44؛ باصدا؛ رنگي؛ اصلي، 4/3 اينچ

 

نوار صدا:             تعداد حلقه؛ مدت؛ طول نوار؛ دور نوار؛ نوع ضبط

مثال:                   1 حلقه؛ 30/31؛ 1200پا؛ دور75؛ مونو

عكس و اسلايد       تعداد عكس يا اسلايد؛ اصلي يا كپي؛ رنگي يا سياه و سفيد؛ اندازه عكس يا اسلايد.

مثال اسلايد         20 قاب؛ اصلي؛ رنگي؛ 50*50 ميليمتر

مثال عكس           6 قطعه؛ اصلي؛ سياه و سفيد؛ 20*12 سانتيمتر                   

 

نمونه فهرست برگه منابع ديداري شنيداري:

1) فيلم:

 
    مجموعه مستندكاشان[ فيلم] / نويسنده رضا رمضاني؛ تهيه كننده ناصر غفراني فر؛   كارگردان
              محمد حسن زاده؛ فيلمبردار مهدي شكيبا؛ صدابردار فريدون برهاني، محمد جليلي؛
             ويراستار نسرين حافظي؛ بازيگران محمد فتح ا... پور، خداداد شهركي،‌ ناصر غفراني فر.-                                  
             تهران: سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران،‌گروه كودك و نوجوان،‌1367.
             1 حلقه: 32/30؛ دوبل باند؛ رنگي؛ 16 ميليمتري.
             خلاصه: آداب و رسوم و اعتقادات مردم كاشان و مراسم عيد قربان و عزاداري ماه محرم                       
             را بيان مي كند. 
             1. كاشان- آداب و رسوم ديني      2. مسلمانان- آداب و رسوم
  
                  2) ويدئو:

 
 نماز جمعه تهران(تهران: 19/6/61 )‌] ويدئو[/ سخنان محمدرضا مهدوي كني قبل از خطبه ها
              .- تهران : سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، 1361
             1 حلقه: 600 /60؛ با صدا ؛ رنگي؛ 2 اينچ.
             خلاصه: مبارزات و شخصيت آيت الله طالقاني، اشاره به مبارزات شهيد مدني و مرحوم
             اشراقي، توصيه به روحانيون براي حفظ اتحاد تا نابودي امپرياليسم و صهيونيسم.
            
              3) نوار

 
 
     همشاگردي سلام[ نوار] / ماهور، كر؛ اركستر وزيري؛ آهنگساز راغب رهبر؛ فريدون
              شهبازيان؛ تنظيم كننده يوسف زماني؛ اشعار مجتبي كاشاني.- تهران: سازمان صدا
              و سيماي جمهوري اسلامي ايران، 1359.
             1 حلقه: 30/2؛ 600 پا، 5/7؛ مونو.
             باكلام و بي كلام
             خلاصه: آغاز مدرسه با شادي و سروش     همدوش و همزبان
             حركت به سوي نور      اي در كنار ما       اي در كنار ما
 
                 
 

 

 

 

 

 

 

 

آغاز نسخه: تاريخ مملكت ايران و سلطنت جليله قاجاريه، شرح سلطنت آقا محمدشاه غازي، بسمله، الحمد رب العالمين و الصلوه و السلام علي اشرف الخلايق محمد و اله الطاهرين المعصومين.

انجام نسخه: اسامي سفرا و وزراي مختار دولت فرانسه.

معرفي كتاب: اين كتاب در سه مقالت است: مقالت اول: . . . مقالت دوم:. . . مقالت سوم: ...

 

پيوست3)       

راهنماي استخراج اطلاعات كتاب شناختي و نمونه فهرست نگاري نسخ خطي

نحوه استخراج اطلاعات كتابشناختي مورد نياز:

 

¨      سرشناسه

در صورت وجود مولف براي نسخه خطي يا چاپ سنگي در دست فهرست نگاري، با توجه به دوره زماني تاليف نسخه،‌ نام مولف از كتاب مستند مشاهير مولفان مستند شود و نام اشهر به عنوان سرشناسه آورده شود.

در صورتي كه نسخه خطي مولف نداشته باشد،‌ عنوان سرشناسه قرار گيرد.

مانند: قطب الدين رازي، محمد بن محمد، 694- 776 ق.

 

¨      عنوان

نام نسخه خطي يا چاپ سنگي بايد همانطور كه روي صفحه عنوان نسخه خطي است منتقل گردد.

 

مانند: لوامع الاسرار في شرح مطالع الانوار

¨      پديد آور

در اين قسمت،‌ نام مولف نسخه خطي بعد از عنوان با جدا نمودن علامت اسلش(/) تكرار مي‌گردد.

مانند:‌ لوامع الاسرار في شرح مطالع الانوار/ محمد بن محمد قطب الدين رازي

¨      كاتب

در اين قسمت نام كاتب نسخه خطي پس از علامت سمي كالون(؛) بعد از نام مولف آورده مي‌شود.

مانند:‌ محمد بن محمد قطب الدين رازي؛ حسين بن علي مروزي

¨      مشخصات ظاهري(تعداد برگ،‌تعداد سطرها،‌اندازه سطرها)

در اين قسمت ميان برگها، سطرها و تعداد آن دو نقطه(:) آورده مي شود و پس از كاما(،) مورد بعدي آورده مي شود.

مانند: تعداد برگ: 320، تعداد سطرها: 19، اندازه سطور: 150- 65

 

¨      يادداشت مشخصات ظاهري(نوع كاغذ،‌خط،‌تزئينات جلد،‌ اندازه جلد،‌ تزئينات متن)

در اين قسمت نيز ميان اطلاعات مورد نظر و شرح آنها دو نقطه(:) آورده مي‌شود و پس از كاما(،) مورد بعدي آورده مي شود.

 

مانند :‌       نوع كاغذ: اصفهاني نخودي، خط: نستعليق، تزئينات جلد: تيماج قهوه اي روشن، مقوايي،‌دامن دار،‌اندرون جلد تيماج قهوه اي روش، تزئينات متن: از برگ 91 پ- 219پ عناوين با مركب قرمز و بالاي بعضي از كلمات با مركب قرمز خط كشيده شده

 

¨      اطلاعات محتوايي(آغاز، انجام، خلاصه، موضوع)

در اين قسمت نيز ميان اطلاعات مورد نظر و شرح آنها دو نقطه(:) آورده مي‌شود.

آغاز نسخه: مطابق نسخه ازجاعي

 انجام نسخه: «لانه لايكون مستعدا لدرك حقايق الاشياء و كل مسيرها لخلق له وليقع بهذا القدر من الكلام حامدا من ا... علي الانمام موجهين حضره النبوه عليه افضل السلام»

موضوع : سراج الدين ارموي،‌ محمد بن ابي بكر، 594- 683 ق.مطالع الانوار- - نقد و تفسير

                           

 

نمونه فهرست نگاري نسخ خطي

سرشناسه                  : قطب الدين رازي، محمد بن محمد، 694- 776 ق.

عنوان و نام پديد آور    : لوامع الاسرار في شرح مطالع الانوار(نسخه خطي) محمد بن محمد قطب

                             الدين رازي؛ متن از محمد بن ابي بكر سراج الدين ارموي

تاريخ كتابت               : 1084 ق.

مشخصات ظاهري        : برگ: 320، سطر متغير ميان 15-19، اندازه سطور: 150- 65*130، قطع:

                              130*220

يادداشت مشخصات ظاهري : نوع كاغذ: اصفهاني نخودي

                             خط: نستعليق

                            تزئينات جلد: تيماج قهوه اي روشن، مقوايي،‌دامن دار،‌اندرون جلد تيماج

                            قهوه اي روشن

                            تزئينات متن: از برگ 91 پ- 219پ عناوين با مركب قرمز و بالاي بعضي

                            از كلمات با مركب قرمز خط كشيده شده

                            حواشي اوراق نسخه:‌نسخه در حاشيه تصحيح شده

                            مهرها وتملك و غيره: در برگ 1 دو مهر بيضوي ناخوانا

                            فرسودگي، ناقص بودن صفحات: برگهاي 366ب و 367 بدون نوشته، در

                            اكثر اوراق جاي عناوين بدون نوشته،‌اندكي آب افتادگي

آغاز، انجام،‌انجامه         : آغاز نسخه: مطابق نسخه ازجاعي

                              انجام نسخه: «لانه لايكون مستعدا لدرك حقايق الاشياء و كل مسيرها لما

                              خلق له وليقع بهذا القدر من الكلام حامدا من ا... علي الانمام موجهين الي

                             حضره النبوه عليه افضل السلام»

موضوع                   : سراج الدين ارموي،‌ محمد بن ابي بكر، 594- 683 ق.مطالع الانوار- -

                             نقد و تفسير

                             منطق- - قرن 8 ق.

 

آئين نامه برگه آرايي                

دركتابخانه هاي عمومي كشور

 مقدمه :

هدف عمده و اصلي هر كتابخانه تهيه اطلاعات مورد نيازودسترس پذيرساختن آن براي استفاده كنندگان است. در راستاي هدف فوق الذكر و به منظور بازيابي سريع و آسان منابع كتابخانه‌اي، برگه آرايي از جمله فعاليتهاي ضروري روزانه كتابخانه ها مي باشد.

با عنايت به پيشرفت فناوري هاي نوين اطلاعاتي و ظهور نرم افزارهاي تخصصي كتابداري و در راستاي تحقق اهداف نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور و سند چشم انداز افق ايران 1404 ها.ش در مسير توسعه ، ارائه خدمات كتابداري بصورت مكانيزه و رايانه اي الزامي مي باشد.

به منظور هماهنگ سازي عمليات برگه آرايي در كتابخانه هاي عمومي اين آئين نامه به شرح ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي گردد.

 

 ماده 1 ) اهداف:

·        يكسان سازي عمليات برگه آرايي در كتابخانه هاي عمومي كشور

·        بازيابي سريع و آسان منابع كتابخانه اي

 

ماده 2) تعاريف:

·        برگه دان: جعبه چوبي يا فلزي كه معمولا داراي خانه ها يا كشوهاي متعددي است كه فهرستبرگه‌ها را در آن قرار مي دهند.

·        برگه آرايي: رديف كردن، مرتب كردن، ضبط برگه‌ها و اوراق و نظاير آن در كتابخانه بر اساس نظمي خاص و روشي معيّن است.

·        برگه دان عمومي: برگه داني كه مجموعه اي از فهرستبرگه هاي كتابخانه را شامل مي گردد و توسط عموم مراجعه كنندگان به منظور بازيابي منابع اطلاعاتي مورد استفاده قرار مي گيرد.

·        رف برگه دان: برگه داني كه فهرستبرگه ها برمبناي نظام قرارگرفتن كتابها (براساس شماره رده‌ها) در رف‌ها و قفسه هاي كتابخانه برگه آرايي مي شود.

·        برگه آرايي الفبايي: در اين شيوه، برگه‌ها بر اساس نظم الفبايي زباني خاص تنظيم مي‌گردد.

·        برگه آرايي حرف به حرف: در اين شيوه، فاصله ميان كلمات ناديده گرفته شده و حروف تشكيل‌دهنده كلمات شناسه با هم مقايسه مي‌گردد.

·        برگه آرايي كلمه به كلمه: در اين شيوه، كلمه ها را با هم مي سنجند يعني ابتدا حد هر كلمه را در نظر مي گيرند و بعد آنها را به ترتيب حروف الفبا با يكديگر مقايسه مي كنند.

·        برگه آرايي عددي(شماره اي): در اين شيوه، برگه‌ها بر اساس رده  مرتب مي‌شوند.

·        برگه آرايي فرهنگي(قاموسي): در آن كليه برگه ها بدون در نظر گرفتن نوع شناسه در يك رديف الفبايي مي شوند.

·        كتابخانه مكانيزه: كتابخانه اي كه علاوه بر نرم افزار كتابداري، حداقل تجهيز به چهار دستگاه رايانه باشد(يك دستگاه مخصوص كتابدار، دو دستگاه به منظور بازيابي اطلاعات براي مراجعين و يك دستگاه سرور server = رايانه ي مركزي) كه به صورت شبكه اداره مي گردد. در اين كتابخانه كليه خدمات كتابداري اعم از ورود اطلاعات منابع، جستجو، بازيابي و امانت منابع به صورت مكانيزه انجام مي گيرد.

 

ماده 3) روش:

3-1- تنظيم برگه دان عمومي:

3-1-1- براي برگه آرايي برگه ها در برگه دان عمومي از روش فرهنگي استفاده گردد.

3-1-2- براي آراستن برگه هاي فارسي در برگه دان از نظام الفبايي حرف به حرف استفاده شود.

3-1-3- براي برگه آرايي برگه هاي انگليسي از نظام الفبايي كلمه به كلمه استفاده شود.

تبصره1. در آثار لاتين موضوع ها را با حروف بزرگ تايپ نمائيد تا در يك برگه دان فرهنگي كه در آن موضوع، نويسنده و عنوان در يك رديف الفبايي قرار دارد، «موضوع» از بقيه شناسه ها متمايز باشد.در برگه آرايي آثار فارسي چون حروف بزرگ نداريم جهت متمايز نمودن موضوع از ساير شناسه ها از رنگ قرمز يا حروف درشت و زيرخط دار استفاده گردد.

تبصره2. در كتابخانه هايي كه از سيستم سنتي استفاده مي نمايند لازم است براي هر اثر حداقل ، سه برگه پديدآور، عنوان و موضوع اصلي را در يك برگه دان به روش فرهنگي تعبيه نمايند.

3-2- تنظيم رف برگه دان:

براي مرتب كردن برگه ها در رف برگه دان از روش برگه آرايي عددي استفاده شود.

نكته1: روي رف برگه ها تمام مطالب مربوط به برگه مادر منتقل مي­شود و علاوه بر آن شماره ثبت كتاب نيز پشت آن درج مي­گردد. در پشت اين برگه به طوري كه سوراخ پايين برگه به طرف بالا قرار بگيرد تعداد نسخ موجود در كتابخانه، تعداد جلدها و شماره ثبت درج و مقابل آن تاريخ فهرست شدن كتاب قيد مي‌گردد. (طبق پيوست شماره 1)

3-3- برگه دان عمومي در قسمت ورودي كتابخانه يا ورودي مخزن كتابخانه قرار گيرد به گونه اي كه اعضا به راحتي بتوانند از آن استفاده نمايند.

3-4- رف برگه ها بيشتر براي استفاده فهرستنويس و كتابدار است. لذا رف برگه دان در بخش خدمات فني كتابخانه قرار گيرد به گونه اي كه كاركنان اين بخش و كتابداران به سهولت به آن دسترسي داشته‌باشند.

3-5- برگه آرايي برگه هاي جديد بايد به طور منظم و پس از انجام خدمات فني صورت پذيرد.

3-6- به منظور گسترش احتمالي و سهولت در جستجو تنها  (دو سوم) فضاي كشوهاي برگه دان جهت استقرار برگه ها اختصاص داده شود.

3-7- قرار دادن برچسب هاي راهنما روي هر كشو كه به وضوح نشان دهنده محتواي آن باشد.

3-8- قرار دادن برگه راهنماي داخل هر كشو به فاصله 3 تا 5 سانتي متر به منظور راهنمايي و سهولت مراجعه كننده.

3-9- روش تقسيم برگه هاي فارسي در برگه دانها از بالا به پايين و از راست به چپ باشد. بدين ترتيب كه اولين كشوي سمت راست در بالا با حرف آ شروع شود و بعد در ادامه برگه در كشوي زير آن و به همين ترتيب ادامه پيدا كند تا آخرين كشوي سمت راست تمام شود. بعد از آن اولين كشوي رديف دوم الي آخر، به طريقي كه حرف ي در پايين كشوي سمت چپ قرار گيرد.

3-10- راهنماي استفاده از برگه دان(طبق پيوست شماره2) در نزديك ترين محل استقرار برگه دان عمومي، قرار گيرد.

 

ماده4) كليه كتابخانه هائي كه به صورت مكانيزه و رايانه اي اداره مي شوند، با نظر و تائيد اداره كل امور كتابخانه هاي نهاد مي توانند نسبت به جمع آوري برگه دان هاي عمومي و رف برگه دان هاي كتابخانه اقدام نمايند.

ماده5) اين آئين نامه در 5 ماده و 2 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.

 

                                                                                 منصور واعظي

                                                                                 دبيركل

پيوست ها  :

           پيوست 1) اطلاعات پشت رف برگه

               پيوست 2) راهنماي استفاده از برگه دان

پيوست 1)

 اطلاعات پشت رف برگه

ن.1   مرداد   1386   شماره ثبت 3652

ن.2   مهر    1387 شماره ثبت 4282
 

 

پيوست 2)

 

راهنماي استفاده از برگه دان

 

 

نحوه استفاده از برگه دان

 

براي بازيابي كتاب كافي است، با در نظر گرفتن الفباي نام خانوادگي نويسنده، عنوان كتاب يا موضوع به برگه دان كه داراي نظم الفبايي است مراجعه نموده و پس از يافتن برگه مزبور شماره راهنما را كه در قسمت راست برگه درج شده است يادداشت فرمائيد.

نويسنده
عنوان
 

 

 

 


025

1/

شماره بازيابي
ف991الفا

اوانز، جي. ادوارد، 1937-

   فنون مديريت براي كتابداران/ ادوارد اوانز؛ ترجمه فرشته ناصري.- مشهد:.بنياد پژوهش هاي اسلامي، 1385.

. .452ص.

. .كتابنامه.

   واژه نامه.

..

. .1. كتابخانه ها - مديريت. الف. ناصري، فرشته، مترجم. ب. بنياد پژوهش هاي اسلامي. ج. عنوان.

 

 

شماره بازيابي گوياي مكان و نشاني كتاب در مخزن كتابخانه است كه با استفاده از آن مي توانيد به تنهايي

يا با راهنمايي كتابدار به كتاب مورد نظر خود برسيد.

 

تذكر: از جابجايي و بيرون كشيدن برگه دان، پاره كردن و خط كشيدن روي برگه ها خودداري فرماييد.

 

آئين نامه

 

رف خواني و وجين

 

 

 

مقدمه:

 فرايند مجموعه سازي يكي از فعاليت هاي مهم كتابداري است و رف خواني و وجين از مهمترين اركان آن به شمار مي آيد لذا به منظور كنترل موجودي مجموعه ، پويايي و روز آمد نمودن منابع و خروج منابع فرسوده، انجام عمليات فوق الذكر ضروري است.

در راستاي هماهنگ سازي فرآيند رف خواني و وجين در كتابخانه هاي عمومي آئين نامه ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي‌گردد.

 

ماده1) اهداف:

·        نظام مند كردن و يكسان سازي عمليات مربوط به فرآيند رف­خواني و وجين

·        بررسي وضعيت  منابع موجود در كتابخانه ها ­

·        پويايي و روزآمد نمودن منابع موجود در كتابخانه ها

·        شناسايي كتابهايي كه بايد صحافي يا وجين شود

·        كنترل و هدايت رشد و تناسب موضوعي منابع مجموعه

·        خروج منابع نامناسب و بدون مخاطب 

 

ماده 2) تعاريف:

·   منابع اطلاعاتي:به هريك از صورتهاي مختلف اطلاعات مانند كتاب، مجله ، منابع ديداري و شنيداري، پايگاههاي اطلاعاتي الكترونيكي و ... اطلاق مي‌شود؛

·   رف برگه: صورتي از كتابها و مدارك كتابخانه معمولا روي برگه كه اين برگه ها بر مبناي نظام قرار‌گرفتن كتابها در رفها و قفسه هاي كتابخانه برگه آرايي شده است؛

·   رف خواني (قفسه خواني): بررسي و تطابق مجموعه منابع اطلاعاتي موجود دركتابخانه با فهرست رده­اي كتابخانه براي تعيين و تهيه صورت منابع مفقودي،وجين، صحافي، فرسوده ورفع اشكال فهرستنويسي به منظورروزآمدسازي اطلاعات مربوط به دفاترثبت دستي و رايانه­اي، تطابق موجودي رايانه با مخازن و فهرست برگه­ها اعم از رف برگه­ها و برگه­هاي موجود در  برگه­دان­هاي عمومي؛

·   وجين: جداسازي برخي از منابع اطلاعاتي مازاد، فرسوده و يا بدون مخاطب از ساير منابع، به منظور اهداء، مبادله يا امحاء؛

·        منابع پايه(مبنا): هسته اصلي تشكيل دهنده هر كتابخانه و منابع اصلي هر موضوع و رشته تخصصي.

 

ماده3) معيارهاي وجين:

·        كهنگي و منسوخ شدن محتوا: به‌لحاظ دريافت ويرايش‌هاي جديدتر، ارائه افكار و ايده‌هاي نو در حيطة آن علم؛

·        نسخه‌هاي مكرر: وجود نسخه‌هاي تكراري و مازاد؛

·         فرسودگي و نقصان: به لحاظ فيزيكي، غيرقابل صحافي و مرمت و نيز پارگي و مخدوش‌بودن بخش‌‍‌هايي از كتاب؛

·    عدم استفاده(منابع بدون مخاطب): حداقل  پنج (5) سال مورد استفاده قرار نگرفته باشد(به استثناي منابع مشمول ماده 4).

تبصره 1. در صورتي كه كتابخانه مشكل كمبود فضاي مخزن داشته باشند بند فوق الذكر اجرا گردد. 

 

ماده4) منابع مستثني از وجين:

برخي از آثار نظير منابع تاريخي، محلي و آثاري كه به خاطر ويژگي‌هاي خاص (مانند ارزش هنري، اطلاعات منحصربه ‌فرد، ارزش‌هاي تاريخي، انقلابي و دفاع مقدس) داراي اهميت مي‌باشند، نسخ خطي و چاپ سنگي، كتابهاي مبنا (پايه) و منابعي كه تنها يك نسخه از يك چاپ واحد آن در كتابخانه موجود باشد، واجد شرايط نگهداري دائم دانسته مي‌شوند و در شمار آثار وجين‌شده قرار نمي‌گيرند.

ماده 5) زمان رف­خواني و وجين:

5-1- زمان اجراي عمليات رف­خواني و وجين در نيمه دوم اسفند ماه هر سال تعيين مي گردد و برنامه زماني آن توسط مدير كل استان به كتابخانه هاي تحت پوشش ابلاغ مي گردد.  

5-2- به منظور رف خواني و وجين منابع اطلاعاتي، مسئول كتابخانه مي تواند حداكثر به مدت 14 روز بخش امانت را با هماهنگي و موافقت مدير كل كتابخانه هاي عمومي استان تعطيل و از امانت هر گونه منبع اطلاعاتي پرهيز گردد.

ماده 6) روش اجرايي رف خواني و وجين :

6-1- روش سنتي رف خواني :

6-1-1- تطابق رف برگه­ها با موجودي قفسه­ها و در صورت امانت منبع تطابق با ليست امانت

6-1-2- در صورت وجود منبع، درج علامت تيك(√)پشت رف برگه كنار شماره ثبت

6-1-3- در صورت عدم وجود منبع، پشت رف برگه روي شماره ثبت منبع با مداد خط كشيده شود.

6- 1-4 - درج تاريخ رف­خواني در پشت رف برگه­ها با مداد (پيوست الف - 1)

6-1-5- در صورت مفقود شدن منبع درج واژه «مفقود شده» روبروي شماره ثبت در پشت رف برگه و قيد واژه مزبور در ستون ملاحظات دفتر ثبت، اطلاعات موجود در نرم­افزار و حذف فهرست برگه آن از برگه‌دان­هاي عمومي و در صورت لزوم از رف برگه­دان .

6-2- روش رايانه اي رف خواني:

6-2-1- تهيه پرينت فهرست رف خواني از نرم افزاركتابداري به تفكيك رده ها(پيوست الف– 2 )

6-2-2 - تطابق فهرست رف خواني با موجودي قفسه­ها (و در صورت امانت منبع تطابق با ليست امانت)

6-2-3- درج تاريخ رف­خواني در فهرست مذكور

6-2-4- در صورت مفقود شدن منبع درج واژه «مفقود شده» روبروي شماره ثبت و حذف آن از دفاتر ثبت، اطلاعات موجود در نرم­افزار و حذف فهرست برگه آن از برگه­دان­هاي عمومي و در صورت لزوم از رف برگه­دان

6-3- ارائه گزارش دقيق و مكتوب از نحوه اجراي عمليات رف­خواني و نتايج آن به همراه صورتجلسه مربوطه به رئيس اداره كتابخانه­هاي عمومي شهرستان، مديركل كتابخانه هاي عمومي استان و نهايتاً ارسال به نهاد.(پيوست هاي الف – 3، 4، 5)

تبصره 2. استفاده از نيروهاي مجرب و متخصص كتابداري در امر رف خواني و وجين الزامي و نظارت مستقيم بر اجراي دقيق و منظم عمليات فوق الذكر به عهده مسئولين كتابخانه ها خواهد بود.

 

ماده7) روش اجرايي وجين:

7-1- درج اطلاعات كتب وجين شده در صورتجلسه وجين منابع اطلاعاتي توسط كتابداران و تاييد مسئول كتابخانه (پيوست ب- 1)

7-2- در صورتي كه منبعي به دليل وجين از گردش كار كتابخانه خارج گرديده درج عبارت ذيل در ستون ملاحظات دفتر ثبت كتاب با قلم قرمز ضروري است:

«وجين شده» و طي صورتجلسه شماره ........ مورخ ............. اقدام گرديده است.

7-3- انتقال اطلاعات مربوط به منابع وجين شده درنرم افزاركتابخانه به پايگاه منابع وجيني؛

7-4- حذف فهرستبرگه منبع وجين شده از برگه­دان­هاي عمومي؛

7-5- حذف فهرستبرگه منبع وجين شده از رف برگه­دان؛

7-6- ارسال تعداد نسخه منابع اطلاعاتي وجين شده برحسب رده ديويي به اداره كتابخانه هاي عمومي شهرستان طبق فرم (پيوست ب – 1)

7-7. ارسال تعداد نسخه منابع اطلاعاتي وجين شده برحسب رده ديويي به اداره كل كتابخانه هاي عمومي استان طبق فرم (پيوست ب – 2)

7-8- ارسال تعداد نسخه منابع اطلاعاتي وجين شده برحسب رده ديويي به اداره كل امور كتابخانه هاي نهاد طبق فرم (پيوست ب – 3)

7-9- تهيه ليست كتب وجيني قابل مبادله و ارسال آن به مراكز مبادله (نمونه فرم مذكور در آئين‌نامه مبادله آورده شده است)؛

تبصره 3. كتب فرسوده و ناقص به مركز مبادله ارسال نگردد.

 تبصره 4. تصميم گيري و نظارت در خصوص منابع اطلاعاتي وجين شده(شامل حذف، حفظ و اهداء) مطابق با بخشنامه ارسالي از سوي نهاد برعهده اداره كل كتابخانه هاي عمومي استان مي باشد.

7 -10– كليه كتابهايي كه به منظور صحافي از مخزن كتابخانه خارج مي گردد در انجام عمليات رف‌خواني سالانه جزء موجودي منابع كتابخانه لحاظ مي گردد.

ماده8) اين آئين نامه در 8 ماده و 5 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.

                                                                                                   

                                                                                               منصور واعظي

                                                                                                  دبير كل

 

 

  پيوست ها :

      الف – پيوست هاي مربوط به عمليات رف خواني

    پيوست شماره 1) نمونه درج اطلاعات پشت رف برگه

    پيوست شماره 2) تصاوير روش رايانه اي دريافت گزارش رف خواني

    پيوست شماره 3) نمونه فرم صورتجلسه رف خواني در سطح كتابخانه

    پيوست شماره 4) نمونه فرم صورتجلسه رف خواني در شهرستان

    پيوست شماره 5) نمونه فرم صورتجلسه رف خواني در سطح استان

 

 

      ب – پيوست هاي مربوط به عمليات وجين:

      پيوست شماره 6) تعداد نسخه كتابهاي وجين شده به تفكيك رده ديويي در سطح كتابخانه

      پيوست شماره 7) تعداد نسخه كتابهاي وجين شده به تفكيك رده ديويي در سطح شهرستان

      پيوست شماره 8) تعداد نسخه كتابهاي وجين شده به تفكيك رده ديويي در سطح استان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پيوست1) نمونه درج اطلاعات پشت رف برگه :

روي اين برگه تمام مطالب مربوط به برگة مادر منتقل مي­شود و علاوه بر آن شماره ثبت كتاب نيز پشت آن درج مي­گردد. در پشت اين برگه به طوري كه سوراخ پايين برگه به طرف بالا قرار بگيرد تعداد نسخ موجود در كتابخانه، تعداد جلدها و شماره ثبت درج و مقابل آن تاريخ رف خواني كتاب قيد مي­گردد.

تاريخ رف خواني
 

 



 
     ن.1   مرداد   1387      شماره ثبت 4281                     5/8/88
     ن.2   مرداد 1387     شماره ثبت 4282              
 

 

 

           

 

 

پيوست2) تصاوير روش رايانه اي دريافت گزارش رف خواني:

 

تصوير1:انتخاب "گزارش مدارك بر اساس رده" از منوي گزارشات

 

تصوير2: دريافت فهرست رف خواني به تفكيك رده مورد نظر

 

 

 

پيوست3):

نمونه فرم صورتجلسه رف خواني در سطح كتابخانه

استان:.................  شهرستان:.................. شهر:................... نام كتابخانه:............درجه:.........

رديف

عنوان

مؤلف

سال نشر

شماره ثبت

تاريخ ثبت

شماره رده

وضعيت منبع در فرايند رف خواني

1

2

3

4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وضعيت منابع در فرايند رف خواني:

 

1.      وجين شده

2.      مفقود شده

3.      عدم برگشت منبع امانت داده شده

4.      كتابهايي كه به واسطه صحافي از مجموعه خارج شده

 

          كنترل و تائيد شد

مديركل كتابخانه هاي عمومي استان                                    نام و امضاي مسئول كتابخانه:

                                                                                         تاريخ تنظيم صورتجلسه:


 

پيوست4)

فرم گزارش عمليات رف خواني در كتابخانه هاي عمومي شهرستان

 

نام شهرستان:......................                    تعداد كتابخانه هاي تحت پوشش:............................

تعداد كتابخانه هايي كه عمليات رف خواني را انجام داده اند

تعداد نسخه كتاب هاي موجود در كتابخانه هاي شهرستان

تعداد نسخه كتابهايي كه ‌وجين يا مفقود شده اند

تاريخ عمليات رف خواني

 

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غير فارسي

 

 

عدم بازگشت منبع امانت داده شده

وجين شده

مفقود شده

عدم بازگشت منبع امانت داده شده

وجين شده

مفقود شده

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                                                          

                                                                                                                            نام و امضاي

                                                                                                                          رئيس اداره كتابخانه هاي عمومي شهرستان:           

 

                                                                                                                                                                               

پيوست5)

فرم گزارش نهايي عمليات رف خواني در كتابخانه هاي عمومي استان

 

نام استان:......................                    تعداد كتابخانه هاي تحت پوشش:............................

 

تعداد كتابخانه هايي كه عمليات رف خواني را انجام داده اند

تعداد نسخه كتاب هاي موجود در كتابخانه هاي استان

تعداد نسخه كتابهايي كه وجين يا مفقود شده اند.

تاريخ عمليات رف خواني

 

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غير فارسي

 

 

وجين شده

مفقود شده

وجين شده

مفقود شده

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                                                         

                                                                                                                        نام و امضاي    

                                                                                                                       رئيس اداره كتابخانه هاي عمومي استان:

 

 

پيوست6)  

تعداد نسخه كتاب وجين شده به تفكيك رده بندي ديويي در سطح كتابخانه.....................

تعداد نسخه كتاب وجين شده به تفكيك رده بندي ديويي

تعداد كل

تاريخ و جغرافيا

(900)

ادبيات

 

(800)

هنر

 

(700)

علوم كاربردي

 

(600)

علوم خالص

(500)

زبان

 

(400)

علوم اجتماعي

(300)

دين

 

(200)

فلسفه

 

(200)

كليات

 

(000)

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد نسخه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد عنوان

 

                                                                                                      مهر و امضاي مسئول كتابخانه:

                                                                                                  تاريخ تنظيم فرم:

 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  

پيوست7)

                                     تعداد نسخه كتابهاي وجين شده به تفكيك رده ديويي در سطح شهرستان

نام شهرستان:.........................                          تعداد كتابخانه هاي تحت پوشش:.......................                              

تعداد نسخه كتاب وجين شده به تفكيك رده بندي ديويي

تعداد كل

تاريخ و جغرافيا

(900)

ادبيات

 

(800)

هنر

 

(700)

علوم كاربردي

(600)

علوم خالص

(500)

زبان

 

(400)

علوم اجتماعي

(300)

دين

 

(200)

فلسفه

 

(200)

كليات

 

(000)

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد نسخه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد عنوان

 

                                                                 مهر و امضاي مدير امور كتابخانه هاي عمومي شهرستان:

 

پيوست8)

                                   تعداد نسخه كتابهاي وجين شده به تفكيك رده ديويي در سطح استان

نام استان:......................                  تعداد كل كتابخانه هاي تحت پوشش:..........................

تعداد نسخه كتاب وجين شده به تفكيك رده بندي ديويي

تعداد كل

تاريخ و جغرافيا

(900)

ادبيات

(800)

هنر

(700)

علوم كاربردي

(600)

علوم خالص

(500)

زبان

(400)

علوم اجتماعي

(300)

دين

(200)

فلسفه

(200)

كليات

(000)

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

فارسي

غيرفارسي

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد نسخه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد عنوان

 

                                                              مهر و امضاي مدير كل امور كتابخانه هاي استان:

                                                          تاريخ تنظيم فرم:

 

آئين نامه امانت منابع اطلاعاتي                

دركتابخانه هاي عمومي كشور

 

 

 

 

 


مقدمه:

به منظور استفاده بهينه از مجموعه كتابخانه، برآوردن نيازهاي اطلاعاتي جامعه استفاده كننده و ايجاد ارتباط ميان كتابخانه و استفاده كنندگان آن، بخش امانت از ضروري ترين بخشهاي يك كتابخانه محسوب مي شود. نظارت بر ورود وخروج منابع و در دسترس قراردادن آنها، راهنمايي كاربران به منظور تسهيل بازيابي سنتي يا رايانه اي منابع اطلاعاتي و دريافت جريمه‌هاي ديركرد، خدمات ارجاع، تمديد، رزرو و امانت بين كتابخانه اي از ديگر كاركردهاي اين بخش است. نظر به اهميت بخش مزبور آئين ‌نامه ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي گردد.

 

ماده1) اهداف:

·        ايجاد هماهنگي و يكنواختي در شيوه و ارائه خدمات امانت در كتابخانه‌هاي عمومي كشور

·         افزايش سرانه مطالعه ي مفيد در كشور

·        ارائه خدمات بهينه به اعضاء و مراجعين

 

ماده 2) تعاريف:

·        نهاد : منظور نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور است.

·        كتابخانه: منظور كتابخانه‌هاي عمومي تحت پوشش نهاد است.

·        كتابدار: فردي كه با سمت كتابدار در كتابخانه عمومي به ارائه خدمات مشغول است.

·        عضو : فردي كه طبق ضوابط و مقررات كتابخانه به عضويت آن در آمده باشد .

·   منابع اطلاعاتي : هرنوع سند، يا مدرك (مكتوب يا غيرمكتوب) كه شامل نوعي اطلاع باشد مانند كتاب هاي چاپي، كتاب هاي الكترونيكي ، نشريات ادواري، مواد ديداري- شنيداري و ... 

·    نرم افزار كتابداري: نرم‌افزار تخصصي كتابداري كه اطلاعات منابع كتابخانه در آن وارد شده و پس از پردازش تحت شبكه داخلي كتابخانه فعاليت مي نمايد.

·         امانت: سپردن موقت منابع اطلاعاتي به تعداد و زمان معين به اعضاي كتابخانه است.

·         تمديد: تجديد مدت امانت منابع اطلاعاتي است.

·         بازگشت : برگرداندن منابع اطلاعاتي به كتابخانه است.

·         تاخير(ديركرد) : عدم تحويل منبع اطلاعاتي اماني در موعد مقرر است.

·   امانت در سالن مطالعه : امانت موقت منابع اطلاعاتي و مطالعه آنها در محل كتابخانه است، اين منابع پس از مطالعه در محل، به بخش ذيربط ارجاع داده مي‌شود.

·   برگه يادآوري:برگه اي است با اندازه 5/12* 5/7 سانتي متر و از جنس كاغذ و محل قرار گرفتن آن در آخرين صفحه كتاب يا روي جلد دروني كتاب است. روي اين برگه شماره عضويت و تاريخ برگشت كتاب ثبت مي گردد تا عضو از تاريخ عودت كتاب آگاهي يابد.

 

 

ماده3) شرايط و مدت امانت/ تمديد منابع اطلاعاتي:

3-1- امانت كتاب براي اعضاء در قبال ارائه كارت عضويت انجام مي گيرد و فقط شخص صاحب كارت مي تواند جهت امانت مراجعه نمايد.

3-2- حداكثر تعداد 5  جلد كتاب و به مدت 14 روز براي مطالعه هر عضو به امانت  داده ‌مي شود.

3-3- حداكثر تعداد 6 منبع ديداري- شنيداري و به مدت 14 روز به هر عضو امانت داده ‌مي شود.

3 – 4- امانت 5 جلد كتاب جهت استفاده در تالارهاي مطالعه بلامانع است.

تبصره 1.تكميل فرم پيوست شماره 1 اين آئين نامه در خصوص احصاء آمار ميزان امانت در سالن هاي مطالعه الزامي است .

 تبصره2 . استفاده از منابع در تالارهاي مطالعه،پس از اخذ كارت عضويت فرد و درج شماره ثبت كتابهاي مورد امانت توسط كتابدارمطابق فرم پيوست انجام مي گردد.

تبصره3 . جهت استفاده ازمنابع درتالارهاي مطالعه،توسط افرادغيرعضو، ارائه كارت ميهمان الزامي است.

3 – 5 - منابع مشروحه ذيل به خارج ازكتابخانه امانت داده نمي شودومطالعه آنها دركتابخانه مجاز است:

·        منابع مرجع(واژه‌‌نامه‌ها، دايره‌المعارف‌ها، اطلس‌ها، كتابشناسي‌ها،‌ منابع جغرافيايي و ...)؛

·        كتابهاي خطي، چاپ سنگي و چاپ سربي؛

·        كتابهاي نفيس، كمياب و ناياب؛

·        نشريات ادواري جاري؛

تبصره4- كتابهاي خطي، چاپ سنگي وسربي باشرايط مندرج درآئين نامه مربوطه قابل استفاده خواهد بود.

3 – 6- نشريات ادواري گذشته نگردركتابخانه هايي كه داراي آرشيومي باشندقابل امانت نخواهند بود.

تبصره 5. در صورت وجود دستگاه تكثير در محل كتابخانه، صرفا تكثير منابع مرجع و نشريات ادواري امكان پذير خواهد بود.

 3 – 7 - تمديد امانت كتاب (مشروط به عدم تقاضاي ديگران و نداشتن تأخير) براي دو هفته امكان‌پذير است.

تبصره 6 . منابع پرمراجعه تمديد نمي‌شود.

تبصره 7 . تمديد مدت امانت منابع اطلاعاتي به صورت تلفني نيز امكان‌پذير است.

3 – 8- چنانچه كتابي مورد نياز تعداد زيادي از اعضاء باشد كتابخانه مجاز است تعداد روز امانت آن را كاهش دهد تا اعضاء با تعيين نوبت از آن استفاده نمايند.

3 – 9- امانت تعداد بيشتر كتاب(حداكثر تا 7 جلد) منوط به نظر مسئول كتابخانه است.

3 – 10- به منظور رف خواني و وجين و بازديد و بررسي موجودي كتابها (طبق آئين نامه وجين و   رف خواني)، مسئول كتابخانه مي‌تواند سالانه حداكثر به مدت 14 روز بخش امانت را با هماهنگي و موافقت مديركل كتابخانه هاي عمومي استان تعطيل نمايد.

 

 

ماده4) جريمه ديركرد/ كتب مفقودي منابع اطلاعاتي: 

4-1- چنانچه منبع اطلاعاتي در مهلت مقرر بازگردانده يا تمديد نشود،  براي هر منبع اطلاعاتي حداقل 200 و حداكثر 500 ريال به ازاي هر روز تاخير جريمه دريافت مي گردد.

تبصره 8 . ميزان جريمه ديركرد با نظر انجمن كتابخانه‌ها و با رعايت حداقل و حداكثر مصوبه نهاد قابل افزايش خواهد بود.

4-2- امانت گيرنده مسئول حفظ سلامت منابع اطلاعاتي است و چنانچه منبع امانتي ناقص يا مفقود گردد، موظف است عين منبع را خريداري و بهكتابخانه تحويل نمايد. در صورتي كه امانت گيرنده موفق به يافتن منبع مورد نظر نشود مي‌بايستمعادل قيمت كتاب را به بهاي روز پرداخت نمايد.

 

ماده5) روش اجرايي:

 5-1- امانت منابع اطلاعاتي موجود در كتابخانه ها الزاما بصورت مكانيزه و از طريق نرم افزاركتابداري انجام پذيرد.

5-2. روش اجرايي مكانيزه: (پيوست2)

5 -2- 1 - فيلد «فهرست امانت» از منوي «ميزامانت» انتخاب شود.

5 -2 -2- به منظور امانت يك مدرك، گزينه «افزودن» انتخاب گردد.

5-2 - 3 - شماره عضويت در فيلد مربوطه وارد گردد.

5 -2 - 4 - شماره ثبت كتاب در فيلد مربوطه وارد گردد.

5 -2- 5 - تاريخ دريافت و بازگشت وارد شود.

تبصره 9. در نرم افزار جامع مديريت كتابخانه نمايه تاريخ دريافت و بازگشت به صورت پيش فرض 14 روز تعريف شود و در صورت تمديد منبع، اين تاريخ توسط كتابدار وارد گردد.

 5 -2 -6 - گزينه ذخيره جهت ثبت منبع اطلاعاتي امانت گرفته شده در سيستم امانت انتخاب شود.

 5 -2- 7 - به منظور آگاهي عضو و كتابدار از موعد تحويل منبع، تاريخ برگشت كتاب و شماره عضويت در برگه يادآوري درج گردد.

تبصره 10. جهت درج تاريخ برگشت در برگه يادآوري از دستگاه تاريخ زن استفاده گردد.

 

ماده6) اين آئين نامه در 6 ماده و 10 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.

 

                                                                   منصور واعظي

                                                                دبيركل

پيوست ها :

 پيوست 1 )آمار و اطلاعات مربوط به امانت كتاب در تالارهاي مطالعه

 پيوست 2 )مراحل امانت منابع اطلاعاتي به روش مكانيزه

 

 

 پيوست 1) :

آمار و اطلاعات مربوط به امانت كتاب در تالارهاي مطالعه

 

رديف

تاريخ

شماره ثبت

شماره عضويت

ملاحظات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پيوست 2): مراحل امانت منابع اطلاعاتي به روش مكانيزه

تصوير1.انتخاب فيلد فهرست امانت از نرم افزار كتابخانهاي نمايه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


تصوير2. ورود شماره عضويت، كد ثبت مدرك، تاريخ دريافت و بازگشت در فيلد مربوطه ( نرم افزار نمايه)

 


 

 

 

آئين نامه بخش نشريات                

دركتابخانه هاي عمومي كشور

 

 

 

 

 

 

 

 مقدمه:

نشريات ادواري از روزآمدترين ابزارهاي اطلاع رساني و رشد دانش در جهان به شمار مي آيد. حجم كثيري از آخرين اطلاعات و اخبار روز از طريق نشريات ادواري منتقل مي شود. اين منابع تازه‌ترين وآخرين اطلاعات را در تمامي زمينه ها عرضه مي‌كنند. از گذشته تاكنون، كتابخانه‌ها كوشيده‌اند كه نشريات ادواري و روزنامه هاي مورد نياز مراجعان را گردآوري نموده و در اختيار اعضاء قرار دهند. به منظور يكسان سازي ارائه خدمات در بخش نشريات كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش نهاد، اين آئين نامه به شرح ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي گردد.

 

ماده 1) اهداف:

·        دسترس پذير ساختن نشريات ادواري براي مراجعه كنندگان

·        يكسان سازي ارائه خدمات در بخش نشريات كتابخانه هاي عمومي كشور

 

ماده 2) تعاريف :

·         نهاد: منظور نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور است.

·        كتابخانه: منظور كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش نهاد است.

·        نشريات ادواري يا پيايندها‌: نشرياتي كه به طور مسلسل و در فاصله زماني معين يا غير معين منتشر مي شوند و قاعدتا به طور نامحدود ادامه مي يابند. پيايندها شامل مجلات، روزنامه‌ها، سالنامه‌ها، يادبودها و خلاصه مذاكرات هستند.

 

ماده 3) شرايط استفاده از بخش نشريات :

3 – 1 - مراجعان بخش نشريات مي توانند در تمام ساعات كار كتابخانه از اين بخش استفاده نمايند.

3 – 2 - تمامي اعضاي داراي كارت عضويت، مجاز به استفاده از بخش نشريات مي باشند.

تبصره1. مراجعان غير عضو با توجه به " آئين نامه عضويت " و دريافت كارت ميهمان مي توانند از نشريات استفاده نمايند.

3 – 3 - نشريات  بايد در محل استفاده شده و امانت داده نشوند.

تبصره2.اعضاء مي‌توانند با اطلاع كتابدار و به امانت گذاشتن كارت عضويت، 2 نشريه را جهت گرفتن كپي از محل خارج نمايند و سريعاً پس از كپي برداري بازگردانند.

3 – 4 - در صورت وارد كردن خسارت به نشريه‌، عضو موظف است اصل نشريه را تهيه و تحويل نمايد و چنانچه اصل آن موجود نباشد نسبت به جبران خسارت اقدام نمايد.

ماده 4) شيوه دسترس پذيري نشريات :

به منظور دسترس پذير كردن نشريات ادواري، ساماندهي آنها يك امر ضروري است. ساماندهي نشريات ادواري موجب ايجاد نقاط دسترسي به يك نشريه خاص، تسهيل امر جستجوي نشريات، اشتراك اطلاعات و ايجاد زمينه همكاري ميان كتابخانه ها مي شود.

4 – 1- خريد نشريات در كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش نهاد بصورت متمركز صورت مي گيرد  (نشرياتي كه از سوي نهاد براي كتابخانه هاي عمومي ارسال مي گردد).

تبصره 3. برخي از عناوين مجلات و روزنامه ها توسط خود كتابخانه­ها و با تائيد مدير كل استان تهيه مي شوند(مانند نشريات محلي)

4 – 2 - ثبت نشريات طبق ضوابط مندرج در "آئين نامه ثبت منابع اطلاعاتي"، كاردكس يا نرم افزار كتابداري انجام مي گيرد.

4 – 3 - آماده سازي نشريات طبق ضوابط مندرج در "آئين نامه آماده سازي منابع اطلاعاتي" كه متعاقبا ارسال خواهد شد، انجام مي گيرد.

4 – 4 - به منظور سهولت دسترسي به نشريات ادواري، عناوين مختلف نشريات به شيوه الفبايي در قفسه ها قرار مي گيرد.

4- 5 - جديدترين شماره نشريه روي قفسه نشريات به نمايش گذاشته شود و شماره هاي قديمي تر در زير طبقه هايي كه مي تواند بالا رفته يا بچرخد، قرار مي گيرد.

4- 6 - تا زماني كه شماره جديد يك نشريه به كتابخانه نرسيده است، شماره قبلي بر روي قفسه نمايش و در محل الفبايي خود قرار مي گيرد.

4 – 7- خط مشي آرشيو نشريات با توجه به دوره نشريه هاي موجود، و با تشخيص و هماهنگي مدير‌كل استان انجام مي گيرد.  

4– 8 -   ارائه خدمات لوح فشرده نمايه نشريات در بخش نشريات انجام مي گيرد و مكمل نيازهاي مطالعاتي مراجعان در اين بخش محسوب مي گردد.

 

ماده 5) فضاي بخش نشريات :

5 – 1 - در هر كتابخانه بايد فضايي را براي اين بخش در نظر گرفت . حداقل فضاي لازم براي يك بخش مستقل نشريات،15 متر مربع مي باشد.

5 – 2- محل مناسب براي استقرار بخش نشريات، با توجه به استفاده زياد مراجعان از آن، فضاي ورودي كتابخانه و در مسير ديد كتابدار و يا در كنار بخش مرجع مي باشد.

 

ماده 6 ) حداقل تجهيزات بخش نشريات :

حداقل تجهيزات بخش نشريات طبق جدول ذيل اعلام مي گردد:

 

رديف

نام تجهيزات

تعداد

1

قفسه نشريات

6

2

ميز مطالعه 6 نفره

1

3

صندلي مطالعه

6

4

مبل راحتي

يك دستگاه

5

كامپيوتر

يك دستگاه

6

دستگاه تكثير

يك دستگاه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ماده 7) حداقل منابع:

7-1- به منظور راه اندازي بخش مجزاي نشريات، حداقل 60 عنوان نشريه در نظر گرفته شده است.

 

ماده 8 ) صحافي نشريات:

به منظور آرشيو، نشرياتي كه با خط مشي آرشيو كتابخانه منطبق، و مورد مراجعه مداوم مراجعه كنندگان هستند، تفكيك شده و طبق آئين نامه صحافي كه متعاقبا ارسال خواهد شد، صحافي مي گردند.

 

ماده9) اين آئين نامه در 9 ماده و 3 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.

 

 

                                                              منصور واعظي

                                                              دبيركل


   آئين نامه  نحوه اداره بخش مرجع   

     در كتابخانه هاي عمومي كشور

 

 

 

 

 

 

مقدمه :

خدمات مرجع، به منظور پاسخگويي بهتر و سريعتر به پرسش هاي مراجعان ارائه مي گردد. بخش مرجع كتابخانه هاي عمومي در صورتي كه به صورت موثر و كارا فعاليت كند، مي تواند بر نحوه ي فعاليت ديگر بخش هاي كتابخانه نيز اثرگذار باشد. اهميت خدمات مرجع در كتابخانه هاي عمومي و ظهور نيازهاي اطلاعاتي جديد در جامعه، ضرورت توجه بيشتر به ارائه خدمات در بخش مرجع را مي طلبد.  لذا به منظور ارائه خدمات مفيدتر و موثرتر در اين بخش، آئين نامه ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي‌گردد.

 

ماده 1) اهداف :

·        تسريع و تسهيل در يافتن اطلاعات مورد نياز مراجعان

·        ارتقاي جايگاه كتابخانه در جامعه از طريق ارائه خدمات مرجع

·        يكسان سازي ارائه خدمات مرجع در كتابخانه هاي عمومي كشور

 

ماده 2 )‌ تعاريف:

·        نهاد: منظور نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور است .

·        كتابخانه: منظور كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش نهاد است .

·   خدمات مرجع: آن بخشي از كتابخانه كه فعاليت هايي به منظور كمك و راهنمايي به مراجعان به خصوص در مورد واكاوي هاي علمي و يافتن اطلاعاتي تازه در مورد موضوعهاي مختلف، انجام امور يك كتابخانه مرجع، هر نوع كمك فردي كه توسط كتابدار به خوانندگان و متخصصان و مراجعان به كتابخانه داده مي شود.

·   منابع مرجع:منابع مرجع را كتاب يا ديگر مواد كتابخانه اي مي‌دانند كه بعنوان مجموعه اي از اطلاعات منظم و سازمان يافته براي پاسخگويي سريع به سوالات تهيه و تنظيم شده است نه براي خواندن تمام كتاب، منابع مزبور امانت داده نمي شوند و در قسمت مرجع نگهداري و فقط در كتابخانه بايد از آن استفاده نمود. 

·        كتابدار مرجع:‌ كتابداري است كه متصدي بخش مرجع بوده و مسئوليت پاسخگويي به سوالات مرجعان را بر عهده دارد.

 

 

ماده 3 ) شرايط استفاده از بخش مرجع:

3 – 1 - تمامي اعضاي داراي كارت عضويت كتابخانه ، مجاز به استفاده اين بخش مي‌باشند.

تبصره 1. مراجعان غير عضو با توجه به آئين نامه عضويت ( دريافت كارت ميهمان) مي توانند از منابع مرجع استفاده نمايند.

3 – 2 - ‌ منابع موجود دربخش مرجع ، فقط مختص به استفاده در داخل كتابخانه است و بيرون بردن آن اكيداً ممنوع مي باشد.

 

ماده 4 ) ساعات كار مرجع:‌

چنانچه بخش مرجع به صورت يك بخش مستقل از ساير بخش هاي كتابخانه فعاليت نمايد، بايد در تمام ساعات كار كتابخانه به ارائه خدمات بپردازد.

 

ماده 5 ) فضاي بخش مستقل مرجع:

حداقل فضاي اين بخش بايد 25 متر مربع در نظر گرفته شود.

 

ماده 6 ) حداقل تجهيزات بخش مستقل مرجع:

مهم‌ترين ملاك هاي انتخاب تجهيزات اين بخش عبارتند از :‌ رعايت استاندارد فني تجهيزات ، زيبايي ظاهري، هماهنگي لوازم با يكديگر و سودمند بودن.

جهت گزينش تجهيزات و فضا سازي اين بخش به استانداردهاي مربوط به تجهيزات كتابخانه هاي عمومي كه از سوي اداره كل امور عمراني نهاد تدوين و تنظيم گرديده است، مراجعه نمائيد .

رديف

نام تجهيزات

تعداد

1

قفسه كتاب

6

2

ميز مطالعه 6 نفره

1

3

صندلي مطالعه

6

4

ميز رايانه

2

5

                      صندلي گردان

2

6

دستگاه رايانه( كتابدار و مراجعه كننده)

2

7

دستگاه 4 كاره(كپي، پرينت ، نمابر، اسكن)

1

ماده 7) ملزومات نرم افزاري بخش مستقل مرجع:

 

كتابدار بخش مرجع كتابخانه بايد به اينترنت دسترسي داشته باشد و در صورت لزوم براي مراجعان خدمات جستجو ارائه نمايد.

 

ماده8) حداقل منابع بخش مستقل مرجع:

حداقل منابع اين بخش شامل 500 نسخه كتاب مرجع مي باشد.

 

ماده 9) كتابدار بخش مرجع:

كتابدار بخش مرجع بايد داراي ويژگي هاي خاص خود باشد كه در ذيل ذكر مي گردد:

·        علاقمندي و تعهد نسبت به كارخود 

·        بهره مندي از حافظه قوي 

·        صبور و پايدار و پر انرژي 

·        داراي نظم و دقت 

·        داراي حسن برخورد اجتماعي و توانايي تعامل مناسب با مراجعان

·        برخورداري از دانش مواد و خدمات كتابخانه‌اي (حداقل كارشناسي كتابداري و آشنا به راهبردهاي جستجو در بانك هاي اطلاعاتي)

·        آشنايي با منابع مرجع

·        رفتار صميمانه توأم با احترام با مراجعين  

·       برخورداري از خرد و احتياط لازم براي پرداختن به پرسشهاي احتمالا محرمانه يا حساس

 

ماده10) اين آئين نامه در 10 ماده و 1 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.

 

                                                   منصور واعظي

                                                   دبير كل

 

 


 

 

 

 

 

 

 

 

   آئين نامه  نحوه اداره و توسعه

بخش  نابينايان و كم بينايان

      در كتابخانه هاي عمومي كشور     

 

 

 

 

مقدمه:

 با توجه به اينكه همه اقشار جامعه بايد از امكانات يكسان آموزشي و فرهنگي بهره مند شوند ايجاد شرايط برابر براي نابينايان در مقايسه با ساير گروه هاي جامعه به منظور رسيدن به موقعيت يكسان آموزشي، شغلي و اجتماعي تنها در صورتي امكان پذير است كه از نظر ابزاري و دسترسي، امكانات و شرايط يكساني فراهم آيد.

نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور نيز به عنوان نهادي فرهنگي، با هويت ايراني - اسلامي، نافذ و اثرگذار بر جامعه، طبق سند چشم انداز خود در افق ايران 1404، در تلاش است تا ارتقاء دهنده ي آگاهي هاي عمومي از طريق دسترسي سريع، آسان و عادلانه ي يكايك ايرانيان و فارسي زبانان به منابع اطلاعاتي مورد نياز با توجه به اقتضائات سني، فرهنگي، جغرافيايي و جسمي باشد.

 كتابخانه ها و مراكز اطلاع رساني نابينايان و كم بينايان با هدف رفع نيازهاي اطلاعاتي، گسترش فرهنگ مطالعه ي مفيد ، ارتقاي علم و دانش ، اطلاع رساني ، آموزش و پركردن اوقات فراغت براي اين قشر ايجاد مي گردد. به منظور دست يابي اهداف فوق الذكر، اين آئين نامه تدوين و جهت اجرا بلاغ مي گردد.

 

 

ماده1) اهداف:

·        يكسان سازي فرايند ارائه خدمات كتابخانه هاي نابينايان و كم بينايان

·        تهيه منابع اطلاعاتي جهت رفع نيازهاي اطلاعاتي نابينايان و كم بينايان

·        تدارك امكانات لازم به منظور ارتقاء آگاهي هاي عمومي از طريق دسترسي سريع، آسان و عادلانه به منابع اطلاعاتي با توجه به اقتضائات جسمي

ماده 2) تعاريف:

·        نابينا:  كسي است كه ميزان ديد او كمتر از يك دهم است؛

·   نيمه بينا: كسي است كه ميزان ديد او بيشتر از يك دهم است و با استفاده از وسايل كمكي (عينك) ميزان ديد او حداكثر به سه دهم برسد؛

·         عضو : در اين آيين نامه، نابينا يا كم بينايي كه طبق ضوابط و مقررات كتابخانه به عضويت آن در آمده باشد؛

·   كتابخانه هاي نابينايان و كم بينايان: منظور كتابخانه هايي داراي بخش مجزا يا كتابخانه هايي با ساختمان مجزا، منابع، تجهيزات و فعاليتهاي خاص افراد داراي آسيب بينائي؛

·        منابع اطلاعاتي : در اين آيين نامه، منظور كتاب و مجلات به شكل بريل، كتاب گويا،‌كتاب هاي مصور برجسته، كتابهايي با حروف درشت، نوارضبط شده،لوح فشرده و منابع الكترونيكي مي باشد؛

­­­

 

ماده 3) شرايط عضويت:

 

    عضويت نابينايان و كم بينايان طبق شرايط عضويت مندرج در ذيل آئين نامه عضويت، رايگان و مدارك مورد نياز جهت عضويت، طبق ضوابط مندرج در آئين نامه عضويت مي باشد.

 

ماده 4) منابع اطلاعاتي:

 

4-1- حداقل منابع بريل براي راه اندازي بخش نابينايان 100 عنوان كتاب بريل، كتاب مصور برجسته يا خطوط درشت مي باشد.

4-2- حداقل كتاب گويا براي راه اندازي بخش نابينايان 300 عنوان مي باشد.

تبصره 1 : كتابهاي گويا از هر عنوان، حداقل بايد دو نسخه باشند تا نسخه اصل به امانت داده نشود.

 

 

ماده 5) شرايط استفاده:

 

5-1- استفاده از منابع اطلاعاتي براي اعضاء در قبال ارائه كارت عضويت انجام مي گيرد.

5-2- ضوابط امانت منابع اطلاعاتي، طبق ضوابط مندرج در آئين نامه امانت مي باشد.

تبصره2. با توجه به كمبود كتب بريل،حداكثرتعداد منابع قابل امانت بخش نابينايان، 3 جلد مي باشد.

نكته1 : توصيه مي گردد به علت حجم زياد منابع بريل و جلوگيري از فرسودگي زودرس از كيف هاي مخصوص كتاب هاي بريل براي امانت استفاده شود.

5-3- نشريات ادواري و نرم افزارهاي وي‍ژه نابينايان و كم بينايان به خارج از كتابخانه امانت داده نمي شود و استفاده از آنها در كتابخانه مجاز است.

 

ماده 6) شرايط كتابدار بخش نابينايان وكم بينايان:

6 -1- الزاماً كتابدار كم بينا يا نابينا

6-2- آشنا به شيوه استفاده از تجهيزات و نرم افزارهاي ويژه نابينايان و كم بينايان

6-3- تسلط داشتن به خط بريل

6-4- ترجيحا داراي مدرك كارشناسي كتابداري و اطلاع رساني

6-5- داراي مهارت هاي ارتباطي- كلامي

6-6- داراي مدرك ICDL 1,2

 

ماده 7) شرح وظايف كتابدار بخش نابينايان و كم بينايان:

7-1- انجام اموركتابداري بخش مربوطه مانند:سازماندهي منابع،امانت وپاسخگويي به مراجعه كنندگان

7-2- آموزش شيوه استفاده از تجهيزات ونرم افزارهاي ويژه نابينايان وكم بينايان براي مراجعه كنندگان

7-3- كمك به مراجعه كنندگان در يافتن اطلاعات و منابع مورد نياز خود

7-4- برقراري ارتباط مناسب با نابينايان و كم بينايان و جذب آن ها به كتابخانه

7-5- تعامل با سازمان هاي ذيربط با هماهنگي و رعايت سلسله مراتب اداري

 

ماده8) ثبت منابع اطلاعاتي:

ثبت منابع اطلاعاتي نابينايان و كم بينايان براساس آئين نامه ثبت و در دفتري جدا‌گانه صورت مي گيرد.

تبصره3. براي بخش نابينايان و كم بينايان از مهر جداگانه بخش نابينايان استفاده گردد.

تبصره4. براي منابع مخصوص نابينايان و كم بينايان پايگاه اطلاعاتي مجزا در نرم افزار با همكاري واحد خدمات فني ايجاد شود.

 

 

ماده 9)آماده سازي منابع اطلاعاتي:

9-1- آماده سازي كتاب ها و نشريات بريل طبق ضوابط مندرج در آئين نامه آماده سازي صورت مي گيرد و از برچسب بريل در عطف كتاب استفاده مي شود.

9-2- جهت آماده سازي كتاب هاي گويا طبق ضوابط آماده سازي مواد ديداري- شنيداري مندرج در آئين‌نامه آماده سازي اقدام گردد و از برچسب با خط بريل بر روي طلق به عنوان شماره بازيابي روي منبع استفاده شود.

 

ماده10) فهرست نويسي و رده بندي:

10-1- فهرست نويسي و رده بندي منابع گويا در آئين نامه فهرست نويسي و رده بندي طبق ضوابط فهرست نويسي و رده بندي منابع ديداري- شنيداري مي باشد.

10-2- فهرست نويسي ورده بندي كتاب هاي بريل وخطوط درشت همانند كتاب معمولي طبق ضوابط مندرج درآئين نامه فهرست نويسي ورده بندي صورت مي گيرد با اين تفاوت كه در ناحيه يادداشت ها ذكرمي شود كه اصل اين كتاب(براي افراد بينا)درچه سالي منتشر شده است.

نكته2: توصيه مي گردد فهرستبرگه منابع اطلاعاتي كتابخانه يا بخش نابينايان و كم بينايان به صورت بريل و گويا تهيه و در دسترس مراجعان قرار گيرد.

10-3- فهرست منابع بريل هر سه ماه يكبار، به وسيله چاپگر بريل به تفكيك رده تهيه و در اختيار كاربران قرار گيرد.

10-4- فهرست تازه هاي كتاب به صورت بريل و گويا تهيه و در دسترس كاربران قرار گيرد.

 

ماده 11) مكان و فضا:

 با توجه به شرايط جسمي ويژه نابينايان و كم بينايان ، در انتخاب محل بخش نابينايان و كم بينايان بايد مسائل ذيل را درنظر گرفت:

11-1- حداقل فضاي لازم براي راه اندازي بخش نابينايان و كم بينايان 50 متر مربع باشد.

11-2- بخش نابينايان و كم بينايان ترجيحا در طبقه همكف در نظر گرفته شود.

11-3- كتابخانه هايي كه در طبقات مختلف قرار دارند، وجود دكمه آسانسور به صورت حروف بريل كه دستيابي نابينايان و كم بينايان به كتابخانه را تسهيل كند، الزامي است.

11-4- از ورودي تا بخش مربوطه بر روي ديوار از ميله و در كف از سطوح برجسته جهت راهنمايي مراجعان نابينا و كم بينا استفاده شود.

11-5- قراردادن تابلو راهنما به خط بريل در كنار درب ورودي كتابخانه براي راهنمايي مراجعه كنندگان به فضا و منابع كتابخانه الزامي است.

11- 6- كليه موانع فيزيكي در مسير رفت و برگشت به بخش نابينايان و كم بينايان برطرف شود.

11-7- در ورودي ساختمان كتابخانه سطوح شيبدار نيز جهت نابينايان معلول حركتي درنظر گرفته شود.

11-8- تمايز رنگ پله ها با كف ساختمان و نيز استفاده از كف پوش يا موكت در ابتدا و انتهاي راه پله ها به اندازه ي طول پله و عرض 40 سانتي متر.

11-9- استفاده از برچسب هاي رنگي بر روي درب هاي شيشه اي براي كم بينايان الزامي است.

11-10- حتي الامكان ستون هاي بين مسير از پوشش فوم استفاده شود تا از آسيب رسيدن به فرد كم بينا جلوگيري شود.

11-11- سالن هاي مطالعه بايد از نورپردازي مناسب برخوردار باشند.

11-12- درب ورودي بخش نابينايان و كم بينايان به چراغي با رنگ متمايز با ساير چراغ ها تجهيز گردد.

11-13- ترتيبي اتخاذ شود كه خيابان هاي منتهي به خيابان اصلي كتابخانه به منظور عبور و مرور افراد نابينا و كم بينا مناسب سازي شود و موانع موجود مرتفع گردد.

11-14- از ابتداي خيابان اصلي كتابخانه تابلوهاي راهنما ويژه افراد نابينا و كم بينا تا محوطه ورودي كتابخانه نصب گردد.

 

ماده 12) تجهيزات و نرم افزارهاي ويژه نابينايان و كم بينايان:

12 -1 – حداقل تجهيزات مورد نياز بخش نابينايان :

 

دستگاه

تعداد

رايانه

2

برجسته نگار 2

1

ماشين تحرير بريل

1

چاپگر بريل

1

دستگاه چهار كاره (اسكن، نمابر، كپي، چاپگر)

A3با قابليت چاپ بر روي كاغذ

1

بهديد

2

LCDصفحه نمايش يا تلويزيون 21 اينچ

2

روميزيDVD دستگاه پخش نوار كاست و

5

USB مجهز به پورت DVD دستگاه ضبط كاست ،  

1

هدفن مناسب

8

لوح و قلم بريل

5

انواع ذره بين*

به تعداد لازم

خط تلفن و اتصال به اينترنت پر سرعت و نمابر

يك خط

 

* باتوجه به تعداد عضو كم بينا و نظر كارشناس بينايي سنجي اداره بهزيستي شهرستان تهيه گردد.

 

12 – 2 – حداقل نرم افزارهاي مورد نياز بخش نابينايان و كم بينايان :

 

نرم افزار

تعداد نسخه

نويد 5

2

پارس آوا

2

پكجاز 8

2

جاز

2

 

ماده 13) حداقل تجهيزات كتابخانه­اي بخش نابينايان و كم بينايان:

 

نام تجهيزات

تعداد

قفسه كتاب بريل يك طرفه

7

CD قفسه مخصوص نوار كاست و

5

ميز و صندلي مطالعه يك نفره(بخش گويا)

5

ميز مطالعه 4 نفره(بخش بريل)

2

صندلي مطالعه

15

ميز كامپيوتر

2

صندلي گردان

3

ميز كتابدار

1

كابينت چاپگر بريل*

1

CD ميز براي ضبط

1

جاي روزنامه اي

1

قفسه نشريات

1

* با طراحي مناسب كه به ميز نياز نداشته باشد و پايه دار باشد.

 

 

ماده 14) حداقل ملزومات بخش نابينايان و كم بينايان:

    حداقل ملزوماتي كه براي راه اندازي يك كتابخانه مجزا يا بخش مجزا براي نابينايان و كم بينايان مورد نياز است عبارتند از:

نام مقوله

تعداد

كاغذ بريل*

5 بند

كيف پستي مخصوص كتاب بريل

15 عدد

كيف پستي مخصوص نوار كاست

10 عدد

CD كيف پستي مخصوص

15

 

 

 

 

 

 

        

*130 تا160 گرمي (اندونزي)

 

ماده15) اين آئين نامه در 15 ماده و 4 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.

 

                         

                                                                                           منصور واعظي

                                                                                                دبيركل                                                                                     

        

 

 

 

 

 

 

 

 

  پيوست ها :  

     پيوست 1. تجهيزات و نرم افزارهاي ويژه نابينايان و كم بينايان

          پيوست2. فهرست نشريات ويژه نابينايان و كم بينايان

 

پيوست 1) تجهيزات و نرم افزارهاي ويژه نابينايان و كم بينايان

 

تجهيزات ويژه نابينايان و كم بينايان:

 

·        برجسته نگار2: نمايشگر 40 حرفي و صفحه كليد بريل برجسته نگار 2، نمونه كامل شده برجسته نگار 1، مي­باشد. نابينايان از برجسته نگار براي ورود اطلاعات به رايانه (صفحه كليد بريل) و خروج اطلاعات از آن (نمايشگر بريل) استفاده مي‌كنند. اين دستگاه به همراه نرم افزارهاي صفحه خوان مانند جاز و نرم افزارهاي جانبي مانند نويد 5، مجموعهء كاملي را براي استفاده نابينايان از رايانه فراهم مي­آورد.

 

·        دستگاه زاي فيوز هيتر(Zy-Fuse- Heater): دستگاه برجسته ساز تصاوير. دستگاه Zy-Fuseيك روش سريع براي توليد اشكال و نمودارهاي برجسته براي نابينايان مي‌باشد. اين دستگاه با استفاده از كاغذهاي قابل برجسته شدن Zy- اشكال برجسته را توليد مي­كند. كافي است كه شكل مورد نظر روي كاغذ Zy-Tex2 چاپ شود و يا با ماژيك روي آن نقاشي گردد و از دستگاه Zy-Fuseعبور كند. كل زمان توليد يك صفحه كمتر از 7 ثانيه مي­باشد.Tex2

·        ماشين تحرير بريل: اين دستگاه تايپ ويژه نابينايان است كه داراي 6 كليد اصلي براي درج حروف بريل است كه در بين آنها يك كليد براي ايجاد فاصله در نظر گرفته شده است.

 

 

 

·        چاپگر بريل(Braille Printer): چاپگرهاي بريل Index در 3 مدل Everest،  4x4Pro و 4Waves PROارائه مي­گردد. Everest چاپگر بريل دو طرفه براي كاغذهاي تك برگي است. چاپگر 4x4Pro چاپگري دو طرفه براي فرمت بندي مجله اي است و سرعت چاپ بالا از مزيت هاي دستگاه است. چاپگر  4Waves PROسريعترين چاپگردنيا است كه بر مبناي چاپ چند تايي، طراحي شده است اين چاپگر با استفاده از 4مدل چاپگر قابل تعويض يكسان (4هد) به شما توانايي كنترل سرويس و نگهداري چاپگر را مي دهد. سرعت بالا (1000صفحه درساعت)، پشتيباني شبكه، گرافيك با كيفيت بالا، وضعيت بازخورد، دوام قابل توجه و برجسته نقاط بريل از مزاياي اين چاپگر است.

·        دستگاه سروش: انتقال مفاهيم تصويري به نابينايان. سروش دستگاهي جانبي براي كامپيوتر است كه به ‌همراه نرم افزارهاي گويا، آموزش لمسي-صوتي را تحقق مي بخشد. اين دستگاه قادر است مفاهيم تصويري را به نابينايان انتقال دهد. در اين روش پس از تهيه تصاوير برجسته و تدوين موضوع آموزشي توسط مربيان و نرم افزارهاي طراحي، اين تصاوير بر روي دستگاه سروش قرار داده مي­شود و كاربر در گام اول تصوير را لمس نموده و تصوري ذهني از مورد را براي خود ايجاد مي نمايد، سپس با فشار دادن بر سطح تصوير در محلهايي كه نياز به اطلاعات دارد، توضيحات بيشتري را بصورت گويا دريافت مي­دارد. موارد كاربري دستگاه سروش ميتواند در زمينه هايي از قبيل آموزش جغرافي، آموزش رياضيات، داستان­هاي گويا و ... باشد.

·        دستگاه بهديد: درشت نماي الكترونيك بهديد دستگاهي است جهت استفاده افراد كم بينا، كه با درشت نمايي متون امكان خواندن متن و مشاهده تصاوير را از طريق دستگاه تلويزيون و يا با استفاده از تجهيزات جانبي از طريق مانيتور كامپيوتر فراهم مي سازد. بهديد در سه مدل بهديد 5، +5، 50/8 عرضه مي­شود. درشتنماي بهديد 5 يك دستگاه متحرك است كه به كمك منبع تغذيه و اتصال به تلويزيون و يا مانيتور كار مي­كند. بهديد 5 داراي قابليت‌هاي خوبي از قبيل قابليت تنظيم از طريق نمايشگر روي صفحه، بزرگنمايي متغير، ارائه تصوير مثبت و منفي، تغيير رنگ زمينه ، مجموعا" در چهار حالت، مستقل از نور محيط، قابليت اتصال به ورودي آنتن يا ويدئوي تلويزيون يا مانيتور مجهز به ورودي ويدئو و قابليت اتصال به كامپيوتر با استفاده ازVideo capture يا TV USB مي­باشد. بهديد +5 مشابه بهديد 5 بوده با اين تفاوت كه امكان اتصال به ورودي آنتن حذف گرديده و در عوض از باتري قابل شارژ، با ماندگاري بيش از سه ساعت، در داخل خود استفاده مي كند ، بدين ترتيب با استفاده از يك TV USB Boxمي تواند در كنار يك كامپيوتر كيفي بصورت قابل حمل بكار گرفته شود. در بهديد 50/8 ، كاربر با قرار دادن عينكي به وزن 59 گرم بر روي چشم ، يك تلويزيون LCD 50 اينچي را در فاصله يك متري خود مشاهده خواهد كرد و از كليه امكانات بهديد 5 جهت مطالعه بهره خواهد جست.Box

·        دستگاه پخش كاست(caset player) : براي شنيدن كتاب‌هاي گويايي كه بر روي كاست ضبط شده اند مورد استفاده قرار مي گيرد.

·        دستگاه پخش سي دي/ دي وي دي(Video CD/DVD): براي شنيدن كتاب هاي گويايي كه بر روي ديسك هاي نوري ضبط شده اند، استفاده مي شود.

 

نرم افزارهاي ويژه نابينايان:

·        برنامه صفحه خوان(Screen Reader): برنامه‌اي است كه ابزارهايي را براي خواندن متن‌هاي موجود روي صفحه نمايشگر و تشخيص برخي از اشكال گرافيك استاندارد فراهم‌ مي‌آورد. نمونه اشكال گرافيكي،دگمه‌ها، آيكون‌ها، ميله‌هاي ابزار و غيره قابل تشخيص مي باشند.نرم افزارهاي جاز و پكجاز از نمونه برنامه هاي صفحه‌خوان هستند.

 

·        جاز(Jaws): يك نرم افزار متن خوان است كه ابزارهايي را براي خواندن متن‌هاي موجود روي صفحه نمايشگر و تشخيص برخي از اشكال گرافيك استاندارد فراهم‌ مي‌آورد. اين نرم افزار براي زبان انگليسي طراحي شده است و نمونه فارسي آن همان پكجاز است.

·        پكجاز8: نرم افزار پكجاز نرم افزاري است كه مشكلات جاز را براي نابينايان فارسي زبان حل مي‌كند. مزيت عمده برنامه پكجاز اين است كه بدون آنكه تغييري در برنامه جاز ايجاد كند، دركنار آن اجرا شده و امكانات گويايي و بريل فارسي را به آن اضافه مي­كند.

 

·        پارس آوا: اين نرم افزار ويژه ي نابينايان فارسي زبان ايران و ديگر كشورها طراحي شده است. دسترسي به واژه شناس فارسي  O C R  كه مي تواند متن هاي اسكن شده را به Wordتبديل نمايد و با متن خوان فارسي آن­را بخواند. استفاده از اين نرم افزار در محيط هاي WORD ،INTERNET، سايت خبرگزاري ها و روزنامه ها از قابليت هاي آن است. غلط ياب فارسي نيز از قابليت هاي آن است كه پس از نصب در منوي Tools در Microsoft Wordگزينه ي آن ظاهر مي شود و به وسيله ي آن غلط هاي داخل متن را مي توان تصحيح نمود.

·        كرزوايل(kerzweil): اين نرم افزار متن اسكن شده انگليسي را به فرمت Text و صوت تبديل مي كند. درواقع همان OCR انگليسي محسوب مي شود كه نمونه فارسي آن، نرم افزار پارس آوا مي باشد.

·        نويد 5 :نويد 5 داراي 6 برنامه كاربردي (ويرايشگر، واژه نامه، كتابخانه الكترونيك، سررسيد و بانك اطلاعات شخصي، قرآن و شطرنج) مي­باشد كه نيازهاي نابينايان را در محيط ويندوز برطرف مي­كند.برنامه ويرايشگر بريل و گويا برنامه­اي برپايه برنامه ورد مايكروسافت است. اين برنامه با اضافه نمودن خروجي صوتي و بريل فارسي و انگليسي به ورد، مشكل خواندن و نوشتن را كه از عمده مشكلات نابينايان است برطرف مي­كند. كتابخانه الكترونيك متن كامل 2200 كتاب الكترونيك فارسي و امكان جستجو در آن و مطالعه به صورت بريل وگويا فراهم مي آورد. برنامه واژه نامه داراي چهارواژه نامه كامل انگليسي به فارسي، فارسي به انگليسي، انگليسي به انگليسي، وفارسي به فارسي مي­باشد. برنامه قرآن متن كامل قرآن را باخروجي بريل و صوتي عربي (استاد منشاوي) و با ترجمه فارسي و انگليسي گويا، دراختيار استفاده كننده قرار مي­دهد. برنامه سررسيد و بانك اطلاعات شخصي، مشكل نگهداري اطلاعاتي از قبيل نام و شماره تلفن ها و... قرار ملاقاتها براساس تقويم شمسي و... را براي استفاده كنندگان متعدد سيستم برطرف مي­كند. برنامه شطرنج، با خروجي بريل وگويا، يك حريف فرضي كامل را براي بازي شطرنج، براي شخص نابينا فراهم مي آورد.

 

 

 

 

 

 

پيوست2)‌ نمونه نشريات ويژه نابينايان:

 

ماهنامه بشري، روزنامه ايران سپيد، دوره جديد فصلنامه انديشه سپيد(فصلنامه «انديشه سپيد» نخستين فصلنامه اطلاع‌رساني ويژه كتابخانه‌هاي نابينايانكشور كه نسخه گوياي آن نيز در بخش نابينايان پايگاه اطلاع رساني سازمان اسنادكتابخانه ملي موجود است)، ماهنامه گويا شقايق( ماهنامه گويا)

 

 

آئين نامه  نحوه اداره و توسعه بخش خردسالان

كودكان و نوجوانان در كتابخانه هاي عمومي كشور

 

 

 

 

 

 

مقدمه:

 براساس آموزه هاي ديني اساس و زيربناي شخصيت انسان در سالهاي اول زندگي پايه‌گذاري مي شود و آموخته هاي اين دوران، تاثير عميقي بر آينده‌ي زندگي فرد دارد. بنابراين اگر مطالب خواندني مفيد و سازنده در اختيار كودكان و نوجوانان قرار گيرد و آنها از همان سنين كودكي به مطالعه عادت كنند،راه و رسم زندگي را خواهند آموخت و تحت تاثير داستانها و كتابهاي آموزنده، به رشد و تعالي خواهند رسيد و در آينده نيز براي حل مشكلات خود از كتاب كمك خواهند گرفت.

كتابخانه ي كودك مكاني مناسب جهت رشد فردي و تقويت رفتار اجتماعي ، افزايش دانش، آگاهي ، خلاقيت و ايجاد عادت به مطالعه در كودكان مي باشد. بنابراين هراندازهبراي كتابخواني كودكان سرمايه­گذاري شود، تحقق اهداف سند چشم‌انداز نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور را تسريع خواهد نمود.

 در راستاي تحقق اهداف فوق الذكر اين آئين نامه به شرح ذيل تدوين و جهت اجراء ابلاغ مي گردد.

ماده1) اهداف :

·     يكسان سازي فرايند ارائه خدمات در بخش خردسالان، كودكان و نوجوانان

·     توانمند سازي و ارتقاء سطح دانش و آگاهي كودكان و نوجوانان از طريق ارائه خدمات

كتابخانه‌اي

·     فراهم آوري و سازماندهي اطلاعات براي خردسالان، كودكان و نوجوانان دركتابخانه هاي عمومي

·     ترويج فرهنگ مطالعه مفيد، ايجاد عادت به مطالعه در خردسالان ، كودكان و نوجوانان

 

ماده 2) تعاريف:

·        عضو : خردسالان ، كودكان و نوجواناني كه طبق ضوابط و مقررات كتابخانه به عضويت آن در آمده باشد.

·        خردسالان: منظور گروه سني 2 تا 8 سالگي(پايان دوم دبستان) است.

·   كودكان و نوجوانان: منظور گروه سني 8 الي 14 سالگي( از سوم دبستان تا پايان مقطع راهنمايي) است. در يك تقسيم بندي جزئي تر گروه سني 8 الي 11 سال(سوم دبستان تا پايان دوره ابتدايي) را گروه كودكان خوانده و گروه سني 12 الي 14 سال ( دوره راهنمايي) گروه نوجوانان خوانده مي شود.

·        كتابداركودك : فردي كه با سمت كتابدار (با شرايط خاص مندرج در متن آئين نامه) در بخش خردسالان يا كودكان و نوجوانان به ارائه خدمات مشغول است.

·   كتابخانه هاي خردسالان: منظور كتابخانه هاي داراي بخش مجزا، منابع، تجهيزات و خاص گروه سني 2 تا 8 سالگي(پايان دوم دبستان) با متراژ حداقل 20 متر مربع است.

·   كتابخانه هاي كودكان و نوجوانان : منظور كتابخانه هايي داراي بخش مجزا، منابع و تجهيزات خاص گروه سني 8 الي 14 سالگي( از سوم دبستان تا پايان مقطع راهنمايي) با متراژ حداقل 30 متر مربع است.

 

 

ججج

ماده 3) شرايط عضويت:

شرايط عضويت گروه سني خردسالان، كودكان و نوجوان به لحاظ مقررات برابر با شرايط مندرج ذيل آئين­نامه عضويت كتابخانه هاي عمومي كشور مي‌باشد.

3-1- عضويت خردسالان رايگان و حق عضويت كودكان و نوجوانان با تخفيف 50 % مي‌باشد.

 

ماده4) امانت:

4-1- استفاده از منابع اطلاعاتي براي اعضاء در قبال ارائه كارت عضويت توسط شخص صاحب كارت و يا والدين امكان پذير خواهد بود.

4-2- تعداد 5 جلد كتاب و حداكثربه مدت 14روز براي مطالعه هر عضو به امانت داده ‌شود.

4-3- تعداد2 منبع ديداري- شنيداري و حداكثر به مدت 14 روز به هرعضو امانت داده ‌شود.

تبصره1.امانت تعداد بيشتر كتاب(حداكثر تا 8 جلد) با نظر كتابدار بخش كودكان و نوجوانان امكان­پذير است.

4-4- منابع مشروحه ذيل به خارج از كتابخانه امانت داده نمي شود و استفاده از آنها در كتابخانه مجاز است:

·        منابع مرجع؛

·        نشريات ادواري؛

·        اسباب بازي و بازيهاي فكري؛

 

ماده5) ثبت:

ثبت منابع اطلاعاتي كودكان و نوجوانان بر اساس آئين نامه ثبت مي باشد. به منظور ثبت منابع اطلاعاتي ويژه خردسالان، كودكان و نوجوانان و اسباب بازيها دفاتر ثبت جداگانه در نظر گرفته شود.

 

ماده6) خدمات فني:

6-1- فهرست نويسي:

همانگونه كه در آئين نامه فهرستنويسي و رده بندي ذكر گرديد، منابع ويژه خردسالان، كودكان و نوجوانان همانند ساير منابع و با استفاده از فهرستنويسي پيش از انتشار و جستجو در پايگاه كتابشناسي ملي ايران،‌ فهرستنويسي مي شوند و پس از بازخواني در شبكه نرم‌افزار تخصصي كتابخانه، اصلاحات لازم(ورود شماره ثبت و نشانه مولف) انجام ‌مي‌ گيرد و در صورت عدم وجود اطلاعات مورد نظر در پايگاه كتابشناسي ملي ايران كتابدار خود بر اساس آخرين ويرايش قوانين و قواعد فهرستنويسي و رده بندي ديويي بايد اقدام به فهرستنويسي و رده بندي بنيادي(پايه) كند.

6-2.رده بندي:

در صورت فراخواني(ايزو گرفتن) اطلاعات از كتابشناسي ملي، فهرستنويسي و رد‌ه‌بندي منابع اطلاعاتي همزمان انجام مي‌گيرد.

6-3. آماده سازي:

6-3-1- از كارت جيب كتاب براي منابع كودكان استفاده نمي گردد.

باعنايت به بهره گيري از نرم افزار كتابداري براي منابع كودكان لزومي به استفاده ازكارت و جيب كتاب نمي باشد.

6-3-2- به منظور آگاهي عضو از زمان بازگشت كتاب، برگه يادآوري به آخرين صفحه كتاب الصاق     مي گردد.

6-3-2- به منظور آگاهي اعضاء از محل منابع و بازيابي آنها در هنگام لزوم، برچسب حاوي شماره رده‌بندي ديويي در فاصله 5/3 سانتيمتري از عطف كتاب چسبانيده مي شود. و براي تفكيك منابع مناسب گروههاي سني خردسالان، كودكان و نوجوانان، از برچسب هاي رنگي استفاده شود و اين برچسب در عطف كتاب(پايينتر از برچسب كتاب) الصاق گردد.

¨     خردسالان: برچسب صورتي

¨     كودكان:‌ برچسب آبي

¨     نوجوانان: برچسب سبز

تبصره2. به منظورورود اطلاعات منابع ويژه خردسالان،كودكان ونوجوانان پايگاه جداگانه در نرم افزار نمايه

تعريف شود.

تبصره3. به منظور بازيابي اطلاعات مورد نظر كودكان و نوجوانان نياز به توليد برگه دان نيست.

 

ماده7) استانداردهاي بخش خردسالان، كودكان و نوجوانان:

7-1- فضا:

در انتخاب اين بخش بايد موارد ذيل را در نظر داشت:

-       اين بخش مستقل از بخش بزرگسالان ، پر جاذبه و پر كشش باشد.

-       طراحي و رنگ آميزي و تزئينات اين بخش شادي آفرين، شور انگيز و در جذب آنها موثر باشد.

-       به منظور سهولت رفت و آمد و برقراري امنيت لازم  بايد به گونه اي طراحي شود  كه حداكثر آسايش و ايمني را  فراهم كند.

-       در ساختمانهاي چند طبقه محل اين بخش در طبقه همكف در نظر گرفته شود و يا  حداقل پله هاي ممكن را  دارا باشد.

-       حتي الامكان   از سالن هاي مطالعه به دور باشد.

 

در كتابخانه استاندارد با متراژ 2200 متر مربع، براي خردسالان 30 متر مربع فضا  و براي كودكان و نوجوانان 100 متر مربع در نظر گرفته مي شود. البته نظر به محدوديت فضا، حداقل فضا براي ايجاد بخش خردسالان 20 متر مربع و به منظور بخش كودكان و نوجوانان 30 متر‌مربع لحاظ مي گردد.

تبصره 4.درصورت وجود فضاي كافي، در اين بخش ها فعاليتهاي جانبي (تشكيل نمايشگاه ،برگزاري جلسات كتابخواني ، قصه گويي و...) برگزارگردد (نمونه اي از فعاليتهاي جنبي در پيوست1 آورده شده است).

 

 

 

7-2- تجهيزات:

 

7-2-1- تجهيزات كتابخانه اي:

     بطوركلي وسايل وتجهيزات، ميزان ونوع فضاهاي مورد نياز اين بخش ها همان وسايل كتابخانه هاي بزرگسالان است اما تفاوت عمده اي كه وجود دارد اختلاف در ابعاد وسايل مي باشد.

نوع ميز

طول

عرض

ارتفاع

ميز مطالعه

يك نفره

92

52

74

دو نفره

92

110

74

چهار نفره

182

110

74

شش نفره

270

120

74

ميز مطالعه شيبدار

84

5/123

5/68

ميز نمايش كتابهاي بزرگ

5/68

5/118

5/62

¨     ميز

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نوع قفسه

مشخصات(سانتيمتر)

ارتفاع

عرض

عمق

قفسه نمايش كتاب

97

90

40

قفسه كتاب( يك طرفه)

135

90

25

قفسه كتاب (دو طرفه )

135

90

50

قفسه نشريات

70

70

19

 

 

¨     قفسه

 

 

 

 

 

.

 

مشخصات

اندازه

ارتفاع كلي

61 سانتي متر

ارتفاع نشيمن

5/34 سانتي متر

عمق

35 سانتي متر

عرض

35 سانتي متر

¨     صندلي مطالعه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

¨     تابلو اعلانات

¨     بردهاي اطلاع رساني

7-2-2- تجهيزات الكترونيكي و رايانه اي:

نام دستگاه

تعداد

رايانه

2

پرينتر

1

بلندگو(اسپيكر)

1

اسكنر

1

DVDwriter

1

تلويزيون

1

ضبط صوت

1

 

­

7- 2-3- تجهيزات مصرفي:

دفتر نقاشي،‌مداد رنگي، كاغذA4، خط كش، پاك كن، مداد، پارچه، قيچي، كاغذ رنگي،‌مقوا، تراش،آبرنگ، قلم­مو، پيش بند، مداد شمعي و ....

 

ماده8) منابع:

8-1- منابع ويژه خردسالان: كتابهاي تصويري داراي تصاوير شاد و رنگارنگ و كتابهاي حمام[1]، اسباب­بازي.

8-2- منابع ويژه كودكان: منابع اطلاعاتي، منابع مرجع و نشريات ويژه كودكان،‌اسباب بازي، منابع ديداري- شنيداري(نوارهاي صوتي(مانند نوارهاي قصه)، پازل (جورچين) ، كره جغرافيايي، اسكلت و ماژول بدن انسان، نقشه، منابع رايانه اي(CD, DVD)

8-3- منابع ويژه نوجوانان: كتابهاي قابل امانت دادن،‌منابع مرجع،‌نشريات ويژه نوجوانان، منابع ديداري- شنيداري (نوارهاي صوتي، كره جغرافيايي، اسكلت و ماژول بدن انسان، نقشه)، منابع رايانه اي(CD, )DVD

 

 

ماده9) شرايط كتابدار كودكان:

با توجه به ويژگيهاي شخصيتي و فردي كودكان و تنوع علايق آنها ،‌كاركناني كه تجربه،‌ مهارت و دانش تخصصي دارند ،‌ نقش مهمي در ارائه خدمات به اين گروه  ايفا مي كنند. براي تامين نيازهاي اين گروه‌ سني ، ضروري است كه ‌ شخص باصلاحيت و با تجربه اي با مسئوليت خاص ارائه خدمات كتابخانه اي به خردسالان و كودكان و نوجوانان به خدمت بگيرد. از مهمترين ويژگي هاي اخلاقي كتابدار موفق كودكان اين است كه به آنان صميمانه عشق بورزد، بردبار ، مؤدب و مهربان باشد، در برخورد با كودكان از همان قواعدي پيروي كند كه در برخورد با بزرگسالان به كار مي برد .با احترام با كودكان رفتار كند و به دنياي خصوصي كودك احترام بگذارد.

از جمله مهمترين ويژگيهاي كتابدار كودكان و نوجوانان عبارتند از:

·        علاقمند به كار با خردسالان، كودكان و نوجوانان

·        دارا بودن مهارتهاي ارتباطي براي تعامل موثر و برقراري ارتباط مثبت و بدون تعصب با خردسالان، كودكان و نوجوانان

·        برقراري روابط شاد و دوستانه با خردسالان، كودكان و نوجوانان

·        توانايي تجزيه و تحليل و درك نيازهاي خردسالان ، ‌كودكان و نوجوانان

·        توانمند در ايجاد همكاري بين خردسالان، كودكان و نوجوانان

·        دارا بودن مهارتهاي حل مسئله و كارگروهي

·        توانمند در نوآوري

همچنين كتابدار كودكان بايد دانش و پيش‌زمينه‌اي در موضوعات زير داشته باشد:

·        روانشناسي رشد و مخاطب شناسي

·        آشنايي با نظريه‌هاي توسعه و ترويج خواندن

·        مهارتهاي فرهنگي و هنري

·        آشنايي با ادبيات كودكان

با توجه به ويژگي‌هاي فوق الذكر، توصيه مي‌شود كتابدار بخش كودكان كارشناس كتابدار و آشنا با مباحث مطروحه بوده و يا از رشته هاي روانشناسي كودكان، ‌مديريت آموزشي و تكنولوژي آموزشي انتخاب گردد.

 تبصره 5. در صورت ايجاد بخش مجزاي خردسالان و كودكان و نوجوانان در هر بخش،  كتابدار مجزاي آن بخش در نظر گرفته مي شود.

 

 

ماده 10) شرح وظايف كتابدار كودكان:

¨     انجام كليه فعاليتهاي كتابخانه اي(عضويت، امانت، خدمات فني و ثبت منابع) ويژه خردسالان، كودكان ونوجوانان

¨     برقراري ارتباط مناسب با كم سالان وجذب آنها به كتابخانه

¨     راهنمايي خردسالان، كودكان و نوجوانان براي بازيابي منابع اطلاعاتي مورد نياز

 

ماده11) اين آئين نامه در 11 ماده و 5 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد. منصور واعظي

پيوست ها :‌

پيوست1) نمونه اي از خدمات جانبي گروه سني كودكان و نوجوانان

·       فعاليت‌هاي گروهي و بازي‌هاي آموزشي

·        كتابخواني

·        قصه گويي

·        نمايش فيلم

·        نمايش عروسكي

·        كتاب سازي و تشكيل گروههاي خلاصه نويسي، تحقيق،‌ تهيه روزنامه ديواري

·        معرفي شفاهي كتاب

·        ديدار با نويسندگان و تصويرگران كتاب­هاي كودكان

·        مسابقه كتابخواني

·        برگزاري بازديد از كتابخانه هاي كودكان و مراكز آموزشي كودكان

·        تهيه تصاوير و عكسهايي از نويسندگان،‌ شاعران، ‌مورخان،‌ علما و دانشمندان و نصب در تابلو كتابخانه

·        اجراي تئاتر و نمايش هاي كودكانه از داستانهاي كتاب توسط خود كودكان

·        هيات گفتگو درباره كتاب(برگزاري جلسات نقد و بررسي كتاب با حضور نويسندگان و اعضاء)

·        برگزاري برنامه­هاي مطالعاتي

·        كلاس هاي نوشتن خلاق

·        تشكيل گروههاي شعرو ادب(كانونهاي ادبي)

·        برگزاري كلاسهاي آموزش قرآن(قرائت مفاهيم حفظ و تجويد تفسير)

·        برگزاري كلاسهاي اخلاق و عقايد و احكام

·        برگزاري كلاسهاي بيان تاريخ اسلام

          

                                            

آئين نامه مبادله و اهداي منابع اطلاعاتي

در كتابخانه هاي  عمومي كشور

 

 

 

 

 

 

مقدمه :

 كتابخانه عمومي يك ارگانيسم زنده و پوياست و اين زنده بودن زماني معنا پيدا مي‌كند كه بتوان منابع مازاد، تكراري و بدون استفاده را حذف و منابع جديد و مورد نياز را ، به مجموعه اضافه نمود. از طريق عمل مبادله مي توان هر دو عمل را انجام داد به گونه اي كه منابع مازاد، تكراري و بدون استفاده به منابع مورد نياز ارگان ديگر اضافه نمود.  با عنايت به لزوم تشويق و ترغيب مراجعان، پذيرفتن منابع اطلاعاتي به صورت اهدائي روش بسيار مناسبي براي گسترش موجودي كتابخانه ها تلقي مي گردد. لذا بدين منظور آئين نامه ذيل تدوين و جهت اجرا ابلاغ مي گردد.

 

ماده 1) اهداف:

·        استفاده بهينه از كتب مازاد كتابخانه هاي عمومي سراسر كشور

·        غني سازي مخزن كتابخانه ها

·        يكسان سازي فرايند دريافت و استفاده منابع اهدايي در كتابخانه ها

·       يكسان سازي فرايند مبادله منابع اطلاعاتي

 

ماده2) تعاريف:

·        كتابخانه هاي تحت پوشش: منظور كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور مي باشد.

·        كتابخانه هاي غير نهادي: منظور كتابخانه هائي است كه تحت پوشش نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور نمي باشند.

·        مبداء: منظور كتابخانه هاي ارسال كننده منابع اطلاعاتي مي باشد

·        مقصد: منظور كتابخانه هاي دريافت كننده منابع اطلاعاتي مي باشد

·        مبادله: فرايندي به منظور تبادل منابع اطلاعاتي مازاد در كتابخانه ها مي باشد.

·        منابع اطلاعاتي: كتاب هاي چاپي، نشريات، مواد ديداري - شنيداري، ساير مواد كتابخانه اي و اطلاع رساني.

·   منابع اهدايي: منابعي كه از طرف اشخاص حقيقي يا حقوقي به منظور استفاده در كتابخانه هاي عمومي كشور به رايگان در اختيار قرار مي گيرد.

 

ماده 3) معيارهاي پذيرش منابع اهدايي:

3-1- مدنظر قرار دادن سياست مجموعه سازي نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور

3 – 2– بررسي اعتبار و روزآمد بودن منابع اهدايي

3-3 - پذيرش شرايط منطقي و قابل قبول اهدا كننده (عدم ارائه شرايط غيرمنطقي در خصوص نگهداري و استفاده منابع اهدايي ) 

3-4 - نداشتن مهر كتابخانه يا ساير سازمان ها برروي كتاب

تبصره1 . اهداكننده مالكيت آن را دارا باشد .

 3-5 - توجه به ظاهر و فيزيك منابع ( كيفيت مناسب چاپ و صحافي كتاب، عدم كسري صفحات ، صحافي مناسب، عدم قلم خوردگي، عدم درج نوشته هاي نامناسب و ...) .

تبصره 2. نسخ خطي و چاپ سنگي مشمول بندهاي 3-1، 3- 2 و 3 - 5 نمي باشد.

 

ماده 4) روش اجرا :

4-1- تهيه فهرستي از منابع اهدايي

4-2- كنترل فهرست منابع اهدايي با منابع كتابخانه جهت مشخص نمودن عناوين تكراري

4-3- جايگزيني نسخه اهدايي تكراري با منابع فرسوده موجود در كتابخانه

4-4- ارسال فهرست عناوين مازاد بر نياز كتابخانه جهت مبادله با كتابخانه­ها و مراكز ديگر به مركز مبادله

4-5- ارسال فهرست منابع اهدايي به اداره كتابخانه هاي شهرستان ، استان و در نهايت اداره كل تامين منابع نهاد و تائيد آن توسط اداره كل مزبور بر اساس ­فرم­هاي پيوست 2.

4-6- انجام عمليات آماده سازي منابع پس از دريافت فهرست عناوين تاييد شده توسط اداره كل مزبور

تبصره3. در ثبت منابع اهدايي درج واژه  اهدايي" در ستون ملاحظات دفتر ثبت الزامي است.

تبصره4. چنانچه كتاب اهدايي داراي تاريخ نشر قديمي و يا از نظر اطلاعاتي و محتوايي به روز نبوده و يا فرسودگي بيش از حد داشته باشد براي بازيافت فرستاده مي­شود.

 

 

 

ماده 5) طرح اهدا:

5-1- زمان: به منظور غني‌سازي منابع اطلاعاتي كتابخانه‌هاي عمومي كشور و نهادينه كردن فرهنگ اهدا كتاب با هدف گسترش فرهنگ مطالعه مفيد، طرح اهداي كتاب در كتابخانه هاي عمومي كشور به صورت نمادين در هفته كتاب جمهوري اسلامي برگزار مي گردد.

 5-2- نحوه اطلاع رساني:

·        استفاده از وسايل ارتباط جمعي ، مطبوعات و صدا و سيما جمهوري اسلامي ايران؛

·        استفاده از بروشورهاي اطلاع رساني، نصب و توزيع آن در كتابخانه‌هاي عمومي، مساجد ، نماز جمعه و جماعات ، مراكز آموزشي ، مدارس، وسائط نقليه و ...؛

·        چاپ فراخوان «اهداي كتاب: اهداي انديشه» و نصب در معابر عمومي؛

·        ايجاد ارتباط با سازمانهاي اجتماعي، مذهبي، هنري، فرهنگي، ورزشي و .... ؛ 

·        اعلام فراخوان به ناشران و مولفان ؛

·        اطلاع رساني در پورتال نهاد كتابخانه‌هاي عمومي.

 

ماده 6) منابع قابل مبادله:

6-1- منابعي كه با توجه به سياستهاي كتابخانه مشمول آئين نامه وجين (كتاب هاي قابل استفاده) مي‌باشند؛

تبصره 5. كتابهاي فرسوده و ناقص مشمول طرح مبادله نمي گردد.

6-2- منابعي كه به هر ترتيب توسط كتابخانه دريافت شده ولي مورد نياز مجموعه نباشد.

 

ماده7) مراكز مبادله:

7-1- درسطح شهرستان اداره كتابخانه هاي عمومي شهرستان بعنوان مركز مبادله منابع در نظرگرفته مي‌شود.

7-2- درسطح استان باتشخيص مديركل كتابخانه هاي عمومي استان محل مركز مبادله منابع تعيين مي‌گردد.

 

ماده 8) روش اجرا:

8-1- در سطح شهرستان

فرايند اجراي مبادله در مركز مبادله شهرستان به شرح ذيل مي باشد:

8-1-1- دريافت منابع اطلاعاتي قابل مبادله به همراه ليست منابع مزبور از مبداء طبق فرم شماره 1 (پيوست)

8-1-2- تلفيق ليستهاي دريافتي از كتابخانه هاي مبداء طبق فرم شماره 2 (پيوست)

8-1-3- ارسال ليست مذكور به كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش

تبصره 6. در صورت بهره مندي مركز مبادله شهرستان از امكانات وب سايت، ليست مذكور به منظور اطلاع‌رساني سريع در آن قرار گيرد تا فرايند مبادله در كمترين زمان ممكن صورت پذيرد.

8-1-4. دريافت ليست منابع درخواستي از كتابخانه ها بر اساس فرم شماره 3 (پيوست)

8-1-5. ارسال منابع درخواستي به كتابخانه هاي مقصد

تبصره 7. در صورتي يك منبع اطلاعاتي مورد تقاضاي چند كتابخانه باشد تعيين اولويت طبق نظر رئيس اداره كتابخانه هاي عمومي شهرستان مي باشد.

8-1-6- تهيه و ارسال ليست كتب مازاد بر نياز شهرستان به مركز مبادله استان پس از اتمام فرايند مبادله بر اساس فرم شماره 4 (پيوست)

8-2- در سطح استان:

فرايند اجراي مبادله در مركز مبادله استان به شرح ذيل مي باشد:

8-2-1- دريافت ليست كتب قابل مبادله از مراكز مبادله شهرستان طبق فرم شماره 4 (پيوست)

8-2-2- تلفيق ليستهاي دريافتي از مراكز شهرستان طبق فرم شماره 2 (پيوست)

8-2-3- ارسال ليست مذكور به كتابخانه هاي عمومي تحت پوشش

8-2-4- قرار دادن ليست فوق در پورتال استان به منظور اطلاع رساني سريع به شهرستانها

8-2-5. دريافت ليست منابع درخواستي از كتابخانه ها بر اساس فرم شماره 3 (پيوست) و تلفيق آن توسط اداره شهرستان ها

8-2-6- دريافت ليست منابع درخواستي ازاداره كتابخانه هاي عمومي شهرستان براساس فرم شماره 5 (پيوست)

8-2-7- ارسال منابع درخواستي به مراكز شهرستاني

8-2-8- قرار دادن ليست منابع مازاد استان در پورتال استان به منظور مبادله بين استاني و كتابخانه‌هاي غير نهادي

8-2-9- هماهنگي هاي لازم با كتابخانه هاي غيرنهادي و مراكز ساير استان ها جهت انجام فرايند مبادله

تبصره 8 . در تمامي مراحل مبادله اولويت با كتابخانه­هاي تحت پوشش مي باشد.

 

ماده 9) زمان انجام مبادله:

بديهي است درآينده نزديك اجراي فرآيند مبادله با تامين زيرساخت هاي مناسب آن به صورت مكانيزه انجام خواهد پذيرفت.

 

ماده10) اين آئين نامه در 10ماده و 8 تبصره تدوين و تنظيم گرديد و از تاريخ 18/8/1389 براي كتابخانه‌هاي عمومي سراسر كشور لازم الاجرا مي باشد.

 

                                                                                         منصور واعظي

                                                                                             دبيركل

 

 

پيوست  ها :

       پيوست1. فرم­هاي مربوط به مبادله منابع اطلاعاتي

          1 ) فرم شماره 1: ليست كتب قابل مبادله   

          2 ) فرم شماره2: ليست تلفيقي منابع دريافتي از كتابخانه هاي عمومي شهرستان 

          3 ) فرم شماره3: ليست منابع مورد نياز درخواستي كتابخانه ها از مركز مبادله شهرستان

          4 ) فرم شماره4: ليست كتب ارسالي به مركز مبادله استان

          5 ) فرم شماره5: ليست منابع مورد نياز درخواستي شهرستان از مركز مبادله استان

 

 

      پيوست2. فرم هاي مربوط به اهداي منابع اطلاعات

         6) فرم شماره6 : ليست كتب اهدايي از طرف اشخاص و ساير نهاد   

         7) فرم شماره7 : ليست كتب اهدايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي

       8) فرم شماره8 : گزارش نهائي كتب اهدايي از طرف اشخاص و ساير نهادها

        9) فرم شماره9 : گزارش نهائي كتب اهدايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي

 

فرم شماره (1)

ليست منابع قابل مبادله

 

استان:.............. شهرستان: ................ نام كتابخانه: ..................... كد شناسائي كتابخانه :.................. درجه كتابخانه: ................. كد پستي ده رقمي : ................تاريخ:..............

رديف
عنوان
پديد آورنده
مترجم
ناشر
سال نشر
تعداد نسخه
تعداد جلد
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
                                                                             امضاء و مهر مسئول كتابخانه:
 
رديف
عنوان
پديدآورنده
مترجم
ناشر
تعداد نسخه
تعداد جلد
بها
(ريال )
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                            
 مهر و امضاء مسئول كتابخانه

 

 .[1] كتاب‌هاي پلاستيكي قابل شستشو هستند كه از سه ماهگي مي‌توان آنهارا دراختيار كودك قرار داد.

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا