(انتخايات مجلس هشتم 117)
مقالات علمي تحقيقي در يزدفردا
تحليلی بر تغييرات حوزه های انتخابيه استان يزد
در يکصد سال برگزاری انتخابات مجلس در ايران (از1285 تا 1385ش)
 
رضا ملاحسينی اردکانی
 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافيای سياسی دانشگاه تربيت مدرس
E-mail: mollahosseini@modares.ac.ir
 
(بخش نهم : تغییراتحوزه بندی و تخصیص کرسی بین سالهای1362 تا 1378 )
 
 
قانون تقسيمات كشوري سال 1362 ش :
در 15/4/1362 قانون تعاریف و ضوابط تقسيمات كشوري به تصويب رسید ، كه طبق آن به طور روشن، كاركرد و مرز هر واحد تقسيماتي مشخص شد . در این قانون عناصر تقسیمات کشوری عبارتند از : روستا – دهستان – شهر – بخش – شهرستان و استان . بر اساس مواد 2 و3 این قانون روستا واحد مبداء تقسیمات کشوری بوده و دهستان نیز کوچکترین واحد تقسیمات کشوری را تشکیل می دهد ( قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ، 1362، فصل 1 )
 بر مبنای تبصره 1 ماده 7 این قانون حداقل جمعیت شهرستان با در نظر گرفتن وضع پراکندگی و اقلیمی کشور به دو درجه تراکمی به این شرح تقسیم می شود :
الف) تراکم زیاد : 120000 نفر ، ب) تراکم متوسط : 80000 نفر ( همان ، ماده 7 )
بر اساس ماده 14 این قانون ، رعايت محدوده كليه واحد هاي تقسيماتي براي تمامي واحدها وسازمانهاي اداري (اجرايي وقضايي) و نهاد هاي انقلاب اسلامي لازم گرديد . بر اساس تبصره 2 ماده 14 اين قانون ، وضعيت حوزه هاي انتخابيه و مرزبندي حوزه ها نیز مشخص شد : « حوزه هاي انتخابات مجلس شورای اسلامی ، حتي الامكان بايد منطبق بر محدوده شهرستانها گرديده و هر حوزه انتخاباتي متشكل از يك يا چند شهرستان خواد بود .  محدوده حوزه های انتخابات را قانون مشخص می کند . » ( همان ، ماده 14 ) تبصره 3 ماده 14 نیز اشاه می نماید که وزارت کشور موظف است ظرف مدت 6 ماه از تاریخ تصویب این قانون ، لایحه قانونی محدوده حوزه های انتخاباتی را تهیه و جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید .  ( همان ) البته این مهم تا سال 1364 به طول انجامید .
 
 قانون انتخابات مصوب سال1362 ش :
در قانون انتخابات مصوب 1362، تعداد نمايندگان همچنان 270نفر تعيين شده بود و از اين تعداد همچنان 5 نفر به اقليتها اختصاص يافته بود . جدول حوزه هاي انتخابيه نیز بدون هيچ تغييري همان جدول دور اول انتخابات مجلس بود که در سال 1358 به تصویب رسیده بود . (صفری ، 1384 :80)  بر طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز ، از تاريخ رسميت يافتن دوره اول مجلس شوراي اسلامي هر 10سال يكبار بر اساس آمار سرشماري كشور، در هر حوزه انتخابيه به نسبت هر 150هزار نفر افزایش ، 1 نفر نماينده اضافه مي شود .
 
تغيرات حوزه بندي در سال 1366ش :
در 20/1/1366 قانوني به تصويب مجلس شورای اسلامی رسيد كه بر  اساس اصل 64 قانون اساسي ، تعداد حوزه هاي انتخابيه از 193به 196 حوزه افزايش يافت، اما تغييري در تعداد نمايندگان ايجاد نشد . در برخي استانها بخشهایي از حوزه هاي انتخاباتي تغيير يافته يا حوزه هاي جديدي از چند بخش تشکیل دهنده ساير حوزه ها ايجاد گرديد. 

تحليلي در يزدفردا

 
طبق قانون تغییرات حوزه های انتخابیه 20/1/1366 تغییری در تعداد نمایندگان و تعداد حوزه های انتخابیه استان یزد بوجود نیامد ، اما در این استان شاهد تغییر نام حوزه تفت به نام حوزه انتخابیه تفت ، بافق ، مهریز و همچنین تغییراتی در بخشهای تشکیل دهنده حوزه ها هستیم . چنان که در این مقطع بخشهای اشگذر و خضرآباد شهرستان یزد که تا این زمان در حوزه انتخابیه اردکان قرار داشت از این حوزه منتزع و به حوزه یزد ملحق گردید . با این الحاق مشکل عدم مطابقت حوزه انتخابیه اردکان با مرزهای سیاسی و اداری برطرف گردید .
دهستانهای هرات و مروست نیزکه از نظر تابعیت تقسیماتی و اداری جزء شهرستان مهریز استان یزد محسوب می گردیدند ، در حوزه انتخابیه شهربابک در استان کرمان قرار گرفتند . این موضوع عدم انطباق حوزه بندی انتخاباتی را با مرزبندیهای سیاسی اداری حتی در سطح استانی ، به خوبی نمایش می دهد . کما اینکه این وضعیت تا 12 سال بعد یعنی تا حوزه بندی انتخاباتی سال 1378 همچنان باقی بود . از دیگر نکات قابل تامل در این حوزه بندی الحاق بخش ابرکوه از شهرستان آباده استان فارس به حوزه انتخابیه تفت ، بافق و مهریز بود که این الحاق نیز به نوعی بیانگر عدم انطباق حوزه بندیها با مرزهای سیاسی اداری است . هرچند که کمتر از 8 ماه بعد یعنی از تاریخ 7/9/1366 بخش ابرکوه از نظر تقسیماتی نیز از شهرستان آباده منتزع و به شهرستان تفت استان یزد ملحق گردید و مشکل مذبور به نوعی حل گردید .
 
 

تحليلي در يزدفردا

 تحليلي در يزدفردا
 تحليلي در يزدفردا
 
 
 
 
 
 
 
اصلاحيه حوزه هاي انتخابيه در سال 1374ش :
در 22آذر ماه 1374در مجلس شوراي اسلامي قانون اصلاح حوزه هاي انتخابيه به تصويب رسيد كه بر اساس آن تغييراتي در نام حوزه ها و بخشهاي تابع بعضي از حوزه ها به وجود آمد . لازم به ذكر است كه از حوزه بندي سال 1366، تغييرات به طرف قانونمندي پيش رفت . در استان يزد در این مقطع با تبدیل بخش میبد از توابع شهرستان اردکان به یک شهرستان مستقل ، در تاریخ 27/9/1369 ، حوزه انتخابیه اردكان به حوزه انتخابیه اردكان وميبد تغيير نام يافت .
 از نظر تقسیماتی استان یزد در این مقطع دچار تغییراتی شده بود . با ارتقاء دو بخش میبد و ابرکوه به شهرستان تعداد شهرستانهای استان یزد به 7 شهرستان رسید . تعداد بخشهای استان نیز 14 مورد و 38 دهستان و 15 شهر نیز دیگر واحدهای تقسیماتی استان را تشکیل می دادند .
 

تحليلي در يزدفردا

 
حوزه بندي و تخصيص كرسي در سال 1378ش :
در اين سال در اجراي اصل 64 قانون اساسي مبني بر افزايش حداكثر 20 نماينده به تعداد نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و اصلاح حوزه هاي انتخابيه و تعداد نمايندگان آن ، با در نظر گرفتن ميزان افزايش جمعيت ، مسائل جغرافيايي ، رقابتهاي مكاني ، ارتقاء سطح سياسي واحدهاي تقسيمات كشوري و اجراي قانون تقسيمات كشوري مصوب 1362مبنی بر انطباق تابعيت حوزه هاي انتخابيه بعضي از بخشها با تابعيت تقسيماتي آنها به منظور رفع تابعيت دوگانه وتغيير نام حوزه هاي انتخابيه ، وزارت كشور در پيشنهاد خود به هيات دولت تعداد حوزه هاي انتخابه را 205حوزه وتعداد نمايندگان را به 290 نماينده افزايش داد .  (صفری، 1384 : 87 )
(اصل 64 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران :
الف) مصوب 1358 : عده نمایندگان مجلس شورای ملی 270 نفر است که هر 10 سال در صورت زیاد شدن جمعیت  کشور ، در هر حوزه انتخاباتی به نست هر 150 هزار نفر ، یک نماینده اضافه می شود .
ب) مصوب 1368 : عده نمایندگان مجلس شورای اسلامی 270 نفر است و از تاریخ همه پرسی سال 1368 هجری  شمسی ، پس از هر 10 سال ، با در نظر گرفتن عوامل انسانی ، سیاسی و جغرافیایی و نظایر آنها حداکثر 20 نفر نماینده می تواند اضافه شود . زرتشتیان و کلیمیان هر کدام 1 نماینده ، و مسیحیان آشوری و کلدانی 1 نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر کدام یک نماینده انتخاب می کنند . محدوده حوزه های انتخاباتیه و تعداد نمایندگان را قانون تعیین می کند .)
 
بعد از بررسي هيات وزيران تعداد حوزه هاي فوق بر اساس پيشنهاد وزارت كشور و كارشناسان  از 205حوزه پيشنهادي به 208حوزه افزايش يافت و به مجلس شوراي اسلامي ارائه گردید . مجلس شوراي اسلامي نیز بعد از بررسي ، تغييراتي در حوزه هاي انخابيه بوجود آورد و تعداد حوزه های انتخابیه را از 208 حوزه پيشنهادي هيات دولت به 207حوزه كاهش داد . اما تغييري در تعداد نمايندگان پیشنهادی بوجود نيامد .
با توجه به اينكه جمعيت ايران در سرشماري سال 1375 تــعدا د 60055488 نفر بود ، مي توان گفت كه در این لایحه تقريبا به ازاء هر 210000 نفر ، 1 نماينده اختصاص يافت . در اين تغييرات 20كرسي به تعداد كرسيهاي نمايندگي اضافه گرديد كه بعضي از استان ها وحوزه ها دچار تغيير شدند .
 
استان یزد در سال 1378

تحليلي در يزدفردا

تحليلي در يزدفردادر حوزه بندی انتخاباتی سال 1378 استان یزد تغییرات بسیاری نسبت به گذشته اتفاق افتاد . همزمان با این تغییرات تعداد نمایندگان استان نیز از 3 نفر به 4 نفر و به تبع آن تعداد حوزه های انتخابیه استان نیز از 3 حوزه به 4 حوزه افزایش یافت . می توان گفت این تغییرات که برای رفع مشکلات پیشین ایجاد شده بود ، همانگونه که خواهدآمد ، نه تنها این مشکلات را رفع ننمود بلکه به نوعی این حوزه بندی مشکلات جدیدی را نیز ایجاد نمود .

حوزه اول در استان يزد متشکل می شود از شهرستانهای میبد و تفت .  شهرستان ميبد از حوزه انتخابيه اردكان منتزع وبا شهرستان تفت يك حوزه انتخابيه به مركزيت تفت و با 1 نماينده را تشکیل داد . اولین و مهمترین مشکل این حوزه عدم وجود پیوستگی سرزمینی بین این دو شهرستان است .  بافق ومهريز وابركوه و خاتم     ( که از حوزه انتخابیه شهر بابك در استان كرمان منتزع شده بود) نیز به مركزيت مهريزحوزه مستقل دومی را شكل دادند . حوزه سوم ، حوزه انتخابيه اردكان بود که قبل از انتزاع ميبد 120943نفر جمعيت داشته که پس از انتزاع ، جمعیت این حوزه به 61802 نفر کاهش یافت . ودر همان زمان در داخل استان يزد ، حوزه چهارم یعنی حوزه يزد وصدوق با جمعيتي نزديك به 400000 نفر ، 1 نماينده به آنها اختصاص يافت . این نشانگر عدم تطابق براساس اصل تساوي جمعيت حتي در داخل استان و اصل عدم پيوستگي سرزميني در جدول حوزه هاي انتخابيه اين استان مي باشد.  (صفری ، 1384 ،94 )
 

تحليلي در يزدفردا

 
می توان مشکلات این حوزه بندی را به صورت خلاصه چنین بیان کرد :
1- حوزه میبد و تفت : مهمترین مشکل این حوزه عدم وجود پیوستگی سرزمینی بین این دو شهرستان است .
2- حوزه بافق ، مهریز، خاتم و ابرکوه : این حوزه از نظر تعداد مناطق تابعه ، بزرگترین حوزه استان به شمار می رود . مهمترین مشکل این حوزه همین مسئله است ؛ 4 شهرستان وسیع با ویژگیهای فرهنگی متفاوت در یک حوزه انتخابیه .
3- حوزه اردکان : این حوزه تنها حوزه تک شهرستانی استان یزد است و به تبع آن نیز کارآمدترین حوزه شناخته می شود. اما مشکلات ناشی از حوزه انتخابیه اردکان هنگامی نمایان می شود که با سایر حوزه های استان سنجیده شود. هرچند بهانه تفکیک میبد از حوزه اردکان و مستقل شدن آن رفع رقابتهای مکانی و محلی در این منطقه بوده ، اما استقلال شهرستان اردکان در قالب یک حوزه انتخابیه ، با توجه به ویژگیهای جمعیتی وشرایط دیگر استان ، شبهاتی را ایجاد نموده است .  
4- حوزه یزد و صدوق : این حوزه پر جمعیت ترین حوزه استان را شکل می دهد ؛ که با جمعیتی تقریبا 4 برابر جمعیت حوزه اردکان ، علاوه بر اینکه از 2 شهرستان تشکیل گردیده دارای تنها 1 نماینده می باشد .
در مورد حوزه بندی استان یزد در این سال پیشنهاد وزارت کشور و هیئت دولت که به مجلس شورای اسلامی ارائه گردید با واقعیتهای جمعیتی استان انطباق داشته است . این پیشنهاد به این صورت بوده است :
-  تفت ، مهریز و ابرکوه با 172640 نفر جمعیت ، 1 نماینده .
-  یزد و صدوق و بافق با 457186 نفر جمعیت با 2 نماینده  (که به هر  238592 نفر، 1 نماینده اختصاص    می یافت . )
 - حوزه اردکان و میبد نیز با 120952 نفر دارای 1 نماینده می بود .
 در صورت تصویب این طرح عدم انطباق جمعیتی و تقسیماتی در این استان بوجود نمی آمد . (صفری ، 1384 :94 )
 
 

 يزدفردا
 
 
 
 
 
  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا