به گزارش ” تا انتخاب ۱۱ ” ، انتخابات ، تجلی حضور و نقش مردم در حاکمیت و قدرت سیاسی و نشان دهنده همبستگی و انسجام مردم با نظام و نخبگان سیاسی است . انتخابات همچنین ، عرصه ای است برای تحول در نوع خواسته ها ، انتظارات و نیازهای جامعه ، چگونگی ارایه مطلوبیت ها ، توجه به در خواست های اکثریت جامعه ، جمع بندی انتظارات و آگاهی سیستم و نخبگان سیاسی از تحولات جامعه . به طور کلی ، انتخابات مطلوب ، کارکردهای مختلف سیاسی ، جامعه شناختی ، اقتصادی و …… برای همه جوامع دارد . در این میان ، احزاب نقش اساسی در زمینه انتخابات ایفا می کنند ، چرا که نیروهای سیاسی بار اصلی انتخابات را در زمینه های گوناگون نظیر ساماندهی نامزدها ، تربیت نخبگان سیاسی ، جهت دهی به افکارعمومی ، انتقاد از برنامه ها و سیاست ها و ایجاد تحرک و نشاط سیاسی بر عهده دارند . احزاب ، در انتخابات ، راهکارهای مختلفی برای محقق کردن ماهیت و فلسفه وجودی خود یعنی کسب و حفظ قدرت اتخاذ می کنند ، اتخاذ این راهکارها بستگی به شرایط داخلی و بین المللی کشور در عرصه های مختلف سیاسی ، اقتصادی و …. و همچنین شرایط داخلی حزب ، تعداد احزاب در یک کشور و…. دارد. یکی از این راهکارها‌، ائتلاف سیاسی است. مروری در تاریخ معاصر ایران ، تاثیرات و کارکردهای مختلف ائتلاف ها را در تحولات عظیم سیاسی از جمله انقلاب مشروطه و ملی شدن صنعت نفت نشان می دهد‌. البته منطق و ماهیت این ائتلاف ها در ابتدا چیزی جز رسیدن به هدف واحد و شکست دشمن مشترک نبوده است . ائتلاف کنندگان در عرصه انتخابات بر اساس این سنت تاریخی ، رویه انتخاباتی و رقابت سیاسی به صورت‌بندی ائتلاف های انتخاباتی می پردازند ، ولی ائتلاف های انتخاباتی در ایران نشان می دهد که کارآمدی مطلوب این استراتژی در گروتحولات ساختاری ، فرهنگی ، بینشی و خروج از توهم و آرمان گرایی صرف است .

 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی از یک سو نیروهای سیاسی متعددی با گرایش های مختلفی به فعالیت پرداختند و از سوی دیگر با توجه به صورت بندی سیستم سیاسی به عنوان یک سیستم پارلمانی – ریاستی ، نخستین بار مقوله انتخابات ریاست جمهوری مورد توجه قرار گرفت . آنچه انتخابات ریاست جمهوری را اهمیت بخشید ، انتخاب مستقیم رئیس جمهور از طریق مردم و قدرت رییس جمهور در زمینه های مختلف بود . در واقع با توجه به پشتیبانی نظام حقوقی سیاسی انقلاب و مشروعیت مردمی و قدرت اجرایی آن ، انتخابات ریاست جمهوری به طورهمه جانبه مورد توجه همه نیروهای سیاسی قرار گرفت . به همین علت از نخستین انتخابات ریاست جمهوری تاکنون ، نیروهای سیاسی راهبردهای انتخاباتی متعدد ی برای پیروزی در انتخابات و کسب کرسی ریاست جمهوری در پیش گرفته اند که یکی از این شیوه ها ائتلاف با نیروهای سیاسی دیگر بوده است . بدیهی است که این ائتلاف ها صرفا با هدف پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری و به عبارت دیگر به صورت نسبی و معطوف به کسب قدرت اجرایی بوده است . ( شمسینی غیاثوند ۱۳۸۸ )

 

مفهوم و معنای ائتلاف

 

واژه ائتلاف به معنای با هم رشد کردن می باشد و در ارتباط با مفاهیم دیگری همچون اجماع و وفاق و البته در ذیل آنها قرار می گیرد. ائتلاف در جایگاه های مختلف معانی مختلفی دارد، به طور مثال در معنای سیاسی در واقع گروهی حزبی یا پارلمانی است که عمر آن کوتاه تر از حزب می باشد.ائتلاف ها بر حسب طول عمری که دارند به موقتی، پایدار و دایمی تقسیم بندی می شوند که در دوران انقلاب کمتر امکان بروز دارند و در بحران های اجتماعی تحلیل آن به سختی امکان پذیر می باشد.(قزل ایاق۱۳۹۱ )

 

ائتلاف ها ( Coalition) از بازیگران مشخصی با منافع و هدفهای مربوط به خود تشکیل می شود ، ( دایرة المعارف دموکراسی ۱۳۸۳ ) و به معنی به هم پیوستن احزاب برای تشکیل یا کمک به شکل گیری حکومت است ( آقا بخشی ۱۳۷۵ : ۶۱ – ۶۲ ) و در برخی از کتب ائتلاف به صورت های زیر تعریف شده است :

 

۱- تشکیل و صورت بندی بازیگران مشخص با منافع و اهداف معین ، البته با وجود اختلاف در زمینه نتایج .

 

۲- اتحاد تاکتیکی ، معطوف به کسب ، حفظ و افزایش قدرت سیاسی و کنارزدن رقیب از عرصه های رقابتی و انتخاباتی .

 

۳- اتحاد استراتژیکی ، به معنای داشتن مواضع فکری ، سیاسی و اقتصادی یکسان و نزدیک به هم .

 

در این مقاله معنای دوم از ائتلاف مورد نظر است که همانا ائتلاف مبتنی برسیاست و با تاکید بر ملاحظات سیاسی و دینی است .

 

پتانسیل و ظرفیت ائتلاف به عناصر مختلفی از جمله قوانین انتخابات ، رویه پارلمانی ، قواعد تصمیم گیری در هیات دولت و مجلس ، قانون اساسی ، فرهنگ سیاسی هر کشور ، نمایندگی دموکراسی در یک سیستم ، تعداد احزاب و شرایط و مقتضیات کنونی هر کشور بستگی دارد . ( شمسینی غیاثوند ۱۳۸۸ : ۳-۴ )

 

ضمنا ائتلاف در سه سطح به‌کار می رود:

 

۱- دربارۀ احزاب سیاسی برای مقاصد پارلمانی و انتخاباتی

 

۲- در مورد گروه بندی های خارج از خطوط حزبی

 

۳- در مورد دولت های ملی به منظور اقدام به عمل مشترک

 

همچنین ائتلاف می تواند به اشکال گوناگونی صورت گیرد.از جمله:

 

ممکن است یک گروه (حزب، دولت، و…) به منظور دستیابی به اکثریت با چند گروه کوچک تر ائتلاف کند.

 

ممکن است چند گروه کوچک با هم ائتلاف کنند تا گروهی بزرگ  تر را از کسب توان سیاسی بازدارند.

 

البته بایستی میان ائتلاف و اتحاد نیزتفاوت قائل شد به این صورت که غالباً ائتلاف در مقایسه با اتحاد موقتی ترو محدود تر و غیررسمی تر است.( fa.wikipedia.org).

 

فواید ائتلاف

 

فواید حضور در ائتلاف برای کاندیداهای حاضر در یک رقابت انتخاباتی، به طور کلی در موارد زیر قابل احصا است:

 

۱- افزایش احتمال پیروزی کاندیداها ، از طریق استفاده از خرد جمعی و تجربیات مشترک؛

 

۲- انسجام شخصیتهای سیاسی مستقل و معتدل؛ و تبدیل شدن آنان به قطب سوم فضای سیاسی و انتخاباتی کشور؛

 

۳ – شکل گیری جریان های جدید در فضای سیاسی کشور ، و خروج عرصه سیاسی کشور از تهدیدات فضای دوقطبی؛

 

۴ – خود تنظیمی سیاسی و مدیریت سیاسی چندبعدی انتخابات، با حضور مؤثر کاندیداهای مختلف؛

 

۵ – افزایش قانونگرایی در مدیریت سیاسی کشور ؛

 

۶ – احترام به افکار عمومی با عرضه اندیشه‌های متنوع برای نمایندگی افکار آنان؛

 

۷ – افزایش مشارکت مردم در انتخابات، از طریق عرضه افکار جدید به شکل منسجم و گسترده در قالب شعارها و طرح های ائتلاف در کل کشور؛

 

۸ – کمک به تلطیف و آرام شدن جامعه مدنی؛

 

۹ – افزایش فرصت‌های تبلیغاتی برای اعضای ائتلاف، از طریق عرضه عناوین سیاسی و به اشتراک‌گذاری امکانات در اختیار؛

 

۱۰ – فراهم‌سازی زمینه‌ها و ساختار مناسب برای شناسایی و معرفی چهره‌های اصلحِ جدید به نظام سیاسی ـ اداری کشور؛

 

۱۱ – پشتوانه‌سازی برای نمایندگان مجلس از طریق بسترسازی آشنایی آنان با دیگر اعضای ائتلاف؛

 

۱۲ – بسترسازی برای شکل‌گیری تشکل‌های جدید سیاسی، بر اساس علایق مشترک اعضا و مسائل عمومی کشور.

 

اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

چند روز بعد از تصویب قانون اساسی در تاریخ ۱۲ آذر ۱۳۵۸ ، تاریخ انتخابات ریاست جمهوری از سوی وزارت کشور اعلام و با تصویب قانون انتخابات در شورای انقلاب در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۵۸ ، نام نویسی از داوطلبان ریاست جمهوری آغاز شد و گروه های سیاسی مختلف نامزد مورد نظر خود را معرفی کردند . وزارت کشور نیز با سرپرستی آیت ا… هاشمی رفسنجانی پس از بررسی سوابق نامزد ها ، در مجموع واجدان شرایط را به مردم اعلام کرد که معروفترین آنها عبارت بودند از : جلال الدین فارسی ، ابوالحسن بنی صدر ، صادق قطب زاده ، دریادار مدنی ، کاظم سامی ، صادق طباطبایی ، داریوش فروهر و حسن حبیبی، به علت مخالفت حضرت امام (ره) ، در بین نامزد ها هیچ چهره روحانی دیده نمی شد . در این دوره از انتخابات رقابت اصلی بین جلال الدین فارسی به عنوان نامزد حزب جمهوری و ابوالحسن بنی صدر بود که طیف های مختلف از چپ گرا و ملی گرا از او حمایت می کردند . در فضای انتخاباتی ابهامی در ایرانی الاصل بودن جلال الدین فارسی به وجود آمد و وی مجبور به انصراف از انتخابات شد . این موضوع ، افزایش پایگاه بنی صدر را در پی داشت . مسعود رجوی به علت رأی ندادن به قانون اساسی ، از فهرست نامزدهای انتخابات کنار گذاشته شد ، دیگر رقبا ، یعنی حسن حبیبی ( نامزد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ) و دریادار مدنی ، قدرت رقابت با بنی صدر را نداشتند ، ( فوزی ۱۳۸۴ : ۳۰۵ – ۳۰۷ ) . در نتیجه بنی صدر با شیوه تبلیغات و رویکرد انتقادی ( خواجه سروی ۱۳۸۲ : ۲۶۶ – ۲۶۷ ) پیروز انتخابات شد .

 

در این انتخابات طیف های سیاسی مختلفی اعم از ملی گرا ، مذهبی و نیروهای مستقل با نامزدهای متعدد حضور داشتند. در حقیقت ادامه مقابله با مظاهر حکومت پهلوی بسیاری از نیروهای سیاسی و اجتماعی را به ائتلاف غیر رسمی با یکدیگر کشاند ( معدل ، ۱۳۸۲ )

 

دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

پس از اعلام مجلس مبنی بر بی کفایتی سیاسی بنی صدر در تاریخ سی ام خرداد ۶۰ ، حضرت امام خمینی ( ره) در تاریخ اول تیر۶۰ وی را از ریاست جمهوری عزل کردند . برای مدت کوتاهی شورای ریاست جمهوری مرکب از نخست وزیر ، رییس دیوان عالی کشور و رییس مجلس شورای اسلامی اداره امور کشور را در اختیار گرفتند نهایتا همین شورا با حضور سیداحمد خمینی(رحمة الله علیه) تصمیم به برگزاری انتخابات جدید گرفت و انتخابات مرداد ۱۳۶۰ برگزار شد . در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ، حدود هفتاد نفر برای تصدی این مقام نام نویسی کردند که تنها چهارنفر از آنان به نام های علی اکبر پرورش ، حبیب الله عسگراولادی ، عباس شیبانی و محمد علی رجایی به تأیید شورای نگهبان رسیدند . در واقع می توان از این انتخابات به منزله نخستین انتخابات بدون حضور نیروهای لیبرال یا چپ نام برد . از همان ابتدا محمدعلی رجایی ، نخست وزیر ، نامزد اصلی به حساب می آمد . با وجود نامزدی عسگراولادی و علی اکبرپرورش دو عضو برجسته هیأت های مؤتلفه این تشکل در موضع گیری رسمی از محمدعلی رجایی حمایت کرد. در این انتخابات رجایی با اکثریت آرا به پیروزی رسید ( فوزی ، ۱۳۸۴ : ۳۴ ) . دومین انتخابات ریاست جمهوری در فضای برکناری بنی صدر ، جنگ تحمیلی ، گسست برخی نیروهای سیاسی از انقلاب برگزار شد . در این شرایط ، ، ضرورتی برای شکل گیری ائتلاف در جامعه و در نیروهای سیاسی احساس نشد . ( شمسینی غیاثوند ۱۳۸۸: ۸۷ )

 

سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

پس از شهادت رجایی با تلاش مسئولان نظارتی و اجرایی ، سومین انتخابات ریاست جمهوری در دهم مهر۶۰ برگزارشد . در دور سوم صلاحیت پنج نفر شامل آیت الله العظمی خامنه ای ، حسن غفوری فرد ، سیدعلی اکبر پرورش ، سیدرضا زواره ای و آیت الله مهدوی کنی تأیید شد که با انصراف آیت الله مهدوی کنی ، این تعداد به چهار نفر رسید . ( خواجه سروی ، ۱۳۸۲ : ۲۹۵ ) . چهره شاخص این نامزدها آیت الله العظمی خامنه ای بودند و ایشان با ۲/۱۵ میلیون رأی ( حدود ۹۵ درصد آراء ) به پیروزی رسیدند . یکی از مسایل مهم ، در این مقطع بحث حضور یافتن یا نیافتن روحانیان در انتخابات ریاست جمهوری بود . در ابتدا حضرت امام خمینی (ره) مخالف نامزد شدن روحانیان برای پست ریاست جمهوری بود که با پذیرش امام این موضوع انجام شد ( فوزی ، ۱۳۸۴ : ۹۹ – ۱۰۰ ) . در این انتخابات ، برای نخستین بار یک روحانی، به ریاست جمهوری رسید این وضع تا سال ۱۳۸۴ ادامه یافت . (‌شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۸۸)

 

چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

در ۲۵ مرداد ۱۳۶۴ چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد . در این دوره آقایان آیت الله العظمی سید علی خامنه ای ، سید محمود مصطفوی کاشانی و حبیب الله عسگراولادی نامزد بودند که آیت الله العظمی خامنه ای با اخذ ۸۵ در صد آراء در ریاست جمهوری ابقا شدند . در این دوره انتخابات فعالیت انتخاباتی و حزبی بیشتر محدود به حزب جمهوری اسلامی بود ، از این رو با توجه به همگونی نیروهای سیاسی ، ائتلافی شکل نگرفت . ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۸۸- ۸۹ )

 

پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

در مرداد ۱۳۶۸ پنجمین انتخابات ریاست جمهوری در کشور برگزار شد . در این انتخابات ۷۹ نفر ثبت نام کردند ، اما فقط آیت الله هاشمی رفسنجانی و عباس شیبانی به رقابت پرداختند (مرانکی ، ۱۳۸۹ : ۱۹ ) که در نهایت آیت الله هاشمی رفسنجانی که از حمایت قاطع گروه های سیاسی از جمله جامعه روحانیت و روحانیون مبارز برخوردار بود ، با ۵/ ۹۵ درصد آراء به ریاست جمهوری انتخاب شد ( فوزی ، ۱۳۸۴ : ۸-۲۳۷ ) . از عوامل تأثیر گذار برشکل گیری پنجمین انتخابات باید به افزایش اختلافات جناح راست و چپ اشاره کرد ولی شخصیت ویژه آیت الله هاشمی رفسنجانی به نوعی باعث شکل گیری ائتلافی موقت میان دو جناح چپ و راست شد که عمر زیادی پیدا نکرد . ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۹۰-۸۹)

 

ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

در ششمین انتخابات ،رقابت حزبی خاصی به وجود نیامد ، جناح چپ نامزدی معرفی نکرد . در واقع بیشتر نامزدها وابسته به جناح راست بودند که بیش از همه احمدتوکلی رویکرد انتقادی به سیاست آیت الله هاشمی رفسنجانی اتخاذ کرد . در این انتخابات صلاحیت آقایان احمد توکلی ، رجبعلی طاهری ، عبدالله جاسبی و آیت الله هاشمی رفسنجانی تأیید شد که آیت الله هاشمی رفسنجانی درحالی که ۳۳ میلیون نفر واجد شرایط رأی دادن بودند ، با مشارکت حدود ۸/۱۶ میلیون نفر و با کسب ۶۲ در صد آراء به پیروزی رسید .

نکته مهم در این انتخابات ، اختلاف بین آیت الله هاشمی رفسنجانی و جناح راست سنتی بود ، در واقع آیت الله هاشمی رفسنجانی به تکنوکرات ها و راست مدرن بیشتر اهمیت می داد ، به همین علت با توجه به گسست میان آیت الله هاشمی رفسنجانی و راست سنتی ، آقای توکلی به عنوان نامزد راست سنتی تلقی شد ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۹۱-۹۰ ) . در رقابت میان جناح ها ، از سال ۱۳۶۷تا ۱۳۷۶، ابتدا جناح چپ قدرت بیشتری داشت ، به زودی صحنه رقابت تغییر یافت . به دنبال انتخاب آیت الله هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری جناح موسوم به میانه موقعیت خود را تفوق بخشید .

اختلاف دو جناح راست مدرن وراست سنتی به تدریج آن قدر شدت یافت که سبب شد راست مدرن این بار به سمت جناح چپ سابق که بعد ها خود را اصلاح طلب نامیدند ، حرکت کند . به این ترتیب شکاف تازه منجر به ائتلاف جدید شد . به عبارتی دیگر ، ائتلافی جدید منجر به شکافی دیگر شد . ( برزین ، ۱۳۷۷)

 

هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

در انتخابات هفتم ، عناصر مرکزی جامعه سیاسی ایران متحول شد ، نخستین بار در عرصه انتخابات ، ائتلاف بین گروه های سیاسی شکل گرفت . گروه های سیاسی مختلفی اعم از چپ ( سنتی و مدرن ) و راست مدرن (کارگزاران ) به حمایت از حجت الاسلام سید محمد خاتمی پرداختند ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۹۱)

 

ائتلافیون جدید خود را اصلاح طلب و رقبای خود را که شامل جامعه روحانیت مبارز ، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ، جمعیت مؤتلفه و تشکل های همسو بودند ، محافظه کار می نامیدند ( عنایتی شبکلایی ، ۱۳۹۰ : ۵۷ ).از سوی دیگر بیشتر گروه های راست سنتی از حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری حمایت کردند .

 

با وجود آنکه راست مدرن و گروه ها ی چپ اختلافات بسیارزیادی با یکدیگر داشتند ، در نهایت به سیاست اتحاد انتخاباتی روی آوردند ، به جز آقایان حجت الاسلام سید محمد خاتمی و حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری ، آیت الله محمدی ری شهری از سوی جمعیت دفاع از ارزش های انقلاب اسلامی و سید رضا زواره ای به صورت مستقل نامزد شدند . در نهایت در این انتخابات ، نامزد گروه های راست مدرن و جناح چپ ( با عنوان بعدی ” جبهه دوم خرداد ” و ” اصلاح طلبان ” ) موفق به کسب اکثریت آرا شد . ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۹۳ – ۹۲ ).در ۱۲ مرداد ۷۶ نیز حکم ریاست جمهوری حجت الاسلام سید محمد خاتمی توسط رهبر معظم انقلاب تنفیذ شد و مجلس پنجم با وجود اینکه اصولگرایان اکثریت آن را تشکیل می دادند ، به کابینه دولت جدید رأی اعتماد داد.(مرانکی۲۳:۱۳۸۸ )

 

هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

در این دوره ۸۱۴ نفر ، داوطلب احراز پست ریاست جمهوری شدند ، شورای نگهبان نیز در پایان ۱۰ نفر را تایید صلاحیت کرد:احمد توکلی ، عبد الله جاسبی ، حجت الاسلام سید محمد خاتمی ، سید محمد کاشانی ، حسن غفوری فرد ، سید منصور رضوی ، سید شهاب الدین صدر ، حجت الاسلام علی فلاحیان ، مصطفی هاشمی طبا و علی شمخانی.(مرانکی۲۵:۱۳۸۸). با وجود نامزدهای متعدد ، تنها حجت الاسلام سید محمد خاتمی و احمد توکلی از حمایت های کامل احزاب و جریان ها سیاسی برخوردار شدند. حجت الاسلام سید محمد خاتمی با بیش از ۲۲ میلیون رأی بار دیگر برکرسی ریاست جمهوری تکیه زد . در این انتخابات با وجود تقابل دو جناح یعنی اصلاح طلب و اصولگرا ، رقابت سیاسی پر نشاط و حساسی صورت نگرفت ، چرا که جناح راست به علل مختلف ، در وضعی قوی قرار نداشت ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۹۴ – ۹۳ )

 

نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

با بازگشت اصولگرایان و به دست گرفتن اکثریت شوراها و در پی آن اکثریت مجلس هفتم ، احتمال آنکه این روند در انتخابات ریاست جمهوری نیز ادامه پیدا کند ، قوت گرفت . به ویژه آنکه با پایان دوره مسئولیت حجت الاسلام سید محمد خاتمی در سال ۱۳۸۴ ، گروه های اصلاح طلب روی هیچ فرد دیگری اتفاق نظر نداشتند ، همچنین با توجه به زمزمه های حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی در انتخابات ، اختلافات میان گروه های اصلاح طلب و البته اصولگرا افزایش یافت ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۹۵ – ۹۴)

 

براین اساس ، در جریان اصلاح طلب طیف های عمده ، هر کدام کاندیدای خاص خود را انتخاب و به نفع او فعالیت می کردند . ( دارابی ، ۱۳۸۸ : ۲۹۴ )

 

جلسات شورای هماهنگی جبهه دوم خرداد – که در اواخر سال ۱۳۸۳ به جبهه اصلاحات تغییر نام پیدا کرد – تقریبا تعطیل شد و تلاش های جبهه ای برای رسیدن به هماهنگی و اجماع تقریبا منتفی شد .

 

اصولگرایان نیز در سیاست ائتلاف انتخابات ناکام ماندند . همایش ۲۷ آذر ۱۳۸۳ با عنوان ” گامی نو ” ، بزرگترین مانور سیاسی – تبلیغاتی اصولگرایان ، نقطه آغازینی برای آشکار شدن گسست های درونی جریان اصولگرا بر سر چگونگی رسیدن به اجماع و انتخاب نامزد واحد شد ( موسوی ، ۱۳۸۵ : ۳۷۷ ) . با توجه به شرایط و ساختار کشور در عرصه های مختلف ، نه تنها در دور اول ، ائتلاف انتخاباتی شکل نگرفت ، گسست ها و شکاف های شدیدی نیز به وجود آمد و هر کدام از جناح ها نامزدهای متعددی معرفی کردند . ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۹۵ )

 

ثبت نام چهار کاندیدا یعنی ( لاریجانی ، قالیباف ، احمدی نژاد و رضایی ) نگرانی زیادی در بین بدنه این جریان ایجاد کرده بود ، محسن رضایی در ۱۲ خرداد ماه ۱۳۸۴ طی مصاحبه ای رسما فروپاشی میثاق ۴ نفره را اعلام کرد . (دارابی ، ۱۳۸۸ : ۲۹۷- ۲۹۶ )

 

اعلام ” حمایت جامعه روحانیت مبارز” و گروهی از اعضای اصلی ” جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ” از کاندیداتوری آیت الله هاشمی رفسنجانی، شیرازه اجماع اصولگرایان را در هفته های پایانی منتهی به انتخابات کاملا از هم گسست ، ۲۴ نفر از اعضای این تشکل مهم روحانی در ۱۸ خرداد ۱۳۸۴ در بیانیه مشترکی حمایت خود را از آیت الله هاشمی رفسنجانی اعلام کردند . از سوی دیگر ، علاوه برشورای هماهنگی نیروهای انقلاب و جبهه پیروان خط امام و رهبری که قبلا حمایت قطعی خود را از علی لاریجانی اعلام کرده بودند ، و جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی که در ابتدا از کاندیداتوری احمدی نژاد دفاع می کرد ، در هشتم خرداد ۱۳۸۴ با صدور بیانیه ای حمایت خود را از کاندیداتوری محمد باقر قالیباف – به عنوان کاندیدایی که در نظر سنجی ها مقبولیت بیشتری داشت – اعلام کرد .

 

مهدی چمران ، سخنگوی ائتلاف آبادگران اسلامی ، نیز در آستانه انتخابات ، محمود احمدی نژاد را به عنوان کاندیدای نهایی خود برگزید ( دارابی ، ۱۳۸۸ : ۲۹۸- ۲۹ )

 

مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری ، که مطابق قانون می بایست در جمعه سوم تیرماه ۱۳۸۴ برگزارشود ، عرصه ای بود تا شهروندان ایرانی در داوری نهایی خود ، سکان اداره دستگاه اجرایی کشور را به دست یکی از دو کاندیدایی که در مرحله نخست ، آرای بیشتری را کسب کرده بودند بسپارند . آرایش سیاسی انتخابات به سرعت روشن شد و حتی برخی گروه هایی که در مرحله اول انتخابات نتوانسته بودند به تصمیم قاطعی در معرفی کاندیدا برسند ، در مرحله دوم ، به تصمیم رسیدند ( دارابی ، ۱۳۸۸ : ۳۰۱-۳۰۰ )

 

در مرحله دوم سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و حزب مشارکت ، بلافاصله پشت سر آیت الله هاشمی رفسنجانی” خاکریز آخر ” سنگر گرفتند .درست همان روزی که اظهارات معین مبنی بر عدم شرکت در مرحله دوم انتخابات و عدم حمایت از هیچ یک از کاندیداها ، توسط رسانه ها منتشر شد ، خبر اعلام حمایت سازمان مجاهدین انقلاب به عنوان موتور محرکه جریان رادیکال دوم خرداد ی از کاندیداتوری آیت الله هاشمی رفسنجانی ، بر روی خروجی خبرگزاری ها قرار گرفت . ( دارابی ، ۱۳۸۸ : ۳۰۳ ) . سایر گروه های همسو با آنها نیز چنین رویه ای در پیش گرفتند. از میان گروه های اپوزیسیون ، نهضت آزادی با صدور بیانیه ای ، ضمن دعوت از مردم برای شرکت در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری ، تلویحا از آیت الله هاشمی رفسنجانی حمایت و تأکید کرد .دفتر تحکیم وحدت و برخی از انجمن های وابسته به دفتر تحکیم وحدت ( طیف علامه ) نظیر انجمن اسلامی دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه خواجه نصیر هم که مرحله اول انتخابات را تحریم کرده بودند ، در مرحله دوم رسما از عقیده سابق خود برگشته و از آیت الله هاشمی رفسنجانی اعلام حمایت کردند . حجت الاسلام مهدی کروبی و اعضای ستادش ، به جای حمایت آشکار و صریح از آیت الله هاشمی رفسنجانی ، به [تقابل با] رقیب او یعنی احمدی نژاد پرداختند تابه صورت غیر مستقیم از آیت الله هاشمی رفسنجانی حمایت کنند .. ( دارابی ، ۱۳۸۸ : ۳۰۵ )

 

از همه مهم تر شورای هماهنگی جبهه دوم خرداد ( یا جبهه اصلاحات ) در مرحله دوم به اجماع اجباری رسید و در بیانیه ای ، بر حمایت از آیت الله هاشمی رفسنجانی ، تصریح کرد . علاوه بر طیف های مختلف جبهه دوم خرداد ، طیفی از روشنفکران عرفی و عناصر وابسته به اپوزیسیون ، که بعضا در مرحله نخست ، انتخابات ریاست جمهوری را تحریم کرده بودند ، به دلایل و ادبیاتی مشابه ادبیات افراطی های دوم خردادی ، ضمن اعلام خطر نسبت به آنچه که خطر ” ارتجاع ” ، ” تحجر ” ، ” استبداد ” ، ” فاشیسم ” ، ” انسداد سیاسی و فرهنگی ” و …. می نامیدند – حمایت خود را از کاندیداتوری آیت الله هاشمی رفسنجانی اعلام داشتند . همچنین برخی روحانیون بلند پایه منسوب به جریان دوم خرداد ، که بعضا درمرحله قبلی نظر صریحی در خصوص انتخابات و کاندیداها نداده بودند ، در مرحله دوم ، صراحتا یا تلویحا از آیت الله هاشمی رفسنجانی حمایت کردند . آیات عظام : صانعی ، موسوی اردبیلی ، طاهری اصفهانی ، موسوی بجنوردی ، توسلی ، امام جمارانی و نورمفیدی از این جمله بودند ( دارابی ، ۱۳۸۸ : ۳۰۷ – ۳۰۸ )

 

در جریان اصولگرا ، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز تهران به مثابه دو تشکل معتبر روحانی که در نقش پدران معنوی جریان راست یا اصولگرا همواره ایفای نقش داشته اند در مرحله اول و دوم انتخابات از آیت الله هاشمی رفسنجانی حمایت کردند .

 

گروه هایی چون ائتلاف آبادگران ایران اسلامی و جامعه اسلامی دانشجویان هم که در مرحله اول از احمدی نژاد اعلام حمایت کرده بودند ، علی القاعده در انتخابات مرحله دوم نیز همچنان حامی او بودند .

 

شورای هماهنگی نیروهای انقلاب اسلامی و مجموعه های همسو با آن ، رسما از هیچ کاندیدایی حمایت نکردند و هواداران خود را مختارگذاشتند که به هر یک از دو کاندیدا که خواستند رأی دهند .

جبهه پیروان خط امام و رهبری نیز ضمن دعوت از مردم برای حضور در انتخابات سوم تیر ، تصریح کرد : ” از نظر این جبهه ، هر دو نامزد راه یافته به مرحله دوم ، یعنی آیت الله هاشمی رفسنجانی و احمدی نژاد ، از اصولگرایان بوده و انتخاب هر یک از این عزیزان ، با تشخیص اکثریت ملت ، تقویت جبهه اصولگرایی و در جهت منافع کشور و انقلاب خواهد بود ” حزب مؤتلفه اسلامی نیز با اصولگرا خواندن آیت الله هاشمی رفسنجانی و احمدی نژاد رأی به هر یک از آنها را رأی به اصولگرایی دانست .

 

جامعه اسلامی مهندسین از اصولگرایان دعوت کرد تا وحدت و همبستگی خود را مستحکم تر نموده و در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری از محمود احمدی نژاد نامزد اصولگرا حمایت کنند . ” ( دارابی ، ۱۳۸۸ : ۳۰۹ – ۳۰۸)

 

عمده گروه های اصولگرایی چون جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی ، ستادهای احمد توکلی ، بدنه اجتماعی شورای هماهنگی نیروهای انقلاب اسلامی و … که در مرحله نخست انتخابات از کاندیداتوری محمد قالیباف حمایت کردند نیز ، بلافاصله ، پس از اعلام نتایج آرای مرحله اول و مشخص شدن راهیابی محمود احمدی نژاد به مرحله دوم ، از او حمایت کردند ( دارابی ، ۱۳۸۸  ۳۱۰)

 

دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

 

در دوره دهم انتخابات ریاست جمهوری هر دو جناح اصلی یعنی اصولگرا و اصلاح طلب یک نامزد اصلی و یک نامزد بدیل داشتند . نامزد اصلی اصول گرایان ، احمدی نژاد و جانشین او رضایی بود ، در حالی که کاندیدای اصلی اصلاح طلبان موسوی و جانشین او حجت الاسلام کروبی بود . البته به کار بستن این رویه بدین معنا نبود که همه گروه ها و شخصیت های اصول گرا و اصلاح طلب نسبت به نامزدهای اصلی و جانشین توافق کلی داشته باشند . کما اینکه بخشی از اصول گرایان انتقاد جدی به احمدی نژاد داشتند و برخی از اصلاح طلبان نیز موافق کاندیداتوری موسوی نبودند ، ( عنایتی شبکلایی ، ۱۳۸۸ )

 

اما نکته قابل توجه اینکه اتحادهای تاکتیکی که صرفا برای کسب قدرت و کنار زدن رقیب در عرصه های رقابتی و انتخاباتی است ، در دهمین انتخابات ریاست جمهوری با حضور دو نامزد مورد حمایت اصلاح طلبان یعنی میرحسین موسوی و حجت الاسلام مهدی کروبی و نیز حضور دو نامزد اصولگرا یعنی محمود احمدی نژاد و محسن رضایی به ائتلاف انتخاباتی منجر نشد

 ( شمسینی غیاثوند ، ۱۳۸۸ : ۹۸ – ۹۷ ) و لذا فقط شاهد دو قطب انتخاباتی بودیم .

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا