مریم احمدی دانشجوی دکتری برنامه ریزی شهری:اتخاذ استراتژی قطب‌های رشد واولویت تخصیص منابع به مناطقی خاص در گذشته موجب قطبی‌شدن فضای توسعه در کشور گردیده و چند قطب عمده نظیر تهران، اصفهان، مشهد، تبریز و شیراز حجم عمده‌ای از جمعیت و فعالیت‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. به عنوان مثال شهر یزد، جمعیت و امکانات حوزه نفوذ خود را به صورت مداوم جذب نموده و عدم تعادل را در نظام مراکز جمعیتی استان را نیز گسترش داده است. براساس سرشماری سال 1385 بیش از 60 درصد جمعیت شهری در شهر يزد و بقیه در 22 شهر دیگر استان زندگی مي‌کنند و جمعیت شهر يزد بیش از 7 برابر جمعیت شهر دوم استان یعنی شهر ميبد مي‌باشد لذا توزیع جمعیت شهرنشینی در استان يزد نشان‌دهنده عدم تعادل در نظام مراکز جمعیتی است. این استان در حال حاضر با 1 شهر بزرگ يكي از استان‌هاي با درصد شهرنشيني متوسط در كشور مي‌باشد كه جمعيت شهري آن به بيش از پنجاه‌ درصد رسيده است وجود متروپل يزد، با نقش فراملي عبور بزرگراه ترانزيتي تهران ـ بندرعباس از اين استان و انشعاب شبكه‌هاي منطقه‌اي از اين شاهراه اصلي از عمده‌ترين دلايل نرخ بالاي شهرنشيني در اين استان است.

امروزه تمرکز چشمگیر جمعیت و امکانات و منابع همه‌جانبه در پایتخت و برخی از کلانشهرها از جمله مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز و چند شهر بزرگ دیگر، کشور را با مسائل زیادی مواجه ساخته که شماری از آنها بیانگر مشکلات بسیاری دیگر از کشورهای جهان سوم بوده و به همین دلیل مفهوم نظام شهری حول محورهای متعددی قابل بررسی است. یکی از آنها نحوه پخشایش جمعیت شهرهای کشور و کیفیت تعاملات و ارتباط این نقاط در شبکه شهری و ساماندهی و تعادل بخشی به فضا می‌باشد. از آنجا که شبکه شهری تنها مجموعه‌ای از عناصر کالبدی نبوده و نقش و اهمیت هر سکونتگاه را میزان و ابعاد ارتباطات و جریان‌های آن در یک نظام باز تعیین می‌کند، شهرهای بزرگ با جذب و تمرکز مازاد بیشتر تسلط خود را بر شهرهای کوچک‌تر اعمال می‌کنند. نتیجه‌ی چنین فرآیندی به روندی تکاثری سکونتگاه‌های مسلط و تضعیف کارکردی مکان‌های کوچک‌تر منجر خواهد شد. تداوم این شرایط باعث شکل‌گیری عدم توازن در توزیع فضایی شهرها و بروز مشکلات ناشی از ازدحام و تراکم در شهرها و تخلیه‌ی مکان‌های دیگر می‌گردد. حاضر نشان می‌دهد که با وجود تسلط نخست شهری در نظام سلسله مراتب شهری استان یزد و گرایش شهر یزد به تمرکز و برتری در سطح منطقه از طریق پولاریزاسیون شبکه شهری، در کل این نظام به سمت عدم تعادل در حرکت است و به مرور زمان میزان تمرکزگزایی در استان افزایش می‌یابد. در کل می‌توان نتیجه‌گیری کردکه به همراه تغییرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در استان طی دهه‌های گذشته نظام سکونتگاهی استان و سلسله مراتب شهری آن دچار تغییر و تحول گردیده است، به طوری که تعیین سلسله مراتب شهری استان یزد با استفاده از مدل حد اختلاف طبقه‌ای نشان می‌دهد که در تمامی دوره‌های مورد بررسی خلاء شدیدی در طبقات شهری استان دیده می‌شود، که این اختلاف با گذشت زمان افزایش می‌یابد. در سال 1355، اختلاف طبقاتی سطوح شهری 2 طبقه بوده است و این اختلاف در دوره‌های 1365 و 1375 به سه طبقه و در سال 1385 به حداکثر اختلاف خود در تمامی دوره‌ها، یعنی 4 طبقه رسیده است. از سوی دیگر نتایج به دست آمده با استفاده از شاخص آنتروپی نشان‌دهنده این مطلب می‌باشد که طی سال‌های 1355 تا 1385 توزیع جمعیت شهرها و شبکه شهری استان یزد به سمت عدم تعادل حرکت کرده و فرایند فوق نامتعادل شده است.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا