در تعريف نقد گفتهاند: تميز دادن خوب از بد. آشكار كردن معايب از محاسن. نويسنده آگاه و متعهد براي ترويج معنويت و مكارم اخلاق و فضيلتها و پيكار با مفاسد، ارشاد جامعه به سوي ترقي و تكامل و تنوير افكارعمومي، تقويت حس انسان دوستي، رشد و تعالي فرهنگي، اجتماعي و سياسي افراد جامعه از نيروي شگفت انگيز قلم خويش مدد ميگيرد. دردها و نقاط ضعف جامعه را باز مينمايد و درمانها و راههاي چاره را نشان ميدهد و پيش پا ميگذارد. روشهاي نادرست سياست و تعليم و تربيت و شيوههاي ناصواب مديريت را محكوم ميسازد و بر عكس اصول و روشهاي صحيح را تاييد ميكند و از راه تشويق پاكان و شايستگان و تذكر به افراد ناشايست جامعه را به شاهراه صواب و سلامت رهنمون ميگردد.
نخستين شرط رواج و نشر اين گونه نقد و استفاده از تاثير خلاقه آن وجود آزادي قلم و بيان در هر جامعه است نقاد وظيفه دارد در نگاه خود به يك مساله سياسي يا اجتماعي و فرهنگي محاسن و نيكيهاي اثر را چون خطوطي برجسته باز شناسد و آنچنان كه در تعريف نقد گفتهاند نخست زيباييها و فضيلتها را در يك نوشته بر شمارد و پس از ذكر خصلتهاي پسنديده و شيوههاي شايسته و ارج نهادن و بها دادن به نكات برجسته آن با بيغرضي و بيطرفي كامل نقاط ضعف و كاستيها را مورد پژوهش و بررسي قرار دهد و وجوه مثبت و منفي را بكاود و ضمن تشريح خطاها و لغزشها پيوسته از محاسن و مزاياي نوشته غفلت نورزد و اين البته بدون نام بردن از نويسنده و خدشه وارد ساختن به ساحت داراي احترام صاحبان انديشه و نظر بايد صورت گيرد. اين دور از انصاف و عدالت است كه برخي براي كسب شهرت يا كوبيدن نويسنده مقاله و اثر و تنها از ديدگاه بدبيني و عيبجويي به نوشته مينگرند و ارزشها و محسنات را ناديده ميگيرند.
انتقاد بايد سازنده و صحيح و از غرض ورزي و كينه توزي و تخطئه و اهانت نسبت به افراد بري باشد تا حريم انسانيت و شرافت قلم و پاكيزگي و حرمت نوشن محفوظ بماند. هيچگاه از گذشته تا به امروز هتاكي و هرزه درايي و تجاوز به حريم حيثيت و آبروي انسانها يك ارزش تلقي نشده است اينكه در شرع مقدس اسلام بر وجوب حفظ حرمت افراد تاكيد شده براي آن است تا بر خصايص نيك انساني تاكيد ورزيم و انسانيت را به رشد و تعالي برسانيم و نيز نقد و نظر خويش را در خصوص شيوههاي نادرست رفتار و كردار فرد اعلام داريم.
به همين دليل هجو در ادب فارس شيوهاي ناپسند و مردود و مطرود است چرا كه شخصيت حقيقي فرد را ميكوبد و ضايع ميكند اما طنز عمل ناصواب و ناشايست را محكوم ميكند و زشت مينمايد و چقدر نمونهها و تمثيلات فراوان در زبان و ادب فارسي از بزرگان اين سرزمين براي ما به يادگار مانده است.
بايد همه اصحاب قلم و صاحبان فكر و فرهنگ و انديشه اهتمام وافر و سعي بليغ در به بكارگيري شيوههاي درست نوشتن را مد نظر و نصب العين خويش قرار دهند و ادب و اخلاق و حفظ حرمتها و نگاهباني مرزهاي شرف و عزت را مدام برخود فرض بدانند و از كژيها و كاستيها احتراز كنند، باشد كه فضايل نيك انساني برتري يابد و رذايل و زشتيها به تدريج مضمحل و نابود گردد كه شيوه تمامي انبياي سلف و انسانهاي صالح چنين بوده است.
نبيمكرم اسلام حضرت محمدمصطفي(ص) هدف نبوت خويش را تكميل كرامتهاي اخلاقي بيان فرمود. بديهي است كه انجام اعمال نيك و رسيدن به اعتقادات سالم و درست اگر به اخلاق شايسته و خصلتهاي پسنديده منجر نشود عبث و بيهوده است. ميوه شيرين و حياتبخش دين، اخلاق و ارزشهاي اخلاقي است و بس.
در اين شماره با استفاده از سخنان بعضي از علما و نقل موادي از قانون مطبوعات در وهله اول به عنوان تذكري براي نويسنده اين سطور و استحضار خوانندگان آيينه و مديران و مسئولان اجرايي درباره عالم و رسانه صالح، انتقاد سازنده مطالبي درج ميگردد.
«ميان عالمان و مطبوعات و رسانهها مشابهتي بسيار مهم وجود دارد و آن اطلاع دادن است. هم عالمان به جامعه، اطلاعاتي ميدهند، هم مطبوعات و رسانهها. و از جهت اين قرابت و همرديفي مهم عالمان و مطبوعات و رسانههاست...
حضرت امام حسن عسكري (ع) ميفرمايند از حضرت اميرالمومنين علي (ع) پرسيدند چه كسي، بعد از ائمه(ع)، بهترين خلق خداست؟ فرمودند: عالمان صالح. گفتند: چه كسي، پس از ابليس و فرعون و... بدترين خلق خداست؟ فرمود: عالمان فاسد.
مطبوعات و رسانههاي صالح و فاسد نيز همينطورند بويژه در اين روزگاران كه در ساختاردهي مختلف (سياسي،اقتصادي، اعتقادي، اجتماعي، اخلاقي و...) به ذهنيت جامعه و افراد و ردههاي گوناگون، نقشي بسيار مهم دارند يا ميتوانند داشت. نبايد هيچ عاملي آنها را به سوي اهداف و جهتگيريهاي نادرست و ناسودمند يا زيانبار سوق دهد.
مطبوعات و رسانهها بايد در نقل اخبار، صادق و بدور از منظورهاي خاص باشند و در مورد مطالب علمي (بخصوص مطالب علمي راجع به دين وعقايد) داراي ويراستاري باشد صالح و مطلع و فاقد اغراض... و هر مطلبي را كه ميخواهند نشر دهند به آن ويراستاران بسپارند تا به درستي ارزيابي و ويرايش شود و نظر هر مكتب را از اهل آن مكتب جويا شوند.
دنبال شهرت، فروش بيشتر و اهداف خاص شخصي و گروهي و امثال آنها بودن و با اين چگونگيها رسانهداري و مطبوعات پراكني كردن خارج از حوزه دينداري و تعهدهاي ديني و خدمتهاي اجتماعي است و سراسر به زيان فرهنگ و دين و عقايد صحيح دين و همچنين به زيان جامعه و مردم است بگذريم. از دروغ نويسي، نشر دروغ و كذب، نشر مطالب تخصصي تحقيق نشده، كه خود اهل فن، آنها را رد ميكنند، يا تحقير بزرگان و عالمان دين، و چيزهايي بسيار از اين قبيل...»1
«مطبوعات حق دارند نظرات، انتقادات سازنده، پيشنهادها، توضيحات مردم و مسئولين را با رعايت موازين اسلامي و مصالح جامعه درج و به اطلاع عموم برسانند.
انتقاد سازنده مشروط به دارا بودن منطق و استدلال و پرهيز از توهين، تحقير و تخريب ميباشد.
هيچ مقام دولتي و غيردولتي حق ندارد براي چاپ مطلب يا مقالهاي درصدد اعمال فشار بر مطبوعات برآيد و يا به سانسور و كنترل نشريات مبادرت كند.»2
مدير مسئول
پي نوشت :
1- «الحياه»، استاد محمدرضا حكيمي، جلد نهم، صفحه 564 و 565
2- «قوانين و مقررات مطبوعات و تبليغات»، ماده 3 و 4، صفحه 54
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
دوشنبه 29,آوریل,2024