به همت دفتر نظارت و ارزیابی دانشگاه یزد نخستین دوره ارزیابی درونی تابستان امسال در این دانشگاه برگزار شد. دکتر مریم کیان، یکی از اعضای هیأت علمی این دانشگاه در گزارشی به بیان اهمیت و ضرورت برگزاری این دوره و چگونگی آن پرداخته است.

وی می گوید: یکی از مسائل اساسی نظام های آموزشی مسئله «کیفیت»  است. این موضوع، به ویژه در نظام آموزش عالی، که رسالت تربیت تخصصی نیروی انسانی و توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی جامعه را بر عهده دارد، از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه، تقریباً تمامی نظام های آموزش عالی در کشورهای توسعه یافته از طریق ارزیابی های مداوم، به سنجش کیفیت آموزش عالی می پردازند و نتایج آن را در برنامه ریزی های آتی خود بکار می گیرند.

دکتر مریم کیان تصریح می کند: «ارزیابی کیفیت نظام دانشگاهی» به معنای «سنجش میزان تطابق وضعیت موجود دانشگاه با استانداردهای از قبل تعیین شده، رسالت ها، اهداف و یا انتظارات است». از این طریق می توان درباره کیفیت و مطلوبیت عملکرد نظام دانشگاهی به قضاوت علمی نشست.  لازم به ذکر است که ارزیابی نظام دانشگاهی می تواند در سطوح مختلفی نظیر وزارتخانه، دانشگاه، دانشکده ها و گروه های آموزشی و در هر یک از دوره های تحصیلی اعم از کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری انجام شود، که مسلماً هر کدام دستاوردهای ویژه ای را برای برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های آتی به همراه خواهند داشت.

عضو هیأت علمی دانشگاه یزد می افزاید: در راستای ارزیابی کیفیت نظام دانشگاهی شیوه های متعددی وجود دارد که رایج ترین و پرکاربردترین آنها ارزیابی در 5 حیطه اصلی نظام آموزشی (یعنی دروندادها، فرایندها، محصول، بروندادهای نهایی و پیامدها) است. این 5 حیطه و خرده مقیاس های پیشنهادی آنها به شرح ذیل است (لازم به ذکر است که طبقه بندی ذیل نوعی طبقه بندی پیشنهادی و البته آزمون شده است که می تواند در دانشگاه های مختلف به شکلی منعطف و بر اساس وضعیت دانشگاه مورد نظر و پیشنهادهای دست اندرکاران، بکار گرفته شود):

الف) درون دادها:

1-دانشجو: شاخص هایی نظیر نسبت داوطلبانی که در آزمون ورودی دانشگاه مورد نظر را اولین انتخاب خود قرار داده بودند، رتبه قبولی دانشجویان در آزمون ورودی، معدل دوره قبلی تحصیلی (دیپلم متوسطه، کارشناسی، کارشناسی ارشد)، زمینه های قبلی موفقیت آمیز (علمی، پژوهشی، فناوری، هنری، کارآفرینی).

2-استاد: شاخص هایی نظیرمدرک تحصیلی، رشته تحصیلی، مرتبه علمی، دوره های تحصیلی تحت تعلیم (کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری)، آموزش های دریافتی ضمن خدمت، توانایی های جانبی تخصصی(دانش زبان های خارجی، دانش کامپیوتر، فن بیان، مهارت نگارش و نویسندگی، و ...)، رفتار ها ( رفتار مدیریتی و ارتباطی، رفتار آموزشی، رفتار نظارتی)، در دسترس بودن.

3- برنامه درسی و آموزشی: شاخص هایی نظیر میزان تحقق نیازها (نیازهای رشته تخصصی، نیازهای دانشجویان، نیازهای جامعه از رشته تحصیلی)  در اهداف و محتوای دروس، میزان تحقق محتوا از طریق روش های یاددهی-یادگیری، میزان تحقق اهداف آموزشی در عملکرد دانشجویان(روش: ارزشیابی تکوینی )، به روز بودن محتوا، توجه به تنوع فرهنگی، رعایت اصول و استانداردهای یادگیری در ساختاربندی کتاب( نظیر ارائه مثال، تعمیم، مفهوم، اهداف درس، خلاصه فصل، جمع بندی فصل، جدول، شکل، نمودار، تنوع نوع سئوال و ...)، جذابیت چاپ کتاب و تنوع بصری کتاب، دارابودن منابع و ارجاعات کامل، ترغیب تفکر، ابتکار و حل مسئله در یادگیرنده، مطلوبیت برنامه ریزی های آموزشی در گروه، دانشکده و دانشگاه، تنوع دروس اختیاری در هر نیمسال

4- فضای آموزشی: شاخص هایی نظیر توزیع گروه های آموزشی و درسی بر حسب اندازه کلاس، متوسط تعداد دانشجو در کلاس درس، نسبت اندازه فضای کتابخانه به دانشجو، نسبت اندازه آزمایشگاه (بر حسب ماهیت رشته های تحصیلی) به دانشجو، نسبت اندازه فضای ورزشی به دانشجو، نسبت اندازه فضای سالن های اجتماعات فرهنگی به دانشجو، نسبت اندازه فضای خوابگاهی به تعداد دانشجویان خوابگاهی

5-تجهیزات: شاخص هایی نظیر کتاب و تجهیزات کتابخانه ای، سایت اختصاصی IT برای هر دانشکده (به تفکیک دوره های تحصیلی)، تجهیزات آزمایشگاهی، تجهیزات ورزشی، تجهیزات امور اداری، تجهیزات حمل و نقل، تجهیزات خوابگاهی

6-تسهیلات آموزشی: شاخص هایی نظیر تسهیلات آموزشی، تسهیلات پژوهشی، تسهیلات فرهنگی، رفاهی

7-بودجه: شاخص هایی نظیر بودجه، یارانه های آموزشی، هزینه سرانه

ب)فرایندها:

1- فرایند یاددهی-یادگیری: شاخص هایی نظیر مطلوبیت راهبردهای تدریس استاد، بار آموزشی اعضای هیات علمی بر حسب رتبه دانشگاهی(سرانه تعداد واحدهای آموزشی هر نیسمال بر حسب دانشجو)، نسبت دانشجو به استاد، مطلوبیت روش های یادگیری دانشجو، مشارکت و پویایی دانشجو در یادگیری، نرخ سرقت علمی در پروژه های درسی دانشجویان.

 2- فرایند های سازمانی: شاخص هایی نظیر نسبت دانشجو به کارکنان، میزان مطلوبیت مدیریت منابع انسانی

3- فرایندهای پشتیبانی: شاخص هایی نظیر مطلوبیت گردش کار در نظام دانشگاهی، نحوه توزیع امور پشتیبانی، خدماتی، رفاهی و ...

ج ) محصول:

شاخص هایی نظیر میزان پیشرفت تحصیلی دانشجویان ( در هرنیمسال تحصیلی)، میزان ارتقای توانایی های تخصصی دانشجویان (مهارت های  رشته تحصیلی، مهارت زبان های خارجی، مهارت کامپیوتر، فن بیان، مهارت نگارش اصیل)

د) بروندادهای نهایی

1- نرخ دانش آموختگان

2- تحقیقات و آثار علمی تولید شده : شاخص هایی نظیر تعداد نشریه های دانشگاه، تعداد کتابها و مقالات استادان، میزان ارجاع به مقالات، نرخ فناوری تولید شده، تعداد طرح های پژوهشی با سازمان های خارج دانشگاه، نسبت داوطلبان تحصیلات تکمیلی به کل دانشجویان دانشگاه، نسبت پایان نامه های مرتبط با مسائل توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به کل پایان نامه های دفاع شده، تعداد دوره های دانش افزایی به کل اعضای هیات علمی، تعداد اعضای هیات علمی شرکت کننده در کنفرانس های معتبر بین المللی، تعداد اعضای هیات علمی عضو فرهنگستان های ادبی، علمی، انجمن های تخصصی، دانشنامه های تخصصی، تعداد اعضای هیات علمی دریافت کننده عناوین برجسته علمی نظیر استاد برجسته ملی و بین المللی)

3- میزان خدمات تخصصی ایجاد شده: شاخص هایی نظیر خدمات تربیتی، فرهنگی، سلامت و بهداشت، کشاورزی، زیست محیطی، مهندسی، هنری، کارآفرینی .

و) پیامدها

1- پیامد ها برای دانشجو: شاخص هایی نظیر نرخ اشتغال دانش آموختگان در اولین مقصد شغلی(اشتغال مرتبط با تخصص)، درآمد بر حسب تحصیلات، نرخ بیکاری دانش آموختگان، نرخ ادامه تحصیل، تقویت ارزش های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تحرک اجتماعی، مشارکت سیاسی

2- پیامدها برای استاد: شاخص هایی نظیر میزان بازنشستگی، ادامه همکاری با دانشگاه و مجامع علمی، پس از بازنشستگی، پویایی علمی-اجتماعی پس از بازنشستگی

3- پیامدها برای دانشگاه: شاخص هایی نظیر شهرت دانشگاه بر اساس نظر شاهدان بیرونی (در حیطه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی)، جایگاه دانشگاه در رتبه بندی های سالانه ملی و بین المللی

دکتر کیان در پایان اظهار می دارد که ارزیابی کیفیت نظام دانشگاهی می تواند با اهداف مختلفی نظیر اطلاع رسانی برای تصمیم گیری های آینده و یا بهبود اثربخشی برنامه های آموزش دانشگاهی و یا در سطحی بالاتر به منظور قضاوت درباره شایستگی و مطلوبیت نظام دانشگاهی انجام شود. لازم به ذکر است که کیفیت مفهومی ماهیتاً رشدگرا است و دستیابی به آن مستلزم تداوم ارزیابی ها و بکارگیری عملی نتایج آنها است. در هر صورت، چنانچه سند نهایی ارزیابی کیفیت نظام دانشگاهی در هر دانشگاه، از جمله دانشگاه یزد، تدوین و اجرا شود می تواند نقشه راهی باشد برای ادامه حیات پویا، چابک و اثربخش دانشگاه در مسیر توسعه کشورمان ایران و رسیدن به جایگاه 10 دانشگاه برتر در این عرصه.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا