مقاومت دارويی و شيوع دوباره مالاريا در ايران

بر اساس نتايج يک مطالعه جديد که اخيرا به چاپ رسيده مقاومت انگلی نسبت به يکی از شناخته شده ترين داروهای ضد مالاريا منجر به گسترش سريع اين بيماری در ايران شده است.

يکی از تازه ترين گزارش های مربوط به گسترش مالاريا در ايران که روز 26 سپتامبر در نشريه تحقيقات انگل شناسی منتشر شده نشان می دهد استفاده گسترده از داروی سولفادوکسين پيريمتامين در ايران که برای مقابله با مالاريا به کار گرفته می شود منجر به مقاومت انگل مالاريا نسبت به اين دارو شده و اکنون نگرانی بيشتری نسبت به افزايش سريعتر تعداد مبتلايان به مالاريا در ايران وجود دارد.

نتايج تحقيق جديدی که توسط تيمی از پژوهشگران ايرانی و موسسه طب گرمسيری برلين انجام شده نشان می دهد مقاومت انگل مالاريا به دارو در ايران که نخستين بار در سال 1993 گزارش شده بود در سال 2006 در حدود 3/11 (يازده مميز سه دهم) درصد افزايش داشته و همين افزايش مقاومت منجر به ظهور انواع جهش يافته ای از انگل در ايران شده است.

گرچه سابقه شيوع مالاريا در ايران به دهه 1330 خورشيدی باز می گردد اما اکنون بعد از گذشت نزديک به يک دهه از کنترل اين بيماری بار ديگر نشانه هايی مبنی بر گسترش مالاريا در ايران گزارش می شود.

بر اساس آمار "مؤسسه منابع جهانی" در واشنگتن و سازمان بهداشت جهانی بعد از گذشت دوازده سال يک بار ديگر شيوع مالاريا در ايران در حال اوج گيری است.

افزايش مجدد
مرور آمارهای اين مؤسسه نشان می دهد تعداد مبتلايان به مالاريا در ايران که در سال 1991 به بالاترين حد يعنی به بيش از 96 هزار مورد رسيده بود در سال 2002 به کمترين ميزان يعنی به 15 هزار نفر کاهش يافت.

اما اين کاهش تدريجی ناگهان در سال 2003 متوقف و معکوس شده، به طوری که تعداد مبتلايان گزارش شده در ايران در سال 2003 از مرز 23 هزار نفر نيز فراتر رفته است و چنانکه گزارش سال 2005 سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد اکنون به مرز 24 هزار نفر می رسد.

گزارش مديريت منطقه ای سازمان بهداشت جهانی در سال 2005 تعداد مبتلايان به مالاريا در ايران را به طور ميانگين 18500 نفر نشان می دهد اما خاطر نشان می کند که نشانه هايی از افزايش شمار مبتلايان تا 24 هزار نفر نيز در دست است.
علاوه بر اين، نتايج يک گزارش علمی که حاصل تحقيق گروهی از پژوهشگران انستيتو پاستور ايران است و در ماه مارس سال 2006 در نشريه علمی بيماری های گرمسيری منتشر شد نشان می داد نه تنها مالاريا در نواحی شمالی ايران در حال ظهور مجدد است بلکه نشانه هايی مبنی بر مشابهت ژنتيکی عوامل بيماری زا در ايران با دو کشور ترکيه و جمهوری آذربايجان نيز وجود دارد.

همزمان يک گزارش علمی ديگر از محققان دانشگاه ليدز در انگلستان که نشريه حشره شناسی پزشکی آن را در ماه مارس منتشر کرد نشان داد استان های فارس، هرمزگان، کرمان و سيستان و بلوچستان در ايران درگير همان گونه ای از عامل بيماری زای مالاريا هستند که عمدتأ عامل همه گيری در مناطقی نظير اوتارپرادش و گجرات در هند به شمار می رود.

اما آيا همه گيری مالاريا در منطقه ای به وسعتی از ترکيه تا هند که ايران نيز در آن قرار گرفته همه جا سير صعودی داشته است؟ پاسخ منفی است.

آمار مؤسسه منابع جهانی نشان می دهد در همان سالی که شيوع مالاريا در ايران اوج گرفته تعداد مبتلايان گزارش شده در کشور آذربايجان نسبت به سال قبل از آن کاهش يافته و به 482 نفر رسيده و ترکيه نيز با هزار مورد کاهش ابتلا روبرو شده است.

بر اساس همين آمار کاهش صد هزار نفری مبتلايان به مالاريا در سال 2003 حتی در کشور هند نيز به ثبت رسيده است.

به اين بررسی آماری می توان موارد ديگری نيز اضافه کرد: به عنوان نمونه همزمان با افزايش ابتلا به مالاريا در ايران، در شرق و در کشور افغانستان که اکنون يکی از توسعه نيافته ترين کشورهای جهان به شمار می رود تنها هزار مورد افزايش مالاريا گزارش شده است.

علاوه بر اين، در مدت مشابه در عراق، همسايه غربی ايران، تعداد مبتلايان به يک سوم کاهش يافته و به 307 نفر رسيده بوده، حال آن که در همان زمان در ايران هشت هزار مورد جديد ابتلا به مالاريا گزارش شده است.

مقاومت عامل بيماری

و اکنون در يکی از جديدترين گزارش های علمی از گسترش و جهش ژنتيکی عامل ايجاد مالاريا در ايران سخن به ميان آمده است.

پژوهشگرانی که نتايج اين تحقيق را منتشر کرده اند در مقاله خود هشدار می دهند که نگرانی بسيار جدی وجود دارد که اکنون عامل بيماری در شمار زيادی از مبتلايان به مالاريا نسبت به داروی شناخته شده سولفادوکسين پيريمتامين مقاوم شده باشد و همين عامل منجر به افزايش بی سابقه تعداد مبتلايان در ايران شده است.

نتايج اين تحقيق می تواند زنگ خطر را برای مناطق شهری و روستايی محروم ايران که از سرانه بهداشتی پائين تری برخوردارند به صدا درآورد.

مالاريا يک بيماری عفونی است که عامل آن که به نام پلاسموديوم شناخته می شود به وسيله پشه ای به نام آنوفل به بدن انسان منتقل می شود.

بر اساس گزارش های پزشکی مالاريا عامل مرگ و مير سالانه 3/1 تا 3 ميليون نفر در جهان است که از اين ميان زنان باردار و کودکان کمترين مقاومت را در برابر بيماری دارند.

منبع:سمپاد